Kampylobakterioza (Campylobacteriosis) jest ostrą chorobą zakaźną powszechną na całym świecie, zajmującą drugie miejsce na wykazie najważniejszych zoonoz w Europie Środkowej, zaraz za salmonellozą (dane z 2005 r.). Choroba wywołana jest przez bakterie z rodzaju Campylobacter, które powodują głównie choroby przewodu pokarmowego przebiegające z objawami biegunki, ale możliwe są również zakażenia ogólnoustrojowe. Głównym źródłem infekcji są zwierzęta, u których bakterie te bytują w przewodzie pokarmowym. Człowiek zaraża się przez spożycie zakażonych produktów pochodzenia zwierzęcego, a także innych pokarmów i wody oraz poprzez kontakt ze zwierzętami chorymi lub bezobjawowymi nosicielami, jakimi mogą być psy i koty.
Rodzaj Campylobacter liczy wiele gatunków, wśród których najczęściej izolowanymi od chorych są C. jejuni oraz C. coli. Są to Gram-ujemne pałeczki z biegunowo osadzoną wicią, posiadające zdolność ruchu, nie tworzące zarodników. Należą do bakterii mikroaerofilnych, tj. rosnących w atmosferze tlenu, ale o niższej jego zawartości niż w powietrzu. Wykazują wrażliwość na działanie wysokich temperatur, procedurę pasteryzacji i związki chloru. Rezerwuarem zarazka są głównie żyjące na wolności ptaki i ssaki, ale również ssaki i ptaki domowe (bydło, świnie, psy, koty, króliki, drób). Bakterie mogą występować u tych zwierząt jako komensale w przewodzie pokarmowym (jama ustna, jelita) i układzie rozrodczym, a wydalane są najczęściej wraz z kałem zwierząt chorych i bezobjawowych nosicieli. Bakterie wydalane przez wolnożyjące ptaki i ssaki zanieczyszczają środowisko lądowe i wody powierzchniowe, w których zarazki przeżywają nawet kilka tygodni i mogą stanowić źródło infekcji dla pozostałych zwierząt oraz człowieka. Do zakażenia zwierząt i ludzi dochodzi na drodze alimentarnej, poprzez spożycie zanieczyszczonego pokarmu i wody. Bakterie, dostawszy się do przewodu pokarmowego, wnikają do komórek nabłonka jelita cienkiego, gdzie zaczynają się namnażać i następnie stopniowo przenikają do jelita grubego i odbytnicy. Niekiedy w przypadku przełamania odporności miejscowej przewodu pokarmowego, może dojść do wnikania bakterii do krwioobiegu i rozwoju zakażenia ogólnoustrojowego. Na rozwój choroby wpływa także zjadliwość zarazka, dawka zakaźna oraz stan odporności organizmu zakażonego. Inne patogeny mogą działać synergistycznie z pałeczkami Campylobacter (np. Salmonella, Giardia, Isospora, Toxocara).
Wiele psów i kotów jest bezobjawowymi nosicielami pałeczek Campylobacter. Na rozwój choroby najbardziej wrażliwe są zwierzęta młode (szczenięta i kocięta), poniżej 6 miesiąca życia, a stres związany z transportem, zmianą miejsca pobytu, zabiegami lekarskimi oraz współistniejące choroby sprzyjają rozwojowi kampylobakteriozy. Sporadycznie chorują dorosłe psy i koty, z reguły w aglomeracjach miejskich. Ostra postać kampylobakteriozy objawia się biegunką o płynnej konsystencji, zawierającą domieszki śluzu, czasem smużki żółci, a niekiedy zawierającą krew. Chore zwierzęta tracą częściowo apetyt i niekiedy wymiotują, może również wystąpić gorączka. Objawy kliniczne występują od 3 do 10 dni, lecz czasami mogą trwać z przerwami przez kilka miesięcy. W przypadkach przewlekłych występują biegunki o małym nasileniu, apetyt może być normalny, ale mimo to następuje spadek masy ciała, co prowadzi do wychudzenia i niedokrwistości. W przebiegu choroby zmiany zapalne dotyczą głównie jelita cienkiego i grubego. U ciężarnych suk w wyjątkowych przypadkach może dojść do ronień. Rozpoznanie stawia się w oparciu o objawy kliniczne i badanie bakteriologiczne. Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków oraz płynoterapii i uzupełnianiu związków mineralnych w organizmie. Zwierzęta zarażone wydalają chorobotwórcze drobnoustroje z kałem jeszcze na kilka dni po ustąpieniu objawów choroby, stając się w ten sposób źródłem zakażenia dla innych zwierząt i ludzi.
