Zaćma nabyta.
Istnieje wiele przyczyn rozwoju zaćmy nabytej. Są to: uraz, inne choroby oka, choroby metaliczne, czynniki toksyczne.
Penetrujące ciała obce,takie jak pazur kota, kolce lub naboje do strzelby, wywołują u psów i kotów zaćmę pourazową. Po jednokrotnym przebiciu torebki pozostaje otwór, przez który wnika ciecz wodnista. Płyn przedostaje się do włókien soczewkowatych, które puchną i w ciągu kilku godzin stają się nieprzezroczyste. Głównym niebezpieczeństwem w takich przypadkach jest możliwość rozwoju wtórnej LIU, której przyczyną będą fragmenty soczewki wydostające się przez przedziurawioną torebkę. Drobne otwory w okolicy przedniego bieguna soczewki mogą się wygoić, tworząc u psów zmętnienie. Obrzmiała istota soczewki przeważnie ulega proteolitycznemu rozkładowi, narażając pozostałą część soczewki na atak, zmętnienie i obrzęk. Zalecane jest usunięcie soczewek, w których w wyniku urazu powstało pęknięcie wielkości powyżej 1,5 mm.
Przyczyną zaćmy żywieniowej jest karmienie młodych zwierząt nieodpowiednimi preparatami mlekozastępczymi, które nie zawierają niezbędnych aminokwasów. Zwierzęta nie rozwijają się, a wręcz cofają się w rozwoju. Jednakże w większości przypadków zaćma żywieniowa w niewielkim stopniu ogranicza ostrość widzenia i nie wymaga leczenia operacyjnego. Zmętnienia soczewki pojawiają się w obszarze równikowym i tylnym obszarze podtorebkowym. Podobne zmiany stwierdzono także u szczeniąt wilków. Ponieważ ten rodzaj zaćmy występuje dość często, dlatego sugeruje się, że aby jej zapobiec, szczenięta pozbawione mleka matki i żywione preparatami mlekozastępczymi powinny przez pierwszy tydzień otrzymywać więcej mleka od innej suki niż produktów komercyjnych.
Zaćma żywieniowa rozwija się także u osieroconych kangurów i innych ssaków kangurowatych żywionych mlekiem krowy.
Niewłaściwe żywienie jest także przyczyną zaćmy, która rozwija się u ryb hodowanych w wylęgarniach, chociaż także czynniki środowiskowe, jak:
• stężenie tlenu,
• natężenie światła,
• zbyt częste niepokojenie zwierząt podczas codziennych czynności hodowlanych,
• agresja,
mogą mieć znaczenie w patogenezie choroby.
Przyczyną zaćmy u zwierząt są także inne czynniki wpływające na podział komórek w równiku. Są to najczęściej substancje toksyczne oraz, co udowodniono w badaniach toksykologicznych, wiele składników chemicznych i leków.
Zaćma starcza.
Rozwój zaćmy starczej jest częścią procesu starzenia się zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Pojawienie się zmian często poprzedza nasilona skleroza jądra. Pasma zamglenia rozciągają się od jądra do kory w obszarze równikowym, tworząc obraz przypominający szprychy w kole rowerowym. Zamglenia stopniowo powiększają się i obejmują całą soczewkę, prowadząc do rozwoju zaćmy dojrzałej. Zaćma starcza postępuje jednak bardzo powoli i często osiąga formę dojrzałą dopiero po wielu latach.
Zaćma starcza wywołuje dużo kontrowersji w okulistyce weterynaryjnej, gdyż wiele autorytetów uważa, że jest ona późnym objawem zaćmy dziedzicznej. Z kolei inni eksperci dowodzą, że lokalizacja początkowych zmian i różne tempo rozwoju choroby świadczą o tym, że są to dwie zupełnie różne jednostki chorobowe. Dlatego rozwiązanie tego sporu wymaga przeprowadzenia szeroko zakrojonych badań w populacji starszych psów.
Zaćma cukrzycowa.
Najczęstszym objawem okulistycznym cukrzycy u psów jest obustronna zaćma, która przekształca się w formę dojrzałą w bardzo krótkim czasie. Właściwie każdy pies z szybko rozwijającą się zaćmą powinien być zbadany pod kątem cukrzycy. Chociaż kontrola i opanowanie hiperglikemii może opóźniać pojawienie się zaćmy i jej rozwój, istnieje bardzo wysokie ryzyko, że choroba u zwierzęcia rozwinie się, o czym należy poinformować właściciela pacjenta.
W hiperglikemii heksokinaza ulega nasyceniu i większa ilość glukozy podlega przemianie na szlaku metabolicznym sorbitolu, w którym jest metabolizowana przez reduktazę aldozy. Dlatego rozwój zaćmy cukrzycowej zależy od aktywności tego enzymu w komórkach soczewki. Pod wpływem enzymu dochodzi do tworzenia i odkładania w nich:
• sorbitolu,
• fruktozy,
• dolcitolu.
W rezultacie soczewka staje się hiperosmolarna, co powoduje przenikanie do niej płynu. Początkowo wzdłuż kory części równikowej powstają wakuole, które stopniowo formują się także w przedniej i tylne korze soczewki. W miarę przenikania coraz większej ilości płynu zaćma dojrzewa, soczewka ulega bardzo silnemu obrzękowi i powstaje zaćma pęczniejąca. Opuchnięta soczewka może spychać tęczówkę do przodu powodując spłycenie komory przedniej i zwężenie kąta tęczówkowo- rogówkowego, co naraża zwierzę na rozwój jaskry.
