NIEPRAWIDŁOWE POŁOŻENIE POWIEK
Niedomykanie się powiek
Niedomykanie się powiek, nieprawidłowość zwana zajęczym okiem, występuje jako wada wrodzona lub jest następstwem powiększenia się gałki ocznej, zmian w powiece lub w oczodole. Zniekształcenia rogówki jak na przykład stożkowate jej uwypuklenie również powoduje niedomykanie się powiek.
Powiększenie się gałki ocznej obserwowane np. w jaskrze lub wodooczu, powoduje w efekcie niedomykanie się powiek, stają się one za krótkie, aby przykryć zwiększoną gałkę oczną. Podobny efekt powstaje wówczas, gdy gałka oczna wysuwa się z oczodołu na skutek obrzęku w przestrzeni zagadkowej lub rozwijania się guza nowotworowego.
Zmiany w powiece, jak na przykład ściągające blizny skóry lub spojówki powodujące skrócenie się brzegu powiekowego, są przyczyną niedomykania się powiek na większej lub mniejszej przestrzeni.
Niedomykanie się powiek może pociągnąć poważne zmiany w rogówce. Drażnienie odsłoniętej rogówki przez ciała obce, osiadanie i jakby inkrustowanie rogówki prowadzi do głębokich zmian. Rogówka w miejscu nieosłoniętym ulega zmętnieniu, a stan ten powoli rozszerza się, wskutek czego rogówka staje się pergaminowa ta, może dojść do martwicy i perforacji rogówki. Brzeg spojówki grubieje, powieka wywija się i odsłania większe pole rogówki. Łzy spływające z niedomkniętej szpary powiek drażnią skórę powieki i jej najbliższego otoczenia. Jeżeli wylew łez jest długotrwały i obfity, skóra ulega maceracji. Włosy są zlepione łzami. Martwiejące tkanki łatwo ulegają zakażeniu, a wówczas wypływające łzy są zmieszane ze śluzem lub ropą i zasychają w twarde strupy.
Rokowanie jest zależne od przyczyny wywołującej niedomykanie się powieki. Jeżeli przyczyny są trwałe, rokowanie jest niepomyślne. W innych przypadkach, gdy np. niedomykanie się spowodowane jest obrzękiem pourazowym lub wylewem w przestrzeni pozagałkowej, położenie powiek wraca do normy.
Dobór odpowiedniej metody leczenia zależy od właściwego rozpoznania przyczyny wywołującej zmiany. Obrzęki zapalne oczodołu powodujące wysadzenie gałki ocznej, a w wyniku tego niedomykanie się powiek, leczy się jak wszystkie ostre następstwa urazu. Ciepłe okłady na oko, elektryzacja, maści rozgrzewające itp.
Leczenie zachowawcze jest stosowane również w tych przypadkach, w których zabieg operacyjny jest niewskazany lub nierokujący dobrego wyniku leczenia. Postępowania lecznicze polega na utrzymywaniu rogówki w stanie nawilżania. Uzyskuje się to przez stosowanie tłuszczów obojętnych wprowadzanych do worka spojówkowego 2-3 razy dziennie.
Część przypadków leczy sie operacyjnie. Bliznowate zgrubienia powieki odsłaniające rogówkę wycina się tak, aby nadać prawidłowy kształt powiece. Przy krótkości powiek nie spowodowanej zmianami anatomicznymi w powiece, można próbować zabiegu operacyjnego przedłużenia powieki. Skórę powiek nacina się cięciami równoległymi do brzegu powiekowego, a następnie powieki ściąga się trzema szwami na okres trzech ni nie zszywając ran operacyjnych. Powstaje na skutek tego zianie rany. Ziejące rany wypełnia ziarnina, potem tkanka łączna. Powieki są jakby „nadsztukowane”. Aby uzyskać zamierzony efekt pooperacyjny, konieczna jest dokładna kontrola pooperacyjna rany, aż do momentu zupełnego wygojenia się wykonanych cięć. Zaniedbanie opatrunków pooperacyjnych może stać się przyczyną pogrubienia miejsca zrostu, a ostateczny skutek zabiegu może być przeciwny do zamierzonego, tzn. blizny mogą skracać powiekę.