Zachorowania u ludzi występują po spożyciu surowych lub poddanych nieodpowiedniej obróbce produktów pochodzenia zwierzęcego (największe zagrożenie stwarza mięso drobiowe i niepasteryzowane mleko), a także innych pokarmów i wody skażonych przez bakterie. Możliwe jest również zakażenie poprzez bezpośredni kontakt z chorymi zwierzętami (głównie chore szczenięta i kocięta) i bezobjawowymi nosicielami. Istotnym czynnikiem ryzyka jest także pływanie w skażonych naturalnych zbiornikach wodnych. Choroba atakuje ludzi niezależnie od wieku, ale szczególnie narażone na zachorowania są dzieci w wieku od 1 do 4 lat, u których choroba może się skończyć nawet śmiercią oraz osoby w wieku od 15 do 24 lat. Okres wylęgania choroby wynosi od 1 do 10 dni, w tym czasie występują często objawy zwiastunowe, tj. osłabienie, ogólne rozbicie, dreszcze, bóle mięśniowe i nudności. Następnie rozwija się łagodna lub ostra postać choroby, która trwa od 3 do 10 dni. Kampylobakterioza przebiega często z objawami biegunki, której towarzyszą wymioty, bóle brzucha i głowy oraz gorączka. W postaci łagodnej objawy choroby są słabo nasilone, natomiast w postaci ostrej charakterystyczna jest krwawa biegunka. Niekiedy mogą wystąpić powikłania w postaci posocznicy, zapalenia otrzewnej, zapalenia wątroby i pęcherzyka żółciowego oraz trzustki, zapalenia dróg moczowych, zapalenia stawów, zaburzenia neurologiczne, a u ciężarnych kobiet mogą zdarzać się poronienia. Znane są również nietypowe objawy kampylobakteriozy u ludzi (zwłaszcza u dzieci), które cechują się wysypką i świądem skóry oraz silnymi bólami brzucha bez towarzyszącej biegunki, a także zapalenia opon mózgowych wywoływane przez pałeczki Campylobacter. Istotną rolę w rozpoznawaniu choroby odgrywa badanie mikrobiologiczne oraz serologiczne. Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków i terapii objawowej. Ludzie zarażeni wydalają chorobotwórcze drobnoustroje z kałem jeszcze na kilka dni po ustąpieniu objawów choroby, stając się w ten sposób siewcami. Możliwe jest przeniesienie drobnoustroju z człowieka na zwierzę oraz z człowieka na człowieka, ale tylko w przypadku zaniedbania podstawowych zasad higieny.
Bakterie z rodzaju Campylobacter są przyczyną szeroko rozpowszechnionych zakażeń przewodu pokarmowego na całym świecie. Zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się wzrasta liczba zachorowań na tą chorobę, a w ostatnich latach kampylobakterioza jest nawet częstszą przyczyną zakażeń niż drobnoustroje z rodzaju Salmonella. Zapobieganie chorobie polega na nie spożywaniu surowego mięsa (zwłaszcza drobiowego) i innych produktów pochodzenia zwierzęcego nie poddanych obróbce (niepasteryzowane mleko i produkowane z niego sery), odpowiednim przechowywaniu żywności (przetrzymywanie żywności w lodówce oraz oddzielnie przetrzymywanie produktów surowych i gotowych do spożycia) oraz właściwym przygotowywaniu pokarmu (dostateczna obróbka termiczna), a także używaniu do picia i przygotowywania pokarmów zdatnej wody pitnej. Niezwykle istotne jest również przestrzeganie zasad higieny osobistej oraz zachowanie ostrożności w trakcie i odpowiedniej higieny po kontaktach ze zwierzętami (mycie rąk). Chcąc uniknąć zakażeń pałeczkami Campylobacter należy przestrzegać powyższych zasad w życiu codziennym oraz uczyć ich dzieci od najmłodszych lat, ponieważ one są najbardziej wrażliwe na zachorowania i najciężej przechodzą tą chorobę. Zadaniem służb państwowych jest staranny nadzór sanitarno-higieniczny (poprzez Państwową Inspekcję Sanitarną i Państwową Inspekcję Weterynaryjną) na wszystkich etapach przