POSTĘPOWANIE W NAGŁYCH PRZYPADKACH OKULISTYCZNYCH U KONI I PRZEŻUWACZY
.
Technika badania dużych zwierząt.
Badanie w świetle dziennym utrudnia oftalmoskopię i dlatego pomieszczenie powinno być przyciemnione. Jeśli jest to możliwe, wokół głowy konia i badającego powinno się umieścić duży arkusz ciemnego papieru (najlepiej w kolorze ciemnoniebieskim lub czarnym), aby stymulować brak światła.
Badanie bolącego oka jest zawsze trudne, zwłaszcza u koni i zwierząt rzeźnych, gdzie temperament zwierzęcia w połączeniu z siłą skurczonych mięśni powiek sprawia, że bezpieczna obserwacja powierzchni oka wymaga wysiłku. Pierwszy problem rozwiązuje dobra sedacja, ale nie ma ona wpływu na skurcz powiek. Wykonanie blokady nerwu uszno-powiekowego u koni i blokady Petersena, często stosowanej u bydła, pozwala na pełne badanie bez skurczu powiek. Skurcz mięśni zagadkowych może prowadzić do zapadnięcia gałki ocznej u bydła, co również utrudnia badanie, jednak blokada Petersena eliminuje ten problem.
Techniki umożliwiające leczenie oczu u dużych zwierząt
Pierwsza metoda to prosta metoda podspojówkowa dostarczania leków, jest ona szczególnie pomocna u przeżuwaczy w chorobie New Forest Eye – zakaźnego zapalenia spojówek i rogówki spowodowanego:
• Moraxella bovis,
• Mycoplasma bovicula.
W leczeniu IBK może być konieczne ogólne podawanie tetracyklin; efektywne jest często podspojówkowe podawanie właściwych antybiotyków, takich jak
• kloksacylina,
przez około 3 dni przed dalszym leczeniem.
Istnieją pewne rozważania teoretyczne, które zwracają uwagę, że jest to optymalna droga podania leków do oka u dużych zwierząt. Leki aplikowane podspojówkowo mogą wchodzić do oka przez twardówkę. Znaczna objętość wstrzykiwanych roztworów, bez względu na gatunek zwierzęcia, opuszcza miejsce iniekcji i wchłania się przez miejscową penetrację rogówki. Można to usprawnić dzięki głębszej iniekcji pod torebkę Tenona. Jest to istotne, gdy pragnie się osiągnąć wysokie stężenie antybiotyku wewnątrz gałki ocznej, a nie na poziomie rogówki lub na powierzchni oka. Zabieg ten może wymagać sedacji. W każdym jednak przypadku wstrzyknięcia podspojówkowego powinno się znieczulić powierzchnię oka.
Głównym wskazaniem do dostarczenia leków podspojówkowo u koni lub małych zwierząt jest iniekcja antybiotyków w nagłych przypadkach zakażenia przedniego odcinka gałki ocznej. Kortykosterydy o przedłużonym działaniu można również w ten sposób aplikować w leczeniu zapalenia rogówki. W innym przypadku iniekcje podspojówkowe są raczej dodatkiem do leczenia miejscowego i nie zastępują go. Podobne podawanie środków rozszerzających źrenicę w sytuacjach awaryjnych można stosować u koni lub małych zwierząt oraz przy zapaleniu przedniego odcinka błony naczyniowej. Istnieją jednak potencjalne problemy wchłaniania leków o działaniu systemowym, takich jak atropina czy adrenalina.
Częste podawanie leków miejscowo jest szczególnie ważne przy zapaleniu rogówki u koni, u których należy ustalić system podania leku.
Opisano dwa sposoby:
1. Układ nosowo-łzowy wymaga rurki biegnącej od ujścia kanału nosowo-łzowego do górnej jego części. Roztwory leków można podawać wtedy drogą wstępującą przez kanał nosowo-łzowy.
+ łatwe umieszczenie,
- możliwość wypłukiwania materiału zakaźnego z kanału nosowo-łzowego na powierzchnię oka.
2. W wieli przypadkach preferuje się technikę podawania przez powiekę. Optymalne jest umieszczenie rurki, którą zakotwicza się za pomocą węzła na skórnej (zewnętrznej) powierzchni powieki tak,by oba końce przez nią przechodziły.
