ROZPOZNAWANIE CIĄŻY U BYDŁA
Kliniczne rozpoznawanie.
Wprawdzie podstawową zasadą przy badaniu na ciążę jest znalezienie nieciężarnej macicy, jednak często wykorzystuje się również wywiad (termin krycia), którego dane pozwalają na szybkie wyliczenie domniemanego czasy trwania ciąży. Dzięki temu badający stara się ustalić zmiany zgodne ze spodziewanymi dla tego okresu ciąży, co ostatecznie potwierdza jego istnienie. Tego rodzaju postępowanie pozwala na zaoszczędzenie czasu, jednak dla mało doświadczonego lekarza weterynarii stwarza to niebezpieczeństwo subiektywnej sugestii i w związku z tym popełnienia przeoczeń w przypadku uzyskania wprowadzających w błąd danych lub stwierdzenia zmian patologicznych łudząco przypominających ciążę.
Zmiany ciążowe w narządach płciowych cechuje równomierny i stopniowy rozwój. Jednak ich opis musi ograniczyć się do uchwycenia i scharakteryzowania najbardziej wyraźnych dla danego momentu ciąży lub jej okresu objawów.
Pierwsze 4 tygodnie.
Brak wyraźnych objawów ciążowych. Brak rui po upływie 21 dni – około 5-15% błędu. Niekiedy silniejsza pigmentacja, tworzenie się fałd i podobne do entropiom wwijanie się skóry warg sromowych, przy czym zwiększa się uczulenie (sensybilizacja) macicy. U chudych jałówek stosunkowo rzadko, lecz udaje się już wyczuć zarodek wielkości małego ziarna fasoli.
Okres od 5 do 8 tygodni.
Za istnieniem ciąży przemawiają następujące objawy:
a) asymetria rogów macicy, przy czym róg ciężarny jest wyraźnie powiększony,
b) ścieńczenie ściany i chełbotanie (fluktuacja) w rogu ciężarnym,
c) od 5 tygodnia wyczuwalna jest podwójna ściana macicy (chwyt za błony płodowe),
d) od 4 – 5 tygodnia możliwe jest wyszukanie pęcherza płodowego. Przy objęciu i przepuszczaniu rogu ciężarnego zgodnie z jego długością wyczuwa się przesuwający się pod palcami pęcherz płodowy wraz z zarodkiem.
U pierwiastek oraz u chudych zwierząt łatwiej jest stwierdzić wymienione objawy niż u dobrze odżywionych i starszych, u których poza tym w miarę wzrostu liczby urodzonych cieląt ściany rogów macicy ulegają zgrubieniu. W przypadku ciąży bliźniaczej chełbotanie stwierdza się w obu rogach i dlatego możliwe są pomyłki ciąży z ropomaciczem.
Okres od 9 do 13 tygodnia.
Podane objawy są już w tym okresie silniej wykształcone i wyczuwalne; zarodek około 8 tygodnia wraz z błonami płodowymi osiąga wielkość jaja kurzego. Macicę można ułożyć na podsuniętej z boku pod nią dłoni, przy czym wyraźnie wyczuwalny jest wtedy płód. Często około 8 tygodnia ciąży w rogu ciężarnym znajduje się przypominające retortę zawinięcie, które może stwarzać trudności diagnostyczne. Około 10 tygodnia macica opuszcza się już poza przednią krawędź spojenia łonowego, daje się jednak objąć od góry, a przeważnie także z boku i z dołu. Po upływie 12-13 tygodni (3 miesięcy) macica osiąga wielkość ludzkiej głowy, płód można łatwo stwierdzić na podstawie „balotowania” (przeciwuderzenia), ponadto wyczuwalne są już łożyszcza.
Okres do 4 do 5 tygodni.
Dużą uwypukloną na kształt balona macicę znajduje się łatwo; również bez trudu wyczuwa się:
Po raz pierwszy można stwierdzić tzw. drżenie tętnicy macicznej środkowej; jajniki są już z trudem dosięgalne. U jałówek w okresie tym następuje wzrost wymienia oraz zgrubienie podstawy strzyków, które przyjmują stożkowaty kształt i ulegają wydłużeniu.
U dużych i głębokich krów około 4-5 miesiąca ciąży macica w następstwie opuszczenia się do dolnej ściany brzucha może leżeć i poza zasięgiem ręki badającego. Rozpoznanie opiera się wtedy na stwierdzeniu:
Okres od 6 do 7 miesiąca
Macica nadal przybiera na objętości oraz ciężarze i przesuwa się po ukośnie ustawionej, dolnej ściany brzucha ku przodowi i dołowi. Często daje się wymacać już tylko grube, mięsiste i napięte pasmo tkanek oraz tylny odcinek macicy. Niekiedy macicę pokrywają jelita, a często wklinowuje się ona pod żwacz. Balotowanie płodu nie zawsze udaje się już wywołać; stwierdza się jednak łoższycza oraz łatwo można wywołać drżenie tętnicy macicznej środkowej, przy czym właściwości zaczyna przejawiać także tętnica maciczna tylna.
Okres od 7 do 8 miesiąca
Powiększająca się macica wraz z rozwijającym się płodem przybliża się do miednicy tak, że znalezienie płody nie nastręcza trudności, gdyż części jego można wyczuć nawet przez ścianę pochwy; stwierdza się także spontaniczne albo sprowokowane ruchy płodu. U jałówek pojawia się obrzęk wymienia, a w przypadku ciąży praworożnej u oglądanych od tyłu zwierząt widoczne jest w prawej dolnej części ściany brzusznej bardziej lub mniej wyraźne gruszkowate uwypuklenie na bok lub na bok i ku dołowi. Niekiedy przy ciąży praworożnej w okolicy prawego fałdu kolanowego można wysłuchać tony serca płody. Prócz tego w tym czasie udaje się za pomocą dość silnych i szybkich pchnięć lekko złożoną pięścią w głąb powłok brzusznych wspomnianej okolicy wyczuć wytrącony z równowagi i powracający do pierwotnego położenia płód (balotowanie).
ROZPOZNAWANIE CIĄŻY U KONI
Kliniczne rozpoznanie.
Tylny odcinek macicy klaczy leży w postaci płaskiego szerokiego tworu na dnie jamy miednicznej l ma on konsystencję podobną do jelit i zwykle ni wykazuje wyraźnych cech charakterystycznych. Z tego też względu przy omacywaniu wewnętrznych narządów płciowych należy uwzględnić następujące stałe punkty orientacyjne.
1) Rozwidlenie macicy.
Wprowadzoną do prostnicy ręką przesuwa się poziomo aż w okolicę nerek, a następnie zgina się palce i przy lekkim ucisku ku dołowi cofa się ją wraz z prostnicą ku tyłowi. W ten sposób natrafia się na miejsce przejścia macicy w dwa rogi, przy czym ręka zwisa na nich. Rozpoczynając stąd badanie, można wyszukać i obmacać:
2) Jajniki.
Dłoń i palce głęboko wprowadzonej do prostnicy ręki skierowuje się bocznie i lekko ku górze i przy powolnym cofaniu ręki bada się przez omacywanie przestrzeń leżąca przed wejściem do miednicy dopóty, dopóki nie znajdzie się położonego z badanej strony jajnika. Jajniki odróżniają się od łatwych do pomylenia grudek kałowych dużą wrażliwością na ucisk (przy nieznacznym nawet nacisku klacz przejawia niepokój i przestępuje z nogi na nogę).
3) Szyjka macicy.
Wprowadzoną do pochwy ręką chwyta się część pochwową szyjki macicy i spycha się ją ku górze w kierunku sklepienia pochwy; pochwy drugą ręką znajdującą się w prostnicy można bez trudu wyczuć poszczególne odcinki macicy.
Okres do 6 tygodnia
Około od 18 do 40 dnia ciąży rogi macicy przejawiają wyjątkowo silną kurczliwość przy dotyku. Są ona na kształt prętów skierowane w stronę jajników, stają się okrągłe na przekroju o tęgiej konsystencji, przy czym pęcherz płodowy powoduje wyraźnie wyczuwalne uwypuklenie ściany w miejscu, w którym się znajduje. Przy jednoczesnym ścieńczeniu ściany rogu macicy pęcherz płodowy wraz z zarodkiem opuszcza się stale ku dołowi, uzyskują po upływie 5-7 tygodni wielkość jaja kurzego do gęsiego, osiąga przy tym najniżej położone miejsce w podwieszeniu rogu.
Okres od 6 do 8 tygodnia.
Pęcherz płodowy ma wielkość od gęsiego jaj do wielkości pięści i wrzecionowaty kształt oraz wykazuje chełbotanie (okres małego pęcherzyka). Róg ciężarny uwypukla się coraz bardziej ku dołowi.
Okres od 3 miesięcy
Więzadło podwieszające ciężarny róg w następstwie zwiększania się jego ciężaru wyraźnie napina się i pociągane przez powiększoną macicę w kierunku dogłowowym zmienia swój przebieg. Jego przednia krawędź, która początkowo przebiegała z góry ku dołowi i tyłowi, a następnie prawie pionowo, obecnie skierowana jest ukośnie w dół i ku przodowi, przy czym kąt nachylenia stale się zmniejsza. Pęcherz płodowy jest wielkości głowy ludzkiej, przejawia chełbotanie (okres dużego pęcherzyka) i obciąga róg macicy ku dołowi.
Okres od 4 miesięcy do 6 miesięcy
Róg ciężarny układa się na dolnej ścianie brzucha i przesuwa się nadal ku przodowi. Macica – podobnie jak u bydła - w następstwie przemieszczania się poza zasięg ręki i przykrycia przez pętle jelit może być trudna do omacania. Za ciążą przemawiają:
Okres od 7 miesiąca.
Dzięki zwiększeniu się zawartości macicy rozciąga się ona stale do góry i ku tyłowi i daje się bez trudu wymacać, chociaż ponad nią leżą pętle jelit. W okresie tym można już dokładnie wymacać części płodu, a około ósmego miesiąca ciąży – zaobserwować jego ruchy.
CDN.
