Porównanie niektórych biochemicznych parametrów krwi i mleka u krów różnych ras mięsnych


Ryszard Mordak *,  Piotr Nowakowski **, Jan Twardoń *, Vladimir Macák ***
*Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu,  Poliklinika
** Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt  Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
*** Uniwersytet Medycyny Weterynaryjnej  w Koszycach

                   

 Streszczenie
        Diagnostyczny monitoring w stadach krów jest niezwykle ważny dla utrzymania akceptowalnego poziomu zdrowia  i produkcyjności u krów i ich potomstwa. Stanowi on jeden z podstawowych elementów ochrony stada i jest konieczny dla potwierdzania dobrostanu stada oraz wykrywania zagrożeń z tytułu różnych problemów zdrowotnych u zwierząt. Celem badań było porównanie wartości wybranych biochemicznych parametrów krwi u trzech ras (grup) klinicznie zdrowych  krów. Materiał stanowiło 25  krów w wieku 4-7 lat będących w środkowym okresie laktacji i przebywających na tej samej otwartej fermie w Dolinie Warty (grupa I – 10 krów rasy Hereford, grupa II – 8 krów rasy Simmental, grupa III – 7 krów rasy Limousin.  W badaniach uwzględniono różne parametry krwi (białko całkowite, albuminy, kreatyninę, cholesterol, GOT, GPT, wapń (Ca), magnez (Mg), fosfor nieorganiczny (P), sód (Na), potas (K), chlor (Cl). Uwzględniono także niektóre biochemiczne parametry mleka w zakresie liczby bakterii (JTK – jednostek tworzących kolonie), liczby komórek somatycznych (LKS) oraz procentowego udziału białka, tłuszczu, suchej masy (SM), i suchej masy beztłuszczowej (SMB). Istotne różnice zanotowano w przypadku stężeń kreatyniny, chloru, sodu w surowicy krwi, jak też udziału SMB w mleku u krów. Wymienione parametry  krwi i mleka porównując poszczególne grupy  krów jako najwyższe występowały u rasy Limousin. Szczegółowe dane  i różnice są przedstawione w tekście pracy.

Słowa kluczowe: krowy ras  mięsnych, krew, mleko, wskaźniki diagnostyczne

 Wstęp
      Zarówno  warunki środowiskowe  jak i żywieniowe u krów mają ogromny wpływ na stan zdrowotny zwierząt przekładający się między innymi  na stan homeostazy wewnętrznej,  a zatem diagnostyczny obraz krwi i mleka (2, 10). Znajomość tego obrazu jest bardzo ważna dla  lekarzy weterynarii i właścicieli zwierząt dla monitorowania stad w celach prewencyjnych a także w tych farmach gdzie występują  problemy zdrowotne dla prawidłowego rozpoznawania i doskonalenia diagnozy. Nowoczesna medycyna polega nie tylko na doskonaleniu metod terapii w celu najszybszego usunięcia choroby ale przede  wszystkim na doskonaleniu  metod  diagnostycznych i profilaktycznych tak aby eliminować lub minimalizować ryzyko ich występowania. Taki model działania wymagać będzie szczególnie w medycynie weterynaryjnej nowego podejścia lekarzy weterynarii do współpracy z hodowcą.  Mają oni spełniać rolę kompetentnego doradcy w ochronie zdrowia opłacanych w zależności od osiąganych efektów zdrowotnych oraz ekonomicznych w fermie. System wymaga jednak wzajemnego zrozumienia i zaufania hodowców, żywieniowców  i lekarzy weterynarii jako tych którzy posiadają kluczowe znaczenie kompetencyjne i decyzyjne dla zdrowia stada . Optymalizacja procesów produkcyjnych ferm niezależnie czy dotyczy stad bydła mlecznego, mięsnego czy innych gatunków zwierząt w chowie wielkostadnym jest wymogiem bezwarunkowym w aspekcie prawa i przepisów sanitarnych (9). Kliniczne i laboratoryjne monitorowanie stada  są uznanymi narzędziami poprawy zdrowia dobrostanu wydajności a efekcie jakości surowców uzyskiwanych od tych zwierząt (12). Obserwacja stada oraz okresowo wykonywane analizy biochemiczne krwi i mleka zwykle są bardzo pomocne do wczesnego wykrywania zagrożeń zanim kliniczne objawy choroby zostaną ujawnione (10). Ujawnienie się klinicznych objawów choroby wymaga kosztownego leczenia oraz generuje duże straty produkcyjne w zakresie płodności, brakowania, śmiertelności, jakości surowca (3, 5, 8).
Celem pracy było porównanie niektórych biochemicznych parametrów krwi i mleka u różnych ras mięsnych krów w okresie środkowej laktacji przybywających razem na otwartej fermie w Dolinie Warty. 

 Materiał i metody
     Materiał  stanowiło 25 krów wieloródek  w wieku 4-7 lat  środkowej laktacji około 80-120 dni po porodzie, które przebywały razem ze swoim potomstwem – cielętami na otwartej fermie. Krowy korzystały z traw i roślin porastających areał ok. 2 tys. ha w Dolinie Warty (ryc. 1 i 2). Badano 3 rasy – grupy krów (grupa I – Hereford 10 krów, grupa II -  Simmental 8 krów i grupa III –Limousin 7 krów. Wszystkie krowy wybrane do badań monitoringowych nie wykazywały klinicznych objawów chorób. Krowy zostały odseparowane od stada za pomocą specjalnej przegrody (wąskiego przejścia). Krew do badań pobierano z żyły szyjnej zewnętrznej.
       W badaniach biochemicznych surowicy krwi uwzględniono stężenie białka całkowitego, albumin, kreatyniny, cholesterolu, aktywność enzymów wątrobowych (GOT, GPT, GGT), stężenia makroelementów (wapnia, fosforu nieorganicznego, magnezu) oraz stężenia elektrolitów (sodu, potasu, chloru). Parametry biochemiczne krwi jak  i makroelementy oznaczano na aparacie Max Mat. Wartości elektrolitów Na, K, Cl na aparacie CHIRON-Bayer 644 Na/K/Cl Analyzer. Poszczególne wyniki porównano do wartości norm referencyjnych podawanych przez Baumgartnera (1) i Winnicką (11).
      Mleko poddano analizie w zakresie liczby bakterii (JTK – jednostek tworzących kolonie), liczby komórek somatycznych (LKS) oraz procentowego udziału białka, tłuszczu, suchej masy (SM), i suchej masy beztłuszczowej (SMB). Oznaczanie ogólnej liczby bakterii wykonano na aparacie Bactocount 70 firmy Bentley, a oznaczanie liczby komórek somatycznych na aparacie Somacount 150 firmy Bentley. Analizę składu mleka wykonano przy użyciu aparatu Milko-Scan 133 B firmy Foss.
    Średnie wartości poszczególnych parametrów biochemicznych krwi oraz mleka porównano statystycznie pomiędzy poszczególnymi grupami krów. Analizę statystyczną oparto na analitycznym teście wariancji na poziomie istotności α = 0,05.
Wyniki i dyskusja

Szczegółowe dane przedstawiono w tabelach 1 i 2.

Tab. 1. Średnie wartości wybranych parametrów krwi u badanych krów – grupy I – III ( - średnia, s - odchylenie standardowe)
Normy dla bydła według Baumgartnera (2005) ( * według Winnickiej 2004)

 


 Tab. 2. Średnie wartości wybranych parametrów mleka u badanych krów – grupy I – III (  - średnia, s - odchylenie standardowe)

      Większość średnich wartości parametrów biochemicznych krów mieściła się w granicach norm referencyjnych uznanych dla bydła. Mimo tego istotne różnice pomiędzy badanymi grupami – rasami krów zanotowano dla średnich wartości kreatyniny (najniższa w grupie I = 78,33, średnia w grupie II = 82,29 i najwyższa w grupie III = 111,20). W grupie III (Limousin) zanotowano także najwyższe wartości średnich parametrów biochemicznych krwi w zakresie stężenia chloru i sodu wykraczające poza górną granicę normy referencyjnej, co było statystycznie istotne w relacji do pozostałych grup – ras krów. We wszystkich grupach krów średni wzrost stężenia sodu w surowicy krwi szedł w parze ze wzrostem średnich poziomów chloru i wapnia. Ponadto zaobserwowano, że u rasy Limousin wysokiemu stężeniu potasu w surowicy krwi towarzyszyło niskie stężenie magnezu. Wyższa zawartość potasu w diecie uważana była do niedawna jako poważny czynnik ryzyka hipomagnezemii u przeżuwaczy z uwagi na obniżanie absorpcji magnezu. Ostatnie badania przeprowadzone w środkowej laktacji u krów wskazują, że po podaniu w diecie wyższych dawek potasu nie obserwowano zmian w absorpcji magnezu (6). Według cytowanych autorów równowaga magnezu u krów zleży bardziej od utraty tego pierwiastka z mlekiem i moczem oraz stopnia wchłaniania niż od  udziału  w dawce pokarmowej i wchłaniania potasu.
    Najwyższe ilości  JTK,  LKS, białka, laktozy oraz SMB były zanotowane u rasy Limousin. Jedyna istotnie statystyczna różnica zanotowana była w zakresie SMB pomiędzy grupami krów II i III. W tabeli 2 celowo nie uwidoczniono wyników dotyczących udziału procentowego tłuszczu, który w poszczególnych grupach krów przybierał bardzo niskie średnie wartości  poniżej 2 %  posiadając wysoki, niespotykany  u krów mlecznych  rozrzut wynoszący dla badanych mięsnych ras  od 0,77 do 4,44 aby nie poczytano tego za błąd w druku.
     Weterynaryjny nadzór nad fermami bydła zarówno mlecznego jak też mięsnego wymaga kompetencji w zakresie chorób zakaźnych jak też niezakaźnych. Monitorowanie z zakresie chorób zakaźnych jest analogiczne dla wszystkich ras bydła. U krów mlecznych  monitoring obejmujący także biochemiczne badania krwi oraz mleka często prowadzony jest w  wielu krajach Europy zachodniej dla oceny zdrowia stada, rozrodu oraz zagrożeń,  a szczególnie  w aspekcie  żywienia i dobrostanu zwierząt (4, 8, 10, 13). W stadach krów mięsnych jest  w takim zakresie rzadziej wykonywany. W Polsce brak jest danych na ten temat.
       Wyniki przeprowadzonych badań laboratoryjnych mogą mieć znaczenie praktyczne dla lekarzy weterynarii i hodowców, którzy nadzorując stada krów ras mięsnych hodowanych niekiedy potrzebują zinterpretować lub porównać uzyskane własne wyniki analiz w trakcie monitorowania i rozwiązywania problemów zdrowotnych w otwartych fermach.                                                                  

Podsumowanie
           Porównując stan homeostazy wewnętrznej trzech ras mięsnych krów (Hereford, Simmental                 i Limousin) bytujących na tej samej otwartej farmie istotnie wyższe stężenia badane w surowicy krwi zanotowano u rasy Limousin w zakresie kreatyniny, chloru i sodu. O ile średnie wartości kreatyniny mieściły się w zakresie norm referencyjnej to wartości te dla chloru i sodu znacznie przekraczały górną granicę u krów rasy Limousin.
     Mimo, że we wszystkich grupach krów  wzrostowi stężenia sodu w surowicy krwi towarzyszył wzrost średnich poziomów chloru i wapnia, to  u rasy Limousin wysokiemu stężeniu potasu w surowicy krwi towarzyszyło także niskie stężenie magnezu. U krów rasy Limousin zaobserwowano także istotnie wyższy udział  SMB w badanej wydzielinie mlecznej.

Piśmiennictwo dostępne u autorów

 





Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170) oraz zmianami z dnia 9.05.2007 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 662) za naruszenie praw własności poprzez kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie przedstawionych na stronach Veterynaria.pl, Vetforum.pl, Sklep.Veterynaria.pl treści bez zgody właściciela grozi grzywna oraz kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 5 (art. 115.1).