Streszczenie
Diagnostyczny monitoring w stadach krów jest niezwykle ważny dla utrzymania akceptowalnego poziomu zdrowia i produkcyjności u krów i ich potomstwa. Stanowi on jeden z podstawowych elementów ochrony stada i jest konieczny dla potwierdzania dobrostanu stada oraz wykrywania zagrożeń z tytułu różnych problemów zdrowotnych u zwierząt. Celem badań było porównanie wartości wybranych biochemicznych parametrów krwi u trzech ras (grup) klinicznie zdrowych krów. Materiał stanowiło 25 krów w wieku 4-7 lat będących w środkowym okresie laktacji i przebywających na tej samej otwartej fermie w Dolinie Warty (grupa I – 10 krów rasy Hereford, grupa II – 8 krów rasy Simmental, grupa III – 7 krów rasy Limousin. W badaniach uwzględniono różne parametry krwi (białko całkowite, albuminy, kreatyninę, cholesterol, GOT, GPT, wapń (Ca), magnez (Mg), fosfor nieorganiczny (P), sód (Na), potas (K), chlor (Cl). Uwzględniono także niektóre biochemiczne parametry mleka w zakresie liczby bakterii (JTK – jednostek tworzących kolonie), liczby komórek somatycznych (LKS) oraz procentowego udziału białka, tłuszczu, suchej masy (SM), i suchej masy beztłuszczowej (SMB). Istotne różnice zanotowano w przypadku stężeń kreatyniny, chloru, sodu w surowicy krwi, jak też udziału SMB w mleku u krów. Wymienione parametry krwi i mleka porównując poszczególne grupy krów jako najwyższe występowały u rasy Limousin. Szczegółowe dane i różnice są przedstawione w tekście pracy.
Słowa kluczowe: krowy ras mięsnych, krew, mleko, wskaźniki diagnostyczne
Wstęp
Zarówno warunki środowiskowe jak i żywieniowe u krów mają ogromny wpływ na stan zdrowotny zwierząt przekładający się między innymi na stan homeostazy wewnętrznej, a zatem diagnostyczny obraz krwi i mleka (2, 10). Znajomość tego obrazu jest bardzo ważna dla lekarzy weterynarii i właścicieli zwierząt dla monitorowania stad w celach prewencyjnych a także w tych farmach gdzie występują problemy zdrowotne dla prawidłowego rozpoznawania i doskonalenia diagnozy. Nowoczesna medycyna polega nie tylko na doskonaleniu metod terapii w celu najszybszego usunięcia choroby ale przede wszystkim na doskonaleniu metod diagnostycznych i profilaktycznych tak aby eliminować lub minimalizować ryzyko ich występowania. Taki model działania wymagać będzie szczególnie w medycynie weterynaryjnej nowego podejścia lekarzy weterynarii do współpracy z hodowcą. Mają oni spełniać rolę kompetentnego doradcy w ochronie zdrowia opłacanych w zależności od osiąganych efektów zdrowotnych oraz ekonomicznych w fermie. System wymaga jednak wzajemnego zrozumienia i zaufania hodowców, żywieniowców i lekarzy weterynarii jako tych którzy posiadają kluczowe znaczenie kompetencyjne i decyzyjne dla zdrowia stada . Optymalizacja procesów produkcyjnych ferm niezależnie czy dotyczy stad bydła mlecznego, mięsnego czy innych gatunków zwierząt w chowie wielkostadnym jest wymogiem bezwarunkowym w aspekcie prawa i przepisów sanitarnych (9). Kliniczne i laboratoryjne monitorowanie stada są uznanymi narzędziami poprawy zdrowia dobrostanu wydajności a efekcie jakości surowców uzyskiwanych od tych zwierząt (12). Obserwacja stada oraz okresowo wykonywane analizy biochemiczne krwi i mleka zwykle są bardzo pomocne do wczesnego wykrywania zagrożeń zanim kliniczne objawy choroby zostaną ujawnione (10). Ujawnienie się klinicznych objawów choroby wymaga kosztownego leczenia oraz generuje duże straty produkcyjne w zakresie płodności, brakowania, śmiertelności, jakości surowca (3, 5, 8).
Celem pracy było porównanie niektórych biochemicznych parametrów krwi i mleka u różnych ras mięsnych krów w okresie środkowej laktacji przybywających razem na otwartej fermie w Dolinie Warty.
Materiał i metody
Materiał stanowiło 25 krów wieloródek w wieku 4-7 lat środkowej laktacji około 80-120 dni po porodzie, które przebywały razem ze swoim potomstwem – cielętami na otwartej fermie. Krowy korzystały z traw i roślin porastających areał ok. 2 tys. ha w Dolinie Warty (ryc. 1 i 2). Badano 3 rasy – grupy krów (grupa I – Hereford 10 krów, grupa II - Simmental 8 krów i grupa III –Limousin 7 krów. Wszystkie krowy wybrane do badań monitoringowych nie wykazywały klinicznych objawów chorób. Krowy zostały odseparowane od stada za pomocą specjalnej przegrody (wąskiego przejścia). Krew do badań pobierano z żyły szyjnej zewnętrznej.
W badaniach biochemicznych surowicy krwi uwzględniono stężenie białka całkowitego, albumin, kreatyniny, cholesterolu, aktywność enzymów wątrobowych (GOT, GPT, GGT), stężenia makroelementów (wapnia, fosforu nieorganicznego, magnezu) oraz stężenia elektrolitów (sodu, potasu, chloru). Parametry biochemiczne krwi jak i makroelementy oznaczano na aparacie Max Mat. Wartości elektrolitów Na, K, Cl na aparacie CHIRON-Bayer 644 Na/K/Cl Analyzer. Poszczególne wyniki porównano do wartości norm referencyjnych podawanych przez Baumgartnera (1) i Winnicką (11).
Mleko poddano analizie w zakresie liczby bakterii (JTK – jednostek tworzących kolonie), liczby komórek somatycznych (LKS) oraz procentowego udziału białka, tłuszczu, suchej masy (SM), i suchej masy beztłuszczowej (SMB). Oznaczanie ogólnej liczby bakterii wykonano na aparacie Bactocount 70 firmy Bentley, a oznaczanie liczby komórek somatycznych na aparacie Somacount 150 firmy Bentley. Analizę składu mleka wykonano przy użyciu aparatu Milko-Scan 133 B firmy Foss.
Średnie wartości poszczególnych parametrów biochemicznych krwi oraz mleka porównano statystycznie pomiędzy poszczególnymi grupami krów. Analizę statystyczną oparto na analitycznym teście wariancji na poziomie istotności α = 0,05.
Wyniki i dyskusja
Szczegółowe dane przedstawiono w tabelach 1 i 2.
|
|
|
|
Tab. 1. Średnie wartości wybranych parametrów krwi u badanych krów – grupy I – III ( - średnia, s - odchylenie standardowe) |
|
|
Tab. 2. Średnie wartości wybranych parametrów mleka u badanych krów – grupy I – III ( - średnia, s - odchylenie standardowe) |
Podsumowanie
Porównując stan homeostazy wewnętrznej trzech ras mięsnych krów (Hereford, Simmental i Limousin) bytujących na tej samej otwartej farmie istotnie wyższe stężenia badane w surowicy krwi zanotowano u rasy Limousin w zakresie kreatyniny, chloru i sodu. O ile średnie wartości kreatyniny mieściły się w zakresie norm referencyjnej to wartości te dla chloru i sodu znacznie przekraczały górną granicę u krów rasy Limousin.
Mimo, że we wszystkich grupach krów wzrostowi stężenia sodu w surowicy krwi towarzyszył wzrost średnich poziomów chloru i wapnia, to u rasy Limousin wysokiemu stężeniu potasu w surowicy krwi towarzyszyło także niskie stężenie magnezu. U krów rasy Limousin zaobserwowano także istotnie wyższy udział SMB w badanej wydzielinie mlecznej.