Pies też może wymiotować, znaczenie kliniczne zwracania pokarmu, cz.1

Wymioty (emetis, vomitus)to wielofazowe, aktywne odruchowo sterowane wsteczne opróżnianie żołądka. Różni się zasadniczo od zwracania pokarmu, pod którym rozumie się biernie przebiegający wsteczny wyrzut zawartości przełyku. Zwracanie pokarmu jest w dużym stopniu swoistym objawem zaburzeń połykania przy chorobach przełyku (niedrożność, porażenia). Doświadczony obserwator bez trudu rozróżnia te dwa zjawiska. Przy zwracaniu pokarmu zwierzęta opuszczają głowę i przednią część tułowia w ten sposób, że wspierają się na łokciach. Pod wpływem siły ciężkości przełyk opróżnia się w dużym stopniu biernie. Cofająca się z przełyku karma, która nie dotarła do żołądka, wykazuje obojętne pH i jest najczęściej pokryta pianą i/lub śluzem. Podczas różnicowania wymiocin i zwróconego pokarmu nie można opierać się tylko na ich właściwościach, gdyż treść żołądka może mieć także charakter pienisto śluzowy i obojętne pH, a zwracana bywa również kwaśna zawartość żołądka, która cofnęła się do przełyku. Wymioty są aktywnym, wielofazowym zjawiskiem, poprzedzanym fazą mdłości i niepokoju, której towarzyszą ślinienie, oblizywanie warg, ruchy połykania i lękliwe poruszanie się wokoło. Równocześnie, w sposób niewidoczny dla obserwatora, antyperystaltyczne skurcze jelit przesuwają treść pokarmową do rozluźnionego żołądka. Po zakończeniu pierwszej fazy pojawia się faza dławienia, podczas której następuje zamknięcie odźwiernika z równoczesnym kurczeniem się mięśni brzucha. Rytmiczne skurcze brzucha i żołądka, którym towarzyszą głębokie oddechy i dławienie, nasilają się, co prowadzi do trzeciej fazy, czyli wymiotów. Karma usunięta podczas wymiotów z podrażnionego żołądka jest nadtrawiona i wydziela kwaśną woń. Jeżeli została zwymiotowana treść dwunastnicy, wymiociny mają żółte zabarwienie, powodowane domieszką żółci i obojętny odczyn. Wymioty zaliczane są do odruchów obronnych, które umożliwiają usuwanie niewłaściwych lub toksycznych substancji z jelita i żołądka. Odciążają one przewód pokarmowy z nadmiaru pobranej karmy lub niestrawionych składników. Przy niedrożności jelit organizm zwierzęcia usuwa w ten sposób pokarm nagromadzony przed przeszkodą. U karmiącej suki można obserwować fizjologiczne ośrodkowe wymioty, które służą do karmienia szczeniąt.

Utrzymujące się wymioty mogą przekształcić się w samoistny, obciążający pacjenta i szkodliwy problem. Wymioty należy zahamować, wykorzystując duży wybór środków przeciwwymiotnych działających na różne ośrodki. Warunkiem optymalnego wyboru leku dla określonego przypadku jest posiadanie pewnej wiedzy z zakresu patofizjologii wymiotów, neurotransmiterów i receptorów oraz neuroanatomii.

Patogeneza i patofizjologia wymiotów.

Wymiotami sterują dwa ośrodki wymiotne, zlokalizowane symetrycznie w tworze siatkowaty, pnia mózgu. Te ośrodki integrują bodźce z różnych regionów ciała i przez szlaki wyprowadzające koordynują kompleksowo procesy biorące udział w powstawaniu wymiotów, częściowo przy włączaniu dalszych ośrodków, np. oddechowego.

Bodźce integrowane przez ośrodek wymiotny mogą pochodzić z czterech obszarów ciała:

  • z jamy brzusznej oraz klatki piersiowej i okolic gardła,
  • z wyzwalającej odruch wymiotny strefy chemoreceptorów, położonej na dnie komory czwartej,
  • z aparatu przedsionkowego (narządy równowagi),
  • z obszarów mózgu nadrzędnych w stosunku do rdzenia przedłużonego, jak układ limbiczny, podwzgórze i kora mózgowa.

