Badanie noworodków
Badając kocię tuż po narodzeniu, należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na objawy bezpośredniego zagrożenia życia. Najczęściej jest ono związane z zaburzeniami oddechowymi, rzadziej z krwawieniem. Następnie przeprowadza się kompleksowe badanie noworodka, oceniając:
Badanie szczegółowe obejmuje ponadto pomiary temperatury, tętna i liczby oddechów. Ciepłota ciała kociąt po porodzie wynosi 35-37 stopni Celsjusza, tętno ok. 200 na minutę, oddechy 15-35 na minutę. Nowo narodzone kocięta mają masę ciała 75-150 gramów. Przez pierwsze 24 godziny mogą mieć tę samą lub wyższą wagę. Potem przybierają na wadze po 5-10 % masy ciała, czyli około 10 g., na dobę przez pierwszy tydzień. Oczy otwierają się po 5-12 dniach. Odruch źrenicowy pojawia się po następnych 24 godzinach, zaś po kolejnych 2-3 dniach – normalna reakcja na światło. Początkowo wszystkie kocięta mają niebieskie oczy, ich ostateczna barwa ustala się w wieku 3 tygodni. Pełna ostrość widzenia pojawia się nie wcześniej niż po 2 miesiącach życia. Przewód słuchowy zewnętrzny, całkowicie zamknięty podczas porodu, zaczyna otwierać się 6-14 dnia. Zmysł węchu jest dobrze rozwinięty już w czasie porodu.
POSTĘPOWANIE PRZY BEZPOŚREDNIM ZAGROŻENIU ŻYCIA
Krwawienie z pępowiny.
Czynnikiem ryzyka jest krwawienie z pępowiny, najczęściej wówczas, gdy zostanie ona przerwana, a zwłaszcza odcięta, zbyt blisko powłok brzusznych noworodka. Bezpieczna długość świeżego kikuta pępowiny wynosi około 3 cm. W przypadku krwawienia zakłada się jałową przewiązkę, którą można usunąć po kilku godzinach. Zwykle kikut pępowiny usycha i odpada po 2 dniach.
Zespół niewydolności oddechowej noworodków.
Krótkotrwałe niedotlenienie związane z przechodzeniem płodu przez drogi rodne, zaciśnięciem, a następnie przerwaniem pępowiny oraz przestawieniem organizmu na oddychanie płucne jest naturalnym zjawiskiem i nie ma negatywnych następstw. Przedłużające się niedotlenienie prowadzi do zamartwicy noworodków. Zamartwica wczesna jest wynikiem niedotlenienia powstałego z powodu upośledzonej wymiany gazowej już w czasie porody, podczas gdy zamartwica późna rozwija się po porodzie na skutek niewydolności oddechowej, w szczególności u noworodków z niedojrzałością płuc. Dochodzi do niej po skróconej ciąży lub w wyniku przedwczesnego indukowania porodu albo cięcia cesarskiego. Objawia się bezdechem lub oddechem rzadkim i nieregularnym, często przez jamę ustną. Zaburzona wymiana gazowa prowadzi do deficytu tlenu oraz nadmiaru dwutlenku węgla. Postać lżejsza, zwana zamartwicą siną, objawia się nie tylko zaburzeniami oddechowymi, ale także zasinieniem błon śluzowych i jasnych partii skóry, osłabieniem odruchów, napięcia mięśni i ruchów własnych noworodka oraz osłabieniem akcji serca. Postać ciążka zwana zamartwicą bladą, cechuje się bladością błon śluzowych i niepigmentowanej skóry, zanikiem odruchów, napięcia mięśni i ruchów własnych oraz zwolnieniem, nieraz bardzo znacznym, akcji serca. W następstwie zaburzeń wymiany gazowej rozwija się nieskompensowana kwasica oddechowo-metaboliczna. Rokowanie jest ostrożne lub w cięższych przypadkach – złe. Większość noworodków z zaawansowaną niewydolnością oddechową ginie wkrótce po urodzeniu albo w ciągu kilku godzin. Postępowanie lecznicze polega na udrożnieniu dróg oddechowych przez usunięcie zalegających w nich płynów i na stymulowaniu oddechu przez stosowanie bodźców pobudzających ruchy i głos noworodka, czemu może towarzyszyć aktywacja oddychania. Pomocny jest energiczny masaż grzbietu, górnej szyi igłowy. Dostarczenie tlenu lub umieszczenie w komorze tlenowej bądź inkubatorze zwiększa szanse przeżycia. Stosuje się mechaniczną wentylację przez rytmiczne uciskanie klatki piersiowej przy wyprostowanej szyi, z dłuższą fazą wydechu, w tempie 20-30 na minutę. W przypadku bezdechu lepszy skutek daje bezpośrednie wdmuchiwanie powietrza przez otwory nosowe przy wyprostowanej szyi i zamkniętej jamie ustnej noworodka. Powoduje ono wypełnienie się klatki piersiowej. Następnie opróżnia się płuca przez ucisk klatki piersiowej. Należy zwrócić uwagę, ze powietrze może zostać przypadkowo wtłoczone przez przełyk do żołądka, co powoduje wypełnienie jamy brzusznej; usuwa się je, naciskając kilkakrotnie powłoki brzuszne.
Można dodatkowo stosować środki farmakologiczne pobudzające oddychanie. Reanimację prowadzi się dopóty, dopóki jest czynne serce. Po uzyskaniu stabilizacji oddechowej podaje się środki buforowe, neutralizujące kwasicę, jak 1,3 – 4,2 – procentowy dwuwęglan sodu dożylnie lub dootrzewnowo.
OCENA NOWORODKA
Wady rozwojowe.
Badaniu poddaje się poszczególne odcinki ciała noworodka, zwracając uwagę na ewentualne nieprawidłowości. Wśród zaburzeń rozwojowych wyróżnia się wady letalne, prowadzące nieuchronnie do śmierci, lub też hodowlane, niemające wpływu na zdrowie, żywotność i rozwój zwierzęcia, a jedynie zmniejszające jego wartość handlową. Można spotkać również zaburzenia rozwojowe, które nie będąc bezpośrednią przyczyną śmierci, stając się podłożem poważnych zaburzeń zdrowia, np. otwarcie powiek prowadzące do zapalenia rogówki, jej owrzodzeń i perforacji lub też zmuszają do późniejszej eutanazji.
Wady dotyczą najczęściej jednego noworodka w miocie, czasem kilku, rzadko wszystkich. Nieraz występuje kilka różnych wad w miocie lub u tego samego zwierzęcia. Bywa, że mnogie wady są zlokalizowane w jednej okolicy ciała. Badanie kliniczne pozwala tylko na wyrycie widocznych wad zewnętrznych, podczas gdy wady wewnętrzne są możliwe do stwierdzenia jedynie przy użyciu diagnostyki obrazowej lub dopiero podczas badania sekcyjnego.
W różnych populacjach kotów stwierdzano wady wrodzone w nasileniu od poniżej 1% do ponad 10 %. W pewnych środowiskach lub w obrębie niektórych ras notowano wady rozwojowe nawet u blisko 20% kociąt.
Wśród zewnętrznych wad wymienia się między innymi:
Wady wrodzone mogą mieć wielorakie przyczyny, odpowiedzialne są za nie, między innymi czynniki:
Za podłożem genetycznym przemawia kumulacja wad w obrębie rasy lub rodziny. Przykładem przyczyn żywieniowych jest nadmiar witaminy A w diecie matek, który spowodował wzrost częstotliwości zaburzeń rozwojowych u ich potomstwa. Z kolei niedobór tauryny może być przyczyną zaburzeń mięśniowo-szkieletowych. Wpływ czynników zakaźnych obrazuje, np. wodogłowie i niedorozwój móżdżku u kociąt po śródmacicznym zakażeniu ich matki, która została zaszczepiona we wczesnej ciąży żywą szczepionką parwowirusową.
Przy ocenie zachowania się należy zwrócić uwagę na ruchliwość noworodka i zdolność do nawiązywania bezpośredniego kontaktu z matką, a w szczególności umiejętność dotarcia do sutka i aktywnego ssania. Ważne jest też wykształcenie relacji z rodzeństwem. W pierwszym okresie życia noworodki starają się skupiać blisko siebie, co – łącznie z przyleganiem ciała matki – chroni je przed nadmierną utratą ciepła. Zdrowe kocięta w pierwszych dniach życia przeznaczają większość czasu na sen, przerywany aktami ssania, przeciętnie 12 razy na dobę.
Postępowanie z noworodkami z grupy zwiększonego ryzyka
Do tej grupy należą noworodki o cechach niedorozwoju, niskiej masie ciała, z zaburzeniami oddechowymi, po znacznej utraci krwi, bez odruchu ssania, pochodzące z trudnego porodu lub od matek z patologią ciąży.
Noworodki mało żywotne, osłabione, z zaburzeniami odruchów nie są w stanie samodzielnie pobierać pokarmu matki. Niedobory energetyczne prowadzą do hipoglikemii i następnie hipotermii. Przy ocenie temperatury ciała noworodków należy pamiętać, że fizjologicznie jest ona niska, wynosi początkowo 35-37 stopni Celsjusza i stopniowo wzrasta do temperatury osobników dorosłych.
Przy sztucznym karmieniu sztucznym w pierwszych dniach życia pokarm podaje się co 2-3 godziny w dawce jednorazowej 2% masy ciała. Kocięta karmi się za pomocą buteleczki ze smoczkiem. W przypadku braku odruchu ssania można aplikować pokarm pipetą bądź strzykawką, bardzo ostrożnie, po kropli, nie dopuszczając do zachłyśnięcia się, lub przez elastyczną sondę wprowadzoną do żołądka, czuli na głębokość odpowiadającą odległości od nosa do ostatniego żebra. Sonda jest miękka, gumowa lub plastikowa.
Do strzykawki zasysa się odpowiednią ilość mleka przez podłączoną sondę, którą następnie wprowadza się delikatnie do przełyku i dalej do żołądka. Kaszel lub odruchy wykrztuśne świadczą, że zgłębnik trafił do tchawicy. W takim przypadku wycofuje się go i ponawia próbę. Gdy koniec sondy jest już w żołądku, wciska się tłok strzykawki, podając pokarm powoli, aby nie spowodować nagłego wypełnienia żołądka. Podczas karmienia głowa noworodka powinna być skierowana lekko ku górze. Po podaniu całej porcji wyjmuje się zgłębnik.
Po nakarmieniu powinno się wykonać delikatny masaż okolicy odbytu i zewnętrznych narządów płciowych umożliwia to noworodkowi wydalanie.
Odżywianie noworodka kontroluje się poprzez regularne ważenie. Spadek wagi o 5%, budzi niepokój, natomiast spadek o ponad 10% jest podstawą do ostrożnego rokowania. Prawidłowo rozwijający się noworodek powinien podwoić masę urodzeniową w ciągu ok. 10 dni.
Opóźnione przyjęcie siary, jej niedobór lub brak wpływają ujemnie na stan odporności, chociaż u zwierząt mięsożernych niewielka ilość przeciwciał może przechodzić przez barierę łożyska śródbłonkowo-kosmówkowego. Przeciwciała siarowe są wchłaniane w pierwszej dobie życia; ich zawartość jest pochodną stanu immunologicznego matki. Noworodkom pozbawionym świeżej siary dobrze byłoby podać siarę mrożoną lub surowicę homologiczną doustnie w pierwszej dobie życia, a najlepiej do 12 godzin po porodzie, bądź podskórnie.
Przy podejrzeniu zakażenia wskazane jest stosowanie antybiotyków. W przypadku zakażeń wirusowych mają one działanie osłonowe, zaś w przypadku bakteryjnych – lecznicze. Należy pamiętać o nasilonym zjawisku lekooporności drobnoustrojów. W wyborze antybiotyku może być pomocne badanie mikrobiologiczne padłych kociąt z danego miotu, płodów martwo urodzonych i ich łożysk bądź wydzielin macicy lub gruczołu sutkowego kotki, gdyż patogeny bardzo często są wspólne.