Stosuje się też szew rozciągający skórę. Ściąga się powieki kilkoma szwami, tak aby skóra ich była po tym zabiegu dość silnie naprężona. Po kilku dniach szwy zdejmuje się. W okresie powstawania szwów w powiece konieczna jest ciągła kontrola stanu powieki. Nici mogą drażnić powieki i wywoływać zgrubienie ich skóry i spojówki. W takich przypadkach nie osiąga się rozciągnięcia skóry powieki.
Wyleczenie niedomykalności powiek spowodowanych wypukłymi zniekształceniami rogówki może być w niektórych przypadkach osiągnięte operacyjnie. Wypukłość ścina się, aby umożliwić ruch powiek. Takie postępowanie jest wskazane w garbiaku, który jest zrostem bliznowatym rogówki z tęczówką powstającym zazwyczaj po ranach przenikających rogówki.
Nabyte zrośnięcie brzegów powiek
Zrośnięcie powiek u osobników dojrzałych może powstać w następstwie długotrwałego przylegania do siebie powierzchni pozbawionych, wskutek uszkodzenia, skóry lub spojówki. Uszkodzenia, które prowadzą do zrostu powiek, powstają zwykle po oparzeniach. Wówczas może dojść do martwicy skóry lub spojówki, a równocześnie rozwija się zapalenie powieki. Obrzękłe powieki przylegają do siebie obnażonymi powierzchniami, co umożliwia powstanie zrostu. Podobne powikłania mogą dać inne uszkodzenia powiek, wrzody, rany. We wszystkich przypadkach zrostu powiek może też dojść do zrośnięcia się ich z gałką oczną.
Tylko zabieg operacyjny może przywrócić stan prawidłowy. Świeże zrosty można próbować rozerwać, a rozdzielone powierzchnie leczyć tak, aby pokryły się one nową warstwą powłoki. Zabieg operacyjny polega na rozcięciu zrośniętych powiek. W znieczuleniu miejscowym ujmuje się fałd zrośniętych powiek tak, aby linia zrostu znajdowała się na szczycie tego fałdu. Małe cięcie w linii zrostu jest miejscem wejścia zgłębnika rowkowego pod powieki, który następnie orientuje jak trzeba prowadzić cięcie. Postępowanie pooperacyjne jest zależne od tanu powiek. Jeżeli zaszła konieczność wycięcia w czasie zabiegu zgrubienia powieki, wskazane jest stosowanie środków przeciwzapalnych. Aby nie dopuścić do ponownego zrostu powiek w okresie gojenia się rany pooperacyjnej, brzegi powiek natłuszcza się kilka razy dziennie. Nie stosuje się szycia rany pooperacyjnej, tj. łączenia spojówki ze skórą powieki, ponieważ spojówka jest zwykle mało wytrzymałą na naciąganie na skutek przebytych przemian w okresie gojenia się uszkodzonych, które było przyczyną zrostu powiek. Niekiedy w czasie gojenia się rany pooperacyjnej wyrasta nadmierna ilość tkanki ziarninowej między brzegami rany. Konieczne jest przypalanie takiej rany żegadłem lub lapisem, z zachowaniem zasady jaka obowiązuje przy stosowaniu lapisu w okulistyce.
