Artroza stawu udowo-piszczelowego
U koni dorosłych pojawia się choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego, która często przechodzi w przewlekłe zniekształcające zapalenie stawu kolanowego. Niekiedy oba zaburzenia występują równolegle.
Początkowo zmiany zwyrodnieniowe stawu lub przewlekłe deformacyjne zapalenie stawu kolanowego zazwyczaj są niewidoczne dla właściciela konia. Po dużym wysiłku sportowym lub obciążeniu pracą stwierdza się umiarkowaną kulawiznę, która zanika po dłuższym okresie wypoczynku, jednak później stopniowo, w ciągu kilku tygodni lub miesięcy, się nasila. W takim przypadku występuje kulawizna mieszana, przy czym przeważa kulawizna z wykroku. W początkowej fazie ruchu obciążana jest głównie przednia ściana kopyta. Wraz z rozwojem procesów zniekształcających na powierzchni stawu udowo-piszczelowego powstają odczynowe, twarde nieregularne wyniosłości po przyśrodkowej stronie główki kości piszczelowej. Stopniowo zanikają:
• mięsień czworogłowy,
• mięśnie pośladkowe.
Po kilku tygodniach lub miesiącach dołącza się stan zapalny stawu udowo-rzepkowego – widoczne staje się wtedy nagromadzenie płynu w stawie.
Artroza stawu kolanowego lub jego przewlekły zniekształcający stan zapalny to typowa choroba ze zużycia. Najczęstszą przyczyną jest mechaniczne przeciążenie stawu kolanowego. Zaburzenia te mogą powstawać, gdy koń często ciągnie duże ciężary, obciążony jeźdźcem zostaje gwałtownie zatrzymany i powtarza ostre zwroty. Objawy zużycia występują pierwotnie w chrząstce, torebce stawowej, później w tkance kostnej w pobliżu stawu. Zmiany zwyrodnieniowe, szczególnie często pojawiają się u koni używanych do produkcji surowic.
Należy wykluczyć:
• choroby stawu biodrowego,
• szpat,
• przewlekłe choroby stawu skokowego,
• kulawizny powodowane chorobami trzeszczek.
Zasadnicze znaczenie mają dane uzyskane w wywiadzie. W trakcie opukiwania i omacywania okolicy stawu kolanowego udaje się wywołać tylko umiarkowana reakcję bólową. Także ilość płynu w poszczególnych przedziałach stawu wzrasta w niewielkim stopniu. Zdarzają się jednak przypadki zwyrodnienia stawu lub jego zniekształcającego zapalenia przebiegające z tworzeniem dużej ilości wodnistej mazi stawowej.
Rokowanie jest złe. Ponieważ pierwotnie występują zmiany zwyrodnieniowe, przez dłuższy czas nie należy użytkować konia. Podaje się również preparaty wspomagające odbudowę chrząstki, takie jak kwas hialuronowy i glikozaminoglikany. Glikokortykoidy łagodzą reakcję zapalną.
Złamanie rzepki
Zazwyczaj występują otwarte, często zakażone lub zamknięte złamania proste lub wieloodłamowe rzepki. Możliwe są złamania wewnątrz-, jak i zewnątrz stawowe. Ponieważ rzepka położona jest w ścięgnie końcowym mięśnia czterogłowego uda, a jednocześnie ogranicza od przodu staw kolanowy lub staw udowo-rzepkowy, zazwyczaj większość złamań rzepki, oprócz złamań odpryskowych, jak śródstawowa. Szpara złamania sięga do wnętrza stawu. Rozróżnia się złamania:
• poprzeczne,
• wzdłużne,
• awulsyjne,
• z rozfragmentowaniem kości.
Wkrótce po urazie występuje silna mieszana kulawizna, niezależna od rodzaju złamania lub koń nie obciąża kończyny. Podczas próby oparcia kończyn o podłoże zwierzę upada, szczególnie w przypadku złamań poprzecznych. Zablokowanie stawu jest niemożliwe, a dodatkowo bardzo bolesne. Przednia część stawu kolanowego jest silnie obrzęknięta. Jednoczesny wylew do stawu, a tym samym wzmożone wypełnienie stawów udowo-piszczelowego i udowo-rzepkowego, wskazuje na złamanie śródstawowe. Zazwyczaj nie stwierdza się krepitacji. W przypadku złamań otwartych i zakażonych niekiedy za pomocą sondy można stwierdzić odłamy. W zamkniętych złamaniach poprzecznych i wzdłużnych kulawizna i objawy zapalenia tkanek okołostawowych mogą być mniej nasilone.
W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić:
• ostre zapalenie stawu kolanowego,
• zapalenie kaletki podrzepkowej,
• kaletki przedrzepkowej,
• miopatię mięśnia czterogłowego.
Zapalenie kaletek stawu kolanowego.
W miejscu przyczepu pośrodkowego więzadła rzepki położona jest kaletka wielkości wiśni lub śliwki, określana jako kaletka podrzepkowa. Na przedniej powierzchni rzepki znajduje się kaletka podskórna – kaletka przedrzepkowa. Zapalenie kaletek mogą być ropne lub aseptyczne.
W przypadku zapalenia kaletki podrzepkowej stwierdza się na przedniej powierzchni piszczeli, pod skórą okrągłe, chełboczące zgrubienie wielkości śliwki. Zazwyczaj miejscowo zwiększa się temperatura oraz występuje bolesność. Jeżeli kaletka jest otwarta, z rany wypływa okresowo kłaczkowata maź. W okolicy rany, szczególnie poniżej niej, stwierdza się wydzielinę o charakterze śluzowym lub strupy. Przy zakażeniu kaletki rozwija się także ropowica okolicy kaletki. W zapaleniu kaletki przedrzepkowej zmiany znajdują się bezpośrednio na przedniej powierzchni rzepki. Zarówno przy aseptycznym, jak i ropnym zapaleniu kaletki zazwyczaj występuje małego do średniego stopnia kulawizna typu mieszanego. Jeżeli zapalenia kaletki nie są leczona, dochodzi do ich organizacji łącznotkankowej z podziałem na komory przypominające torbiele.
W przypadku postaci aseptycznej zapalenia kaletki u młodych koni należy uwzględnić osteochondrozę, a u koni starszych – septyczne zapalenie stawu kolanowego i zwyrodnienia stawu kolanowego.
Oddzielenie odrostka kości piszczelowej u młodych, rosnących koni.
U młodych koni sportowych po intensywnym treningu stwierdza się w okolicy guzowatości piszczelowej niewielkie bolesne obumieranie tkanek. Jeżeli choroba występuje obustronnie, koń w kłusie porusza się podobnie do psa. Poruszając się, dotyka przednią ścianą kopyta o podłoże.
W przypadkach na tle urazowym występuje kulawizna małego do średniego stopnia. Omacywanie powoduje wyraźną reakcję bólową lub przemieszczenie guzowatości piszczelowej. W takiej sytuacji można wyczuć krepitację. Tylko w przypadku całkowitego oddzielenia odrostka kostnego powstaje wysięk w stawie oraz widoczne jest wysokie ustawienie rzepki. Nie występują zaburzenia stanu ogólnego.
Choroba powstaje zawsze na skutek bezpośredniego lub pośredniego urazu. Uraz bezpośredni jest efektem zadziałania siły na okolicę guzowatości piszczelowej. Zdarza się to w czasie skoku, gdy zwierzę uderzyło górną częścią piszczeli o przeszkodę. U koni młodych, jako pośredni czynnik urazowy działają znaczne siły ciągnące mięśni czterogłowego uda, którego 3 ścięgna końcowe mają swój przyczep na nieskostnianej guzowatości piszczelowej.
Dane z wywiadu wskazują na ciężki uraz powstały przez uderzenie o przeszkodę lin na liczne drobne urazy u koni w wieku 1-3 lat. Dodatkowo stwierdza się typowe zmiany miejscowe, rozpoznanie potwierdza wynik badania RTG w projekcji boczno przyśrodkowej.
Rokowanie jest z reguły dobre. Przy wystarczająco długim pozostawieniu konia w spokoju dochodzi do samoistnego wyleczenia.
Zapalenie ścięgna piętowego
Stan zapalny powstaje w wyniku odpowiednio znaczącego urazu lub względnego przeciążenia ścięgna. Wyróżniamy fazę ostrą i przewlekłą.
1. Faza ostra.
Występuje bolesne, obrzękowe zgrubienie ścięgna i kulawizna typu mieszanego, przy czym kończyna miedniczna w ruchu jest wyrzuca do przodu z opóźnieniem. Jednocześnie staw skokowy zginany jest w niewielkim stopniu.
2. Faza przewlekła.
Kulawizna w tym okresie jest umiarkowana. Jest to kulawizna z wykroku, przy czym kończyna miedniczna, podobnie jak w fazie ostrej, jest wyrzucana do przodu z opóźnieniem, a staw skokowy zginany w niewielkim stopniu.
W czasie badania klinicznego uwagę zwraca zgrubienie i bolesność ścięgna piętowego. Próba zgięciowa jest dodatnia. Znieczulenie diagnostyczne są negatywne aż do wysokiego znieczulenia w skali czteropunktowej. Znieczulenie nerwu strzałkowego i piszczelowego daje efekt pozytywny. Badanie USG potwierdza rozpoznanie.
Koguci chód.
W przypadku idiopatycznego lub właściwego chodu koguciego etiologia jest nieznana. Choroba występuje nagle lub rozwija się stopniowo. Niekiedy kilka miesięcy lub tygodni wcześniej w chorej kończynie rozwinęła się ropowica podskórna lub zapalenie mięśni.
Właściwy chód koguci pojawia się u konia nagle i ustalenie przyczyny, która go wywołała nie jest możliwe. Przypadki o umiarkowanym nasileniu występują zazwyczaj obustronnie, a nasilone – jednostronnie. Gwałtowne zgięcie dotyczy stawu:
• pęcinowego,
• skokowego,
• kolanowego,
• biodrowego.
Następujące po zgięciu wyprostowanie i obciążenie kończyny jest równie gwałtowne. Jeżeli choroba występuje obustronnie, kończyny są podciągane aż do ściany brzucha, a koń porusza się krokiem defiladowym.
Australijski typ chodu koguciego jest najprawdopodobniej następstwem toksykozy. Stwierdza się go pod koniec lata lub na początku jesieni u koni przebywających na pastwisku. Prawdopodobnie przyczyną są nasiona Hypochoeris radicata (prosienicznika szorstkiego). Choruje duża liczba koni. Usunięcie zwierząt z pastwiska sprawia, że objawy kliniczne ustępują.
Postać idiopatyczną należy odróżnić od postaci objawowej chodu koguciego. Podobne zaburzenia czynnościowe pojawiają się przy szpacie, nawykowym dogrzbietowym zwichnięciu rzepki, występowaniu słupka rogowego w przedniej ścianie kopyta.
Bibliografia:
„Praktyka kliniczna – konie” Olof Dietz, Bernhard Huskamp
