Kamienie pęcherza moczowego i cewki moczowej
Większość kamieni moczowych u psów znajduje się w pęcherzu moczowym lub cewce. Do najczęstszych rodzajów kamieni zalicza się:
• struwity,
• kryształy szczawianu wapnia,
rzadziej tworzą się kamienie z:
• moczanu,
• krzemianu,
• cystynowe,
• mieszane.
Obserwuje się stopniowe, długotrwałe zwiększenie częstotliwości występowania kamieni szczawianu wapnia oraz zmniejszanie częstości występowania struwitów wśród ogółu przypadków występowania kamieni moczowych.
Istotną rolę w tworzeniu kamieni struwitowych u psów odgrywają zakażenia dróg moczowych bakteriami wytwarzającymi ureazę. Bakterie te rozszczepiają mocznik do amoniaku i dwutlenku węgla. Po hydrolizie amoniaku powstają jonu amonowe i wodorotlenkowe, odpowiedzialne za powstawanie zasadowego odczynu moczu, którym zmniejsza się rozpuszczalność struwitów. Bakteryjne zapalenie pęcherza moczowego prowadzi też do zwiększenia ilości organicznego osadu moczu, który może służyć jako ogniska krystalizacji. U kotów struwity tworzą się zazwyczaj przy braku zakażenia dróg moczowych.
Kamienie szczawiany wapnia powstają u psów najczęściej po przejściowej, poposiłkowej hiperkalcemii i zwiększonej zawartości wapnia w moczy. U wielu psów z tym zaburzeniem stwierdza się zmniejszoną aktywność parathormonu w surowicy. Kamienie te mogą także występować, aczkolwiek rzadko, u pacjentów
• z zaburzeniami resorpcji wapnia w kanalikach nerkowych,
• pierwotną nadczynnością przytarczyc,
• chłoniakiem,
• zatruciem witaminy D,
• zmniejszoną zawartością cytrynianu w moczu,
• otrzymujących nadmierne ilości szczawianów wapnia z pokarmem.
Jakie są predyspozycje do występowania kamieni?
Kamienie fosforanu amonowo- magnezowego częściej tworzą się u osobników żeńskich niż męskich, ponieważ częściej rozwijają się zakażenia dróg moczowych u suk.
Niedrożność cewki moczowej wywoływana przez kamienie dotyczy z reguły samców.
Kamienie moczowe tworzą się u psów w każdym wieku, ale zazwyczaj stwierdza się ich obecność u osobników w wieku średnim. Kamienie tworzące się u psów, które nie ukończyły 1 roku życia, to z reguły struwity wytrącające się wtórnie do zakażeń dróg moczowych. Kamienie szczawianu wapnia częściej powstają u samców psów, szczególnie u osobników ras:
• sznaucer miniaturowy,
• pudel miniaturowy,
• Yorkshire terrier,
• Lhasa apso,
• shih tzu.
Zaburzenie najczęściej dotyczy osobników w średnim wieku i starszych. Obecnie u kotów kamienie szczawianu wapnia wytrącają się niemalże równie często, co struwity. U ok. 1/3 kotów z kamicą szczawianową stwierdza się jednocześnie zwiększone stężenie wapnia całkowitego w surowicy. Spośród wszystkich przypadków kamicy moczanowej, 60% dotyczy dalmatyńczyków; pozostałe przypadki dotyczą ras, u których często stwierdza się zespolenie wrotno- oboczne:
• Yorkshire terriery,
• sznaucery,
• pekińczyki,
• Lhasa apso.
Do innych ras obarczonych większym ryzykiem występowania kamicy cysty nowej zalicza się:
• bassety,
• buldogi angielskie,
• setery irlandzkie,
• Chihuahua.
Badanie podmiotowe.
Psy z kamieniami w pęcherzu lub cewce moczowej często przejawiają objawy związane z zakażeniem dróg moczowych:
• krwiomocz,
• częstomocz,
• parcie na mocz.
Małe kamienie znajdujące się w cewce moczowej u samców mogą doprowadzić do jej częściowej lub całkowitej niedrożności. Może również dochodzić do:
• przepełnienia pęcherza moczowego,
• bolesności jamy brzusznej,
• parcia na mocz,
• paradoksalnego nietrzymania moczu,
• objawów azotemii zanerkowej,
• braku łaknienia,
• wymiotów,
• depresji.
Niekiedy pojawia się także przerwanie ściany pęcherza moczowego i gromadzenia się moczu w obrębie jamy otrzewnej.
Badanie podmiotowe.
Ściana pęcherza moczowego często ulega pogrubieniu, a same kamienie można w sporadycznych przypadkach wyczuć palpacyjnie. Obserwuje się objawy typowe dla zakażenia dróg moczowych. Niedrożności układu moczowego może towarzyszyć:
• brak łaknienia,
• wymioty,
• otępienie.
Badania labolatoryjne.
Należy wykonać:
• badanie morfologiczne krwi,
• badania biochemiczne surowicy,
• badanie ogólne moczu,
• posiew moczu.
Zakażenia dróg moczowych są powszechne, nawet przy barku ropomoczu, krwiomoczu, białkomoczu, bakteriurii. Niewydolność nerek może stanowić konsekwencję przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek lub uropatii z niedrożności. U niektórych pacjentów z kamicą moczanową stwierdza się nieprawidłowości świadczące o niewydolności wątroby:
• zmniejszone stężenie BUN,
• hipocholesterolemię,
• hipoalbuminemię,
• zwiększone stężenie kwasów żółciowych.
Rozpoznanie różnicowe.
Kamicę moczową należy podejrzewać u każdego pacjenta z:
• przewlekłymi zakażeniami dróg moczowych,
• krwiomoczem,
• parciem na mocz,
• częstomoczem,
• uropatią z niedrożności,
• nietrzymaniem moczu.
Wszystkie kamienie, które zostaną usunięte, muszą zostać zbadane, aby ustalić ich rodzaj. Badanie te musza być wykonane nawet wtedy, gdy stwierdza się krystalurię. Krystaluria może być czynnikiem wskazującym, w którym kierunku miałoby iść rozpoznanie, ale na jej podstawie nie można przewidzieć dokładnego składu kamieni.
Kamienie muszą być badane w laboratorium wykonującym analizy z zastosowaniem spektrofotometrii w podczerwieni. Metoda ta umożliwia uwidocznienie budowy przestrzennej oraz ukazanie różnego typu kryształów tworzących ten sam kamień, na co nie pozwoliłoby zwykłe badanie chemiczne.
W przypadku kamienie mieszanych postępowanie terapeutyczne lub prewencyjne musi być ustalane na podstawie typu kryształy tworzącego jądro kamienia, nawet jeżeli kryształ ten nie jest składnikiem występującym w największych ilościach w kamieniu.
Działanie zapobiegawcze, polegające na stosowaniu odpowiedniej diety i/lub leków m są właściwe dla terapii kamicy moczowej wywołanej przez szczawian wapnia.
Obecność warstwy powierzchownej, zbudowanej z fosforanu amonowo-magnezowego, musi wskazywać na obecność infekcji dróg moczowych, której pojawienie się mogło być związane z obecnością szczawianów wapnia. Badania bakteriologiczne pobranego za pomocą biopsji wycinka ściany pęcherza moczowego oraz fragmentu kamienia stanowią tutaj ogromną pomoc, ponieważ samo badanie bakteriologiczne moczu okazać się może niewystarczające. W razie wątpliwości można zastosować długotrwałą antybiotykoterapię.
Powikłania.
Powikłania po zabiegu cystotomii zdarzają się rzadko, możliwe jest jednak wyciekanie moczu. Podstawowym powikłaniem po uretrotomii jest krwawienie, które może utrzymywać się do 7 dni po zabiegu. Rzadko dochodzi do zwężenia cewki moczowej.
Rokowanie.
Częstotliwość nawrotów kamicy moczowej określa się nawet na 12-25%. Do nawrotów dochodzi częściej u psów z kamieniami cysty nowymi i moczanowymi niż u pacjentów z kamica fosforanową. Odpowiednie postępowanie farmakologiczne: zapobieganie zakażeniom dróg moczowych, jest niezbędne, aby zmniejszyć częstotliwość nawrotów kamicy fosforanowo-amonowo-magnezowej.