Zrost powieki z gałką oczną
Zrost powieki z gałką oczną występuje bardzo rzadko. Opisano nieliczne przypadki pourazowego zrostu powstającego w wyniku rozległych uszkodzeń oka obejmujących skórę powieki, jej spojówki i gałkę oczną. Powierzchnia zrostu jest zazwyczaj dość rozległa, często prawie cała powieka jest przyrośnięta do gałki ocznej, rzadziej pole zrostu jest niewielkie – jest to zrost częściowy. Spojówka powieki może zrastać się ze spojówką gałki ocznej lub też z twardówką i rogówką. Rozpoznanie i dokładniejsza lokalizacja zrostu jest oparta na próbie przesuwania powieki po powierzchni gałki ocznej oraz próbie ruchów gałki ocznej. Przy zroście spojówki z twardówką ograniczony jest ruch gałki ocznej w górę i w dół. Rozpoznanie umiejscowienia zrostu ma praktyczne znaczenie dla oceny możliwości operacyjnego rozcięcia zrostu. Leczenie zrostów spojówki z gałką oczną polega na ich rozcięciu lub rozerwaniu. Oko znieczula się kokainą. Gałka oczna musi być ustalona. W tym celu chwyta się kleszczykami fałd spojówki gałkowej, drugimi kleszczykami uchwytuje się powieki w miejscu zrostu. Lekkimi ruchami pociąga się fałd skóry w różne strony celem osłabienia zrostu. Jeżeli próba rozerwania zrostu wypada negatywnie, trzeba zrosty odpreparować nożyczkami lub nożem. Odcięcie spojówki od rogówki może prowadzić do trwałego lub przejściowego jej zmętnienia, dlatego zabieg musi być tak wykonany, aby rogówka była oszczędzona w jak największym stopniu. Lepiej jest pozostawić na rogówce część tkanek spojówki, niż uszkodzić przy operowaniu rogówkę. W czasie kontroli oka, w kilka dni po zabiegu, często stwierdza się obumieranie tkanek operowanych lub też na rogówce widoczne są strzępy spojówki dobrze ukrwione. Tkanki niezdolne do życia usuwa się otrą łyżeczką, a pozostałe trzeba doprowadzić do martwicy przez lapisowanie lub lekkie przeżeganie, wciąż jednak mając na uwadze możliwość uszkodzenia rogówki. Jeśli rogówka po operacji mętnieje, stosuje się leczenia tkankowe według Fiłatowa.
Po operacji może dojść do ponownych zrostów. Zapobiega się temu natłuszczając worek spojówkowy co najmniej jeden raz dziennie. W pierwszych dniach po zabiegu natłuszczanie oka trzeba przeprowadzać kilka razy dziennie.
SCHORZENIA SKÓRY POWIEK
Obrzęk powiek
Bolesne zgrubienie powiek połączona z zaczerwienieniem skóry widocznym u zwierząt niepigmentowanych powstaje z różnych przyczyn. Najczęstszą z nich jest uraz bezpośredni powieki lub jej najbliższej okolicy. Urazy powiek i oczodołu są przyczyna zaburzeń w krążeniu tej okolicy, powodują powstanie wylewów krwi pod skórę, zastój płynów tkankowych – powstaje obrzęk powieki. U młodych zwierząt spotka się często obrzęk powiek pochodzenia alergicznego. Najczęściej powstaje on u psów, jednak zwykle obejmuje całą głowę, a nie tylko powieki. Ostre zapalenie spojówek również wywołuje obrzęk powiek. Drażniące działanie ektopasożytów, głównie świerzbu, może wywołać przemijając obrzęk obu powiek. Pasożyty wprawdzie znajdują się na całej skórze głowy, jednak najdelikatniejsza skóra powiek łatwiej reaguje na ich drażniące działanie.
Skóra powieki jest napięta, powieka zgrubiałą, opadnięta, szpara powiekowa silnie zwężona. Są to objawy, które właściciel zwierzęcia łatwo dostrzega i na skutek tego zwykle prosi o pomoc lekarza. U zwierząt, które mają skórę niepigmentowaną, widoczne są poza tym zmiany barwne – zaczerwienienie lub zasinienie, wyraźnie zaznaczona na brzegu powieki. Na skutek opadania i nieruchomości powieki szpara powiekowa jest zazwyczaj silnie zwężona, ale może też ulegać skróceniu. Ustępowanie obrzęku przebiega wolno. Na powiece ukazują się w tym podłużne fałdy, często głębokie, między nimi skóra jest silnie napięta. W tym okresie widoczne są najjaskrawiej zmiany barwne powieki. Staje się ona ciemnoniebieska lub granatowa. Zabarwienie to jest nierównomierne, plackowate lub mozaikowate. Po pewnym czasie powieka przybiera swoje prawidłowe zabarwienie, wcześniej jednak obrzęk ustępuje tak, że szpara powiekowa przybiera prawidłowy kształt.