Bardziej preferuje się tę technikę niż jednostronny pasaż za pomocą rurki rozszerzającej się na końcu, której zakończenie podrażnia oko, a w gorszym przypadku powoduje uszkodzenie rogówki. Zabezpieczenie rurki po drugim pasażu przez powiekę może zabierać więcej czasu, ale unika się uszkodzenia rogówki.
W metodzie wykorzystuje się rurkę z polietylenu (PE 190) lub sondę nosowo-żołądkową dla noworodków (z dziurkami wyciętymi we właściwym miejscu, aby roztwór leku omywał powierzchnię oka).
Konie, a zwłaszcza te z dyskomfortem oka, wymagają głębszej sedacji przed umieszczeniem rurki.
Powinno się wykonać także znieczulenie miejscowe za pomocą:
• śródskórnie podanej lignokainy,
• miejscowo podanej proparakainy lub proksymetakainy.
Przy umieszczeniu rurki należy zwrócić uwagę na dwie kluczowe cechy – igłę do penetracji powieki zawsze wprowadza się ze spojówki w kierunku skóry powieki. W ten sposób chroni się rogówkę przed abrazja lub perforacją. Należy koniecznie usunąć ostrze igły lub kateteru przy drugim pasażu przez powiekę, upewniając się, że może ono przejść przez powiekę ponad rurką (po przeprowadzeniu jej przez powiekę).
Drugą rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę jest umieszczenie rurki tak głęboko w sklepieniu spojówki jak to możliwe, aby mieć pewność, że nie dojdzie do abrazji rogówki, gdy system drenujący jest zainstalizowany. Następnie małą ilość leku wstrzykuje się do rurki, później zaś bolus powietrza, aby przepchnął roztwór przez rurkę do powierzchni oka. Alternatywą jest stosowanie urządzenia do stałego wlewu, które zapewnia ciągły mały wlew na powierzchnię oka: taki sprzęt można łatwo przyczepić do kołnierza ochronnego na głowie.
Dobrym sposobem na dostarczanie leku na przednią powierzchnię oka konia jest lek w sprayu, który rozpraszany na rogówce powoduje prawdopodobnie mniejsze odruchowe łzawienie niż krople z pojemnika i leki podawane 1 ml strzykawką do bocznego kąta oka.
Przy stosowaniu antybiotyków zawsze należy uwzględniać możliwość wzrostu grzybów. Dlatego, jeśli zakażenia nie leczy się lekami podawanymi miejscowo, należy wykonać zeskrobiny spojówki i – prócz hodowli bakterii – badanie mikroskopowe w kierunku grzybów.
NAGŁE PRZYPADKI OKULISTYCZNE U ZWIERZĄT EGZOTYCZNYCH
Większość nagłych przypadków u małych ssaków, ptaków, gadów, płazów można potraktowac analogicznie z wiedzą na temat psów i kotów:
• wrzód rogówki u papugi można leczyć w taki sam sposób jak u psa.
Z drugiej strony, istnieją pewne znaczne różnice w nagłym przypadku u tych gatunków, które należy wziąć pod uwagę.
Różnice pomiędzy zwierzętami egzotycznymi a psem i kotem w nagłym przypadku okulistycznym:
1) masy na narządach dodatkowych u niższych kręgowców
• często zapalne, a nie nowotworowe jak u psów czy kotów
2) zapalenie błony naczyniowej u niższych kręgowców
• często związane z sepicemią Gram-ujemną
3) zapalenie jagodówki u ptaków i niższych kręgowców
• do zniesienia zwężonej źrenicy (miosis) zwiotczające leki niedepolaryzujące, lecz nie atropina
4) urazowe zapalenie rogówki u papug
• opisane głównie u papug amazonek i gwarków
• wymaga głównie terapii sztucznymi łzami
5) wirus ospy u papug
• wczesny wypływ surowiczy staje się śluzowo-ropny
• główne zagrożenie stanowią uszkodzenia ze strupami na powiekach na skutek samookaleczenia
• zapobieganie – podawanie sztucznych łez,
• kąpiel w delikatnym szamponie dla dzieci
6) zapalenie gruczołu łzowego u królików
• powoduje znaczny ropny wypływ z oka
• wymaga wprowadzenia kaniuli do przewodu nosowo-łzowego
• podawane ogólnie antybiotyki z enrofloksacyną
7) myksomatoza królików
• obrzękłe powieki
• biały wypływ śluzowo-ropny
• u zwierząt szczepionych rozrosty na narządach dodatkowych oka
• zniekształcenie powiek
8) zapalenie błony naczyniowej u królików może wiązać się z: