Anatomia prącia.
Prącie składa się z:
• nasady,
• trzonu,
• żołędzi.
Nasadę prącia tworzą lewa i prawa odnoga ciała jamistego, przyczepiające się do guzów kulszowych. Każdą z odnóg stanowi ciało jamiste prącia otoczone błoną białawą. Obie odnogi przebiegają obok siebie, przedzielone przegrodą pośrodkową, tworząc trzon prącia, aż do zakończenia kości prącia w żołędzi. Dystalna część prącia, czyli żołądź, jest otoczona napletkiem, fałdem skórnym pokrytym od wewnątrz błoną śluzową. Dystalny koniec prącia psów jest skierowany dogłowowo i po brzusznej stronie krocza. Żołądź prącia kotów jest pokryta zrogowaciałymi wyrostkami skierowanymi doogonowo, które są silniej wyrażone u niewykastrowanych kocurów i zanikają w ciągu 6 tyg. Po kastracji. Kość prącia u kotów jest bardzo mała, natomiast u psów jest długa i zaopatrzona w rowek, w którym znajduje się cewka moczowa w dobrzusznej części prącia. Cewkę moczową otacza ciało gąbczaste.
Mięsień kulszowo-jamisty przebiega od guzów kulszowych i okrywa odnogi prącia. Mięsień cofacz prącia przyczepia się na brzusznej powierzchni kości krzyżowej lub dwóch pierwszych kręgach odcinka ogonowego, przebiega dystalnie po brzusznej powierzchni prącia i przyczepia się do żołędzi. Mięsień cofacz prącia i mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu posiadają wspólne włókna. Mięsień opuszkowo-cewkowy wystaje pomiędzy mięśniami kulszowo-jamistymi, brzusznie w stosunku do mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu.
Spodziectwo.
Spodziectwo to zaburzenie rozwojowe osobników męskich polegające na umiejscowieniu ujścia zewnętrznego cewki moczowej brzusznie i tylnie od prawidłowej jego lokalizacji.
Jest to raczej rzadka wada i często towarzyszy innym zaburzeniom wrodzonym lub rozwojowym. Powstaje wówczas, gdy nie dochodzi do prawidłowego zespolenia fałdów płciowych podczas rozwoju płodowego. Skutkiem tego jest nieprawidłowe wykształcenie prącia, gąbczasty odcinek cewki moczowej, napletka, moszny. Zaburzenie to występuje łącznie z niedorozwojem ciała jamistego prącia.
W zależności od umiejscowienia ujścia zewnętrznego cewki moczowej spodziectwo klasyfikuje się jako:
• żołędziowe,
• prąciowe,
• mosznowe,
• kroczowe,
• odbytowe.
Napletek także jest zmieniony i niecałkowicie zrośnięty po stronie brzusznej. W niektórych przypadkach prącie może być niedorozwinięte i zniekształcone, a moszna może ulegać podziałowi. Mocz gromadzi się niekiedy w napletku powodując podrażnienie i zakażenia prącia oraz błony śluzowej napletka.
W takich wypadkach często dochodzi do rozległych odparzeń. Postępowanie farmakologiczne polega na:
• częstym przemywaniu skóry,
• smarowaniu jej nieprzepuszczającymi wody maściami,
• nawilżaniu błony śluzowej prącia za pomocą maści,
• przepłukiwaniu napletka roztworem fizjologicznym.
Jeśli nieprawidłowo położone ujście cewki moczowej nie znajduje się w pobliżu ujścia napletkowego zalecana jest:
• rekonstrukcja napletka,
• rekonstrukcja cewki moczowej,
• niecałkowita amputacja prącia.
Postępowanie przedoperacyjne wiąże się z założeniem cewnika do cewki moczowej, co uławia śródoperacyjne zlokalizowanie cewki moczowej.
Pacjenta układamy w pozycji leżącej na grzbiecie, chyba że ujście cewki moczowej znajduje się w okolicy kroczowej lub odbytowej, wówczas preferuje się ułożenie kroczowe. Goli się i przygotowuje pole operacyjne obejmujące:
• powłoki brzusznej,
• przyśrodkową powierzchnię ud,
• brzuszną część okolicy kroczowej.
Rekonstrukcja napletka.
Nacina się napletek po jego tylno – brzusznej stronie w miejscu połączenia błony śluzowej ze skórą. Oddziela się błonę śluzową od skóry. Przywraca się położenie błony śluzowej poprzez założenie pojedynczych szwów węzełkowych z monofilamentowej nici wchłanialnej, rozpoczynając od punktu położonego najbardziej dogłowowo. Zbliża się brzegi rany skórnej, zakładając drugie piętro pojedynczych szwów węzełkowych. Jeśli po takim zaszyciu ujście napletkowe jest zbyt małe, aby w całości wyprowadzić przez nie prącie, nacina się napletek po stronie grzbietowo-przedniej i przyszywa błonę śluzową do skóry po obu stronach cięcia pojedynczymi szwami węzełkowymi.
Rekonstrukcja cewki moczowej.
Wykonuje się cięcie napletka wzdłuż jego osi długiej w linii pośrodkowej, aby odsłonić zmienione prącie. Zamyka się małe ubytki w cewce moczowej przez nacięcie brzegów cewki moczowej do siebie na cewniku wprowadzonym do cewki moczowej. Zakłada się pojedyncze szwy węzełkowe lub ciągłe z monofilamentowej nici wchłanialnej o rozmiarze od 4-0 do 6-0. Zamyka się skórę nad miejscem szycia cewki moczowej za pomocą szwu zbliżającego brzegi rany z nici niewchłanianej o rozmiarze 3-0 lub 4-0.
Niecałkowita amputacja prącia.
Wykonuje się eliptyczne cięcie wokół napletka, prącia i moszny, zachowując jednocześnie dostateczną ilość skóry, aby możliwe było zszycie rany. Oddziela się prącie od powłok brzusznych w kierunku przednio-tylnym. Podwiązuje się lub kauteryzuje napletkowe naczynia krwionośne. Wykonuje się kastrację wraz z odjęciem moszny. Lokalizuje się i podwiązuje grzbietowe naczynia krwionośne prącia nieco tylnie w stosunku do miejsca, w którym zamierza się dokonać amputacji. Wykonuje się uretrostomię, preferuje się uretrostomię mosznową. Odchyla się lub przecina miesień cofacz prącia. Wykonuje się nacięcie ściany cewki moczowej w linii pośrodkowej nad wprowadzonym cewnikiem. Zakłada się okrężny szew z katgutu na prącie, tylnie w stosunku do miejsca planowanej amputacji i przednio od miejsca wykonania uretrostomii. Odcina się prącie wykonując klinowate cięcie. Zbliża się brzegi osłonki białawej, aby zamknąć końcówkę prącia, zakładając na nią szwy z monofilamentowej nici wchłanialnej o rozmiarze 3-0 lub 4-0. Przyszywa się błonę śluzową cewki moczowej do skóry w miejscu wykonania uretrostomii pojedynczymi szwami węzełkowymi z monofilamentowej nici wchłanialnej lub niewchłanianej. Zamyka się ranę w tkance podskórnej i skórze przednio i tylnie od miejsca wyszycia cewki moczowej dwoma piętrami szwów.
Po zabiegu.
Pooperacyjnie podajemy leki przeciwbólowe stosownie do potrzeb pacjenta i kontrolujemy sposób oddawania moczu, zwracając uwagę na to, czy nie występują czynniki zaburzające przepływ strumienia moczu. Można zminimalizować krwawienie przez trzymanie zwierzęcia w cichych i spokojnych warunkach we wczesnym okresie pooperacyjnym. Należy założyć pacjentowi kołnierz elżbietański lub klosz, aby zapobiec samookaleczeniu. Wśród potencjalnych powikłań w linii cięcia wymienia się:
• krwawienie,
• przeciekanie moczu,
• zakażenie,
• gromadzenie płynu surowiczego,
• rozejście się brzegów rany.
Jeśli chodzi o schorzenia, które można pomylić ze spodziectwem, w diagnostyce różnicowej wymienia się:
• pseudohermafrodytyzm,
• prawdziwy hermafrodytyzm,
• przetoki,
• uraz cewki moczowej,
• przetrwałe wędzidełko prącia,
• niedorozwój prącia.
Rokowanie.
Spodziectwo nie zagraża życiu pacjenta. Stała ekspozycja prącia oraz zapalenie skóry wywołane przez mocz powodują jedynie dyskomfort. Zabieg chirurgiczny zazwyczaj pozwala dalej utrzymywać zwierzę w domu, poprawia jego wygląd oraz minimalizuje zapalenie skóry.
Bibliografia:
„Chirurgia małych zwierząt” – T. Fossum