W alergicznym obrzęku nie obserwuje się zmian barwnych. Obrzęk na obu powiekach jest równomierny, a ponadto obejmuje całą prawie czaszkę, przy czym najsilniej jest wyrażony w okolicy oczu, uszu, pyska. Szpara powiekowa jest bardzo wysoka i krótka lub też zupełnie zamknięta. Obrzęk alergiczny charakteryzuje się szybkim narastaniem i równie szybkim ustępowaniem. Zastosowanie odpowiednich środków leczniczych przyspiesza zejście obrzęku.
Leczenie obrzęku powiek polega na stosowaniu środków łagodzących cierpienie, a więc maści znieczulających oraz środków przeciwzapalnych. Poza tym stosuje się środki przyspieszające resorpcję płynów tkankowych. Obok maści najodpowiedniejszą formą leków w obrzękach powiek są okłady. U małych zwierząt mających zapewnioną opiekę w domu można zalecić okłady z roztworu kwasu borowego. Opiekun zwierzęcia trzyma taki okład na powiekach przez kilkanaście minut kilka razy dziennie. U dużych i średnich zwierząt wygodniej jest stosować maści zawierające odpowiednie leki. Szybki efekt osiąga się po zastosowaniu maści kortyzonowej. W obrzękach alergicznych trzeba podawać wapno dożylnie oraz środki przeciwalergiczne. Spojówki przemywa się kwasem borowym, jeżeli wyciek z oka ma domieszkę śluzu lub ropy.
Zapalenie brzegu powiek
Zapalenie brzegu powiek u zwierząt jest rzadko spotykane. Obserwuje się je u niektórych ras psów i u świń. Jest ono zapewne rzadziej rozpoznawane, niż w rzeczywistości występuje, ponieważ trudno jest zauważyć u zwierząt pigmentowanych i owłosionych.
Brzeg powieki grubieje i pokrywa się drobną ilością szybko zasychającej ropy. Rzęsy wypadają. Na brzegu powieki tworzy sie wałeczek zgrubienia o szerokości 1-2 mm. Leczenie tego schorzenia polega na stosowniu środków antyseptycznych, roztworów barwników, maści o łagodnym działaniu. Trzeba również zbadać spojówkę, aby sprawdzić czy przyczyna zgrubienia powiek nie leży po wewnętrznej stronie powieki.
Zapalenie skóry powiek
Najczęstszą przyczyną zapalenia powiek są pasożyty zewnętrzne. Drażnienie skóry przez te pasożyty wywołuje swędzenie. Zwierzę drapie się kończynami lub ociera się o różne przedmioty. Wywołuje to stan zapalny powiek. Powieki grubieją. Szpara powiekowa jest przymknięta, skóra na powiekach napięta, a włos nastroszony. Często widoczne są ubytki włosa na powiekach. Objawy kliniczne są zależne od gatunku pasożyta, wywołującego schorzenie. W świerzbie swędzenie jest bardzo silne, zwierzęta drapią się energicznie, często uszkadzają skórę powiek. Wokół oka tworzy się pierścień zgrubienia, lśniący, łuskowaty. Rozpoznanie może być oparte tylko na badaniu mikroskopowym, ponieważ objawy kliniczne mogą być zawodne.
Leczenie powinno być objawowe. W ostrym zapaleniu stosuje się maści znieczulające i środki przeciwzapalne. Przy zgrubieniach łuskowatych powiek stosuje się maści obojętne dla rozmiękczenia skóry. Podstawowe leczenie pasożytobójcze uzależnia się od rozpoznania parazytologicznego.
Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170) oraz zmianami z dnia 9.05.2007 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 662) za naruszenie praw własności poprzez kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie przedstawionych na stronach Veterynaria.pl, Vetforum.pl, Sklep.Veterynaria.pl treści bez zgody właściciela grozi grzywna oraz kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 5 (art. 115.1).