Brzuszne bodźce wymiotne wychodzą z receptorów zlokalizowanych w trzewiach i w otrzewnej. Receptory te reagują na:

  • bodźce zapalne,
  • chemiczne,
  • osmotyczne bodźce w przewodzie pokarmowym,
  • bodźce związane z rozciąganiem krezki,
  • czuciowe bodźce dotykowe,
  • skurcze narządów jamistych.

W obszarze klatki piersiowej receptory występują w sercu. Brzuszne i piersiowe bodźce docierają do ośrodka wymiotnego głównie za pośrednictwem nerwu błędnego, ale częściowo także bezpośrednio szlakami nerwowymi układu współczulnego.

Bardzo ważną rolę jako punkt wyjściowy dla bodźców wymiotnych odgrywa strefa chemoreceptorów wyzwalających odruch wymiotny, położona poza barierą krew-mózg. Krążące we krwi i płynach ustrojowych wymiotnie działające substancje, jak egzotoksyny, endotoksyny, produkty przemiany materii oraz leki pobudzają zakończenia komórek gwiaździstych w tej strefie. Bodźce te są wzmacniane i przekazywane dalej, aż do ośrodka wymiotnego. Ważną rolę odgrywają tu neurotransmitery, jak:

  • dopamina,
  • noradrenalina,
  • serotonina,
  • acetylocholina,
  • histamina,
  • enkefaliny.

Wymiotne substancje, jak apomorfina, nie działają bez strefy chemoreceptorowej, z kolei pobudzenie tej strefy nie wywołuje odruchu wymiotnego bez ośrodka wymiotnego. Istnieją też substancje, jak siarczan miedzi, które wywołują wymioty bezpośrednio przez ośrodek wymiotny wskutek chemicznego drażnienia błony śluzowej jelita, a po wchłonięciu powodują wymioty także pośrednio, aktywując strefę chemoreceptorów.

Nagłe i szybkie ruchy mogą wyzwalać w aparacie przedsionkowym kinetyczne, wymiotne bodźce, które powodują nudności u wymioty. Jest sporne czy część tych bodźców dociera do ośrodka wymiotnego bezpośrednio, czy też przez strefę chemoreceptorów. Wymiotne bodźce pochodzące z obszarów nadrdzeniowych są wyzwalane przy stanach emocjonalnych, jak strach, ucieczka, stres. Inne bodźce są wywoływane przez:

  • choroby ośrodkowego układu nerwowego,
  • wzrost ciśnienia śródczaszkowego,
  • uraz,
  • gorączkę.

Wymioty spowodowane przez bodźce wywodzące się z układu limbicznego lub mózgu określa się jako wymioty ośrodkowe.
Utrzymujące się wymioty wywołują zaburzenia gospodarki wodnej, kwasowo-zasadowej i elektrolitowej z poważnymi następstwami. Aspirowanie wymiocin może wywołać zagrażające życiu zapalenie płuc, a niedostarczenie karmy i płynów osłabia pacjenta. Następstwa wymiotów pogarszają przebieg choroby pierwotnej, a ponadto powodują dalsze utrzymywanie się wymiotów. Błędne koło wymiotów prowadzi szybko do stanów, które są zagrożeniem życia. Zaawansowane zaburzenia gospodarki elektrolitowej, a zwłaszcza stężenia potasu lub wapnia, mogą utrzymywać wymioty nawet po skutecznym wyleczeniu choroby pierwotnej. Wymioty ustają dopiero po skorygowaniu zaburzeń elektrolitowych. Zadaniem lekarza jest eliminowanie wymiotów, które stały się niepotrzebne oraz możliwie szybkie likwidowanie ich następstw.

Kliniczne rozważania o wymiotach ostrych.

Rozważania diagnostyczne mają na celu:

  • rozpoznanie choroby pierwotnej, aby ją możliwie szybko wyleczyć i zahamować wymioty,
  • rozpoznanie przypadków zagrażających życiu i ustabilizowanie stanu pacjenta przez objawowe leczenie wymiotów i ich komplikacji.

