NOWOTWORY PĘCHERZA I CEWKI MOCZOWEJ
Rak z nabłonka przejściowego (TCC) stanowi złośliwy nowotwór wywodzący się z komórek warstwy przejściowej nabłonka dróg moczowych, który najczęściej dotyczy pęcherza moczowego.
Mięśniakomięsak prążkowano komórkowy to wysoce złośliwy nowotwór mięśni poprzecznie prążkowanych, mogący rozwijać się z pluripotencjalnych komórek macierzystych pierwotnego grzebienia moczowo-płciowego, które stanowią pozostałość po przewodach Wolffa lub Mullera.
Nowotwory pęcherza moczowego u psów występują częściej niż nowotwory wszystkich pozostałych części układu moczowego.
TCC jest najczęstszym spośród nowotworów pęcherza moczowego psów i kotów; inne nowotwory złośliwe pęcherza moczowego to:
• rak płasko komórkowy,
• gruczolakorak,
• włókniakomięsak,
• mięśniakomięsak gładkokomórkowy,
• nerwiakowłókniakomięsak,
• mięśniakomięsak prążkowokomórkowy,
• naczyniakomięsak krwionośny.
Do łagodnych nowotworów zalicza się:
• włókniaka,
• mięśniaka gładkokomórkowego,
• naczyniaka krwionośnego,
• mięśniaka prążkowanokomórkowego,
• śluzaka,
• nerwiakowłókniaka.
Okazjonalnie stwierdza się obecność zapalnych polipów w pęcherzu moczowym. Rzadko dochodzi do powstawania przerzutów nowotworowych z innych narządów, ale może dochodzić do przeniesienia procesu nowotworowego z gruczołu krokowego lub cewki moczowej. U psów z nowotworami pęcherza moczowego często stwierdza się także pierwotne ogniska nowotworzenia w innych narządach. W pęcherzu moczowym mogą także rozwinąć się włókniaki, łagodne nowotwory mezenchymalne. Rozpoznaje się je przypadkowo lub na podstawie objawów zbliżonych do zakażenia dróg moczowych. Czasami tworzą się uszypułowane guzy; w takich przypadkach po jednorazowym lub wielokrotnym wycięciu chirurgicznym można uzyskać całkowite wyleczenie. Pojedyncze lub mnogie brodawczaki rozwijają się niekiedy w pęcherzu moczowym starszych psów i powodują krwiomocz, jeśli dojdzie do ich owrzodzenia.
TCC to najczęściej występujący z nowotworów cewki moczowej psów; nowotwory cewki moczowej bardzo rzadko spotyka się u kotów. Do pozostałych nowotworów cewki zalicza się:
• raka płaskokomórkowego,
• gruczolakoraka.
Nowotwory te mogą stanowić zarówno pierwotne nowotwory cewki, jak i przedłużenie procesu nowotworowego lub gruczołu krokowego. Nowotwory złośliwe cewki moczowej często naciekają okoliczne tkanki i mogą dawać przerzuty do podlędźwiowych węzłów chłonnych oraz płuc. Wytwórcze lub ziarniniakowi zapalenie cewki moczowej moczę wywoływać u osobników żeńskich podobne objawy kliniczne, co nowotwory cewki moczowej:
• trudności w oddawaniu moczu,
• krwiomocz,
• częstomocz,
• wypływ z pochwy,
• niedrożność układu moczowego.
Zapalenie ziarniniakowi różnicuje się z nowotworami cewki moczowej na podstawie badania cytologicznego aspiratu z cewki lub biopsji chirurgicznej. Przyczyna ziarniniakowego zapalenia cewki pozostaje nieznana. Niekiedy chore psy dobrze reagują na leczenie immunosupresyjne w połączeniu z antybiotykami.
Predyspozycje.
Nowotwory pęcherza moczowego częściej dotyczą psów niż kotów. Z reguły obserwuje się je u starszych osobników ważących ponad 10 kg; jednak mięsak groniasty, rzadki rodzaj nowotworu, może rozwijać się u młodych psów ras dużych oraz młodych kotów. Suki oraz kocury są objęte większym ryzykiem występowania raka pęcherza moczowego.
• owczarki szetlandzkie,
• beagle,
• owczarki szkockie collie,
• teriery
są predysponowane do TCC.
Średni wiek chorujących psów i kotów wynosi ok.. 10 lat. Nowotwory cewki moczowej częściej występują u starszych suk.
Badanie podmiotowe.
Większość psów z nowotworami pęcherza moczowego lub cewki moczowej trafia na badanie z powodu:
• krwiomoczu,
• częstomoczu,
• parcia na mocz,
• trudności w oddawaniu moczu.
Wśród pozostałych objawów klinicznych wymienia się:
• nietrzymanie moczu,
• zespół poliuria/polidypsja,
• kulawiznę,
• duszność.
Kulawizna może wynikać z obecności przerzutów nowotworowych w kościach lub osteopatii przerostowej. Najczęstszym objawem klinicznym u kotów jest stały lub okresowy krwiomocz. Jeśli nowotwór prowadzi do niedrożności pęcherza moczowego i / lub cewki moczowej, mogą pojawić się objawy mocznicy:
• wymioty,
• brak łaknienia,
• otępienie.
TCC pęcherza moczowego u kotów w rzadkich przypadkach powoduje wypadanie prostnicy.
Badanie przedmiotowe.
Podczas badania klinicznego najczęściej stwierdza się:
• obecność zmiany guzowatej w cewce moczowej lub tyłobrzuszu,
• powiększenie gruczołu krokowego,
• przepełnienie pęcherza moczowego,
• bolesność jamy brzusznej,
• osłabienie,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• kaszel,
• duszność,
• kulawiznę.
Kulawizna może wynikać z osteopatii przerostowej stanowiącej zespół paranowotworowy u psów z TCC. U psów z TCC pęcherza moczowego często dochodzi do zajęcia przez proces nowotworowy także cewki moczowej i gruczołu krokowego; z tego względu oprócz delikatnego badania jamy brzusznej, należy również przeprowadzić badanie rektalne. Zmiany guzowate w cewce moczowej osobników żeńskich można wyczuć podczas badania przez prostnicę lub badania palpacyjnego pochwy. Nie stwierdza się żadnych zmian podczas badania klinicznego u prawie 1/3 psów z nowotworami pęcherza moczowego.
Rozpoznanie różnicowe.
Należy wykluczyć inne przyczyny krwiomoczu i obecności bakterii w moczu, np.:
• kamicę moczową,
• choroby gruczołu krokowego,
• zapalenie pęcherza moczowego z tworzeniem polipów.
Wiele kotów z nowotworami dolnych dróg moczowych często leczy się przez wiele miesięcy pod kątem jałowego zapalenia pęcherza moczowego, stosując antybiotyki, środki zakwaszające mocz i odpowiednią dietę. Należy różnicować nienowotworową chorobę naciekową cewki moczowej i nowotwory cewki moczowej, wykonując badanie cytologiczne i histopatologiczne.
Zapalenie pęcherza moczowego z wytworzeniem polipów należy do rzadkich chorób psów, charakteryzuje się:
• powstawaniem stanu zapalnego,
• rozrostem nabłonka,
• wytworzeniem polipowatego tworu lub tworów nienoszących znamion nowotworzenia.
Zmiany te należy różnicować ze zmianami nowotworowymi. W niektórych przypadkach polipowatego zapalenia pęcherza moczowego nie obserwuje się zmian litych, dochodzi natomiast do rozsianego zgrubienia ściany pęcherza moczowego. Większość przypadków choroby dotyczy osobników żeńskich i objawia się krwiomoczem lub nawracającymi zakażeniami dróg moczowych.
Często izoluje się w moczu Proteus sp, E. coli, Staphylococcus, Enterococcus. Większość zmian lokalizuje się w przednio-brzusznej części pęcherza moczowego, rzadziej w szyi.
Powikłania.
Do najczęstszych powikłań po zabiegach w obrębie pęcherza moczowego i cewki moczowej należy przeciekanie moczu lub niedrożność. Po zabiegu zespolenia moczowodowo-okrężniczego może rozwijać się:
• odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• niewydolność nerek,
• zaburzenia neurologiczne,
• zaburzenia elektrolitowe,
• kwasica metaboliczna,
• biegunka.
Po założeniu rurki cystostomijnej często dochodzi do zakażeń dróg moczowych.
Rokowanie
Rokowanie jest ostrożne z uwagi na złośliwy charakter większości nowotworów dolnych dróg moczowych. Mediana czasu przeżycia w opisywanych prospektywnych badaniach klinicznych nigdy nie przekroczyła 1 roku, niezależnie od rodzaju prowadzonego leczenia. Rokowanie po agresywnym leczeniu nowotworów cewki moczowej może być nieco korzystniejsze niż przy nowotworach pęcherza moczowego. Chemioterapia u psów z nowotworami pęcherza moczowego pozwala niekiedy na uzyskanie dłuższego czasu przeżycia niż po postępowaniu chirurgicznym.
Bibliografia:
„Chirurgia małych zwierząt” Fossum
„Anatomia zwierząt” Krysiak, Świeżyński
„Nefrologia i urologia psów i kotów” Maurey, Dufayet