Zaćma cukrzycowa rzadko rozwija się u kotów, dlatego że aktywność reduktazy aldozy jest znacznie wyższa u kotów w wieku poniżej 4 lat niż u osobników starszych. A ponieważ cukrzyca występuje głównie u starszych kotów, stosunkowo niska aktywność reduktazy aldozy chroni soczewkę przed rozwojem zaćmy. U kotów z cukrzycą występują za to krwotoki w siatkówce. Nie należy ich jednak mylić z retinopatią cukrzycową - powikłaniem cukrzycy, które u ludzi prowadzi do utraty wzroku. Patogeneza tego zjawiska u ludzi jest związana z neowaskularyzacją siatkówki, do której nie dochodzi u kotów.
Objawy zaćmy.
Badanie soczewki jest częścią pełnego badania okulistycznego. Można je przeprowadzić tylko przy rozszerzonej źrenicy; gdy jest ona zwężona obwodowe zmiany korowe i zmętnienie torebki w okolicy równika mogą pozostać niezauważone. Rozszerzona źrenica ułatwia także różnicowanie sklerozy jądra od „prawdziwej” zaćmy.
Badanie rutynowe przeprowadza się w ciemnym pomieszczeniu za pomocą ogniskowego światła i dwuokularowej lupy. Pomocne jest również światło odbite od makaty odblaskowej – każde zmętnienie soczewki będzie ciemniejsze niż sąsiednie obszary. U niektórych psów badanie lampą szczelinową wykazuje wczesne i niewielkie zmiany, których nie można wykryć za pomocą lupy dwuokularowej. Często początkowo zamglenia rozwijają się w obszarze równika, w przednim i tylnym obszarze podtorebkowym i wzdłuż szwów Y.
Objawy resorpcji to:
• widoczne w soczewce drobne, połyskujące kryształy i liczne białe ogniska, powstające w wyniku rozkładu białek,
• pogłębienie komory przedniej i wklęśnięcie powierzchni tęczówki, związane ze zmniejszaniem się objętości soczewki, i odwrotnie – opuchnięcie soczewki we wczesnym stadium, wywołujące spłycenie komory przedniej i uwypuklenie powierzchni tęczówki,
• zmniejszenie średnicy i grubości soczewki,
• pomarszczenie torebki przedniej soczewki
Stopień resorpcji zależy od wieku. Jest mniejszy u starszych pacjentów i rzadko wywołuje u nich poprawę wzorku. U młodych zwierząt proces ten jest bardziej nasilony. W miarę zmniejszania się soczewki wzrok można polepszyć podając leki rozszerzające źrenicę. Całkowita resorpcja powoduje przywrócenie wzroku w stopniu porównywalnym z rezultatem skutecznego leczenia operacyjnego. Soczewki nie usuwa się w przypadku aktywnego zapalenia błony naczyniowej lub resorpcji.
Leczenie chirurgiczne.
Możemy wyróżnić cztery sposoby korekcji chirurgicznej:
• rozcięcie i aspiracja,
• ekstrakcja zewnątrztorebkowa,
• fakoemulsyfikacja,
• ekstrakcja wewnątrztorebkowa.
Rozcięcie i aspiracja.
Metoda ta polega na otwarciu rogówki i torebki przedniej soczewki oraz usunięciu zawartości torebki za pomocą płukania i aspiracji. Technikę tę stosuje się u młodych zwierząt z bardzo małymi gałkami ocznymi, w przypadku których tradycyjne narzędzia do zabiegów okulistycznych są zbyt duże.
Ekstrakcja zewnątrztorebkowa.
W przypadku ekstrakcji zewnątrztorebkowej wykonuje się szerokie nacięcie w rąbku rogówki i torebce przedniej soczewki, a jądro i korę usuwa się ręcznie. Następnie wskazane jest obfite przepłukanie torebki, aby usunąć pozostałe fragmenty soczewki. Tylną torebkę soczewki, która jest połączona z ciałem szklistym, pozostawia się nietkniętą.
Fakoemulsyfikacja.
Na początku zabiegu wykonuje się niewielkie nacięcie w rąbku. Torebkę przednią soczewki odpreparowuje się. Następnie wprowadza się sondę, która za pomocą ultradźwięków o wysokiej częstotliwości rozbija soczewkę, a jej masy usuwa się za pomocą narzędzia, które przepłukuje i aspiruje.
Do zalet fakoemulsyfikacji należy to, że:
• wymaga ona mniejszego nacięcia niż ekstrakcja zewnątrztorebkowa,
• umożliwiaj dokładniejsze usunięcie kory soczewki,
• mniejsze nacięcie skutkuje krótszym czasem trwania zabiegu i gojenia się.
Ekstrakcja zewnątrztorebkowa.
Polega ona na usunięciu soczewki w całości bez otwierania i odpreparowania torebki soczewki. Stosuje się ją tylko w przypadkach usuwania soczewki, która uległa zwichnięciu wskutek pęknięcia obwódki rzęskowej.
Ponieważ podczas zabiegu nie otwiera się torebki soczewki, nie dochodzi do przedostawania się jej protein na zewnątrz, w związku z czym zapalenie w okresie pooperacyjnym jest minimalne. Zabieg może jednak spowodować przednie przemieszczenie ciała szklistego, gdyż soczewka, która normalnie oddziela ciało szkliste od komory przedniej, zostaje usunięta. Dlatego niektórzy chirurdzy łączą ten zabieg z profilaktyczna witrektomią. Inni z kolei wprowadzają syntetyczną protezę wewnątrzgałkową, którą przymocowuje się szwami do brzegu rzęskowego, zapewniając w ten sposób barierę hamującą ruchy ciała szklistego i poprawiającą jakość widzenia w okresie operacyjnym.
Bibliografia:
„Okulistyka weterynaryjna Slatera”