Ogólne leczenie przeciwwymiotne wskazane jest jeżeli:

  • choroba pierwotna może być rozpoznana i/lub leczona dopiero po dłuższym czasie, a wymioty utrzymują się nadal i pojawiają się komplikacje,
  • nie jesteśmy w stanie rozpoznać żadnej choroby pierwotnej,
  • stwierdzimy, że choroba pierwotna nie kwalifikuje się do leczenia.

Planowanie leczenia przeciwwymiotnego wymaga określenia patogenezy oraz pochodzenia wymiotów. Rozpoznanie możemy podzielić na trzy etapy.

Pierwszy etap postępowania wyjaśniającego.

Celem tego etapu jest uzyskanie odpowiedzi na pytania, czy rzeczywiście mamy do czynienia z wymiotami, czy występuje przypadek nieszkodliwych wymiotów, czy pojawiają się komplikacje, które wymagają natychmiastowego, przyczynowego lub objawowego leczenia.

Należy przekonać się, że rzeczywiście występują wymioty, a nie zwracanie pokarmu, gdyż wielu właścicieli nie potrafi odróżnić zjawiska zwracania pokarmu lub wykrztuszania śluzu i wysięku przy chorobach dróg oddechowych i serca od wymiotów.

Wymioty możemy ocenić jako nieszkodliwe, jeżeli pacjent wymiotował w okresie ostatnich dwóch dni jedynie 1-2 razy dziennie, a nie wykazuje ani klinicznych zaburzeń ogólnych, ani zmian w wynikach podstawowych badań laboratoryjnych krwi oraz w wynikach badania moczu, a informacje uzyskane podczas wywiady wskazują na przyczynę, którą bez trudu można usunąć (nieszkodliwa choroba podstawowa).

Takie samo ograniczające się przypadki mogą powstawać na tle alergii pokarmowej, nietolerowania karmy, zepsutej karmy zjadania nieczystości, zaburzeń psychicznych. Te przypadki jedynie wyjątkowo wymagają leczenia przeciwwymiotnego. Pacjentom takim zaleca się odpowiednie diety i wypisuje do domu.

Wymioty budzą niepokój, jeżeli stwierdzi się przyjęcie trucizny, gdy występują wielokrotnie w ciągu dnia i trwają dłużej niż 48 godzin, jeśli towarzyszą im:

  • objawy ogólne,
  • brak pragnienia,
  • nadmierne pragnienie,
  • osłabienie zadu,
  • odwodnienie,
  • bolesność w obszarze jamy brzusznej,
  • biegunki z domieszką krwi lub bez niej,
  • brak oddawania kału,
  • kaszel,
  • wychudzenie.

Niekorzystnym objawem jest obecność w wymiocinach świeżej krwi lub krwi chorobowo zmienionej, przypominającej fusy z kawy, żółci lub nawet kału. Wymiociny należy oceniać osobiście, gdyż opisy przekazywane przez właściciela zwierzęcia bardzo często są mylące. Wyniki podstawowych badań laboratoryjnych, a także stężenia białka, potasu i sodu w surowicy, umożliwiają uzyskanie obiektywnego obrazu zaburzeń i stopnia ich nasilenia. Jest przy tym obojętne, czy objawy budzące niepokój są związane z chorobą pierwotną, czy też są komplikacjami wymiotów. W pierwszej kolejności należy podzielić pacjentów na stabilnych oraz pacjentów we wstrząsie.

U pacjentów labilnych, którym zagraża wstrząs, oraz będących już we wstrząsie natychmiast rozpoczynamy terapię, a następnie po wyeliminowaniu choroby pierwotnej, stosujemy leczenie przyczynowe. Polega ono najczęściej na postępowaniu przeciwwymiotnym. Przy planowaniu takiego leczenia wykorzystuje się wyniki drugiego etapu postępowania wyjaśniającego.

CDN.





Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170) oraz zmianami z dnia 9.05.2007 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 662) za naruszenie praw własności poprzez kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie przedstawionych na stronach Veterynaria.pl, Vetforum.pl, Sklep.Veterynaria.pl treści bez zgody właściciela grozi grzywna oraz kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 5 (art. 115.1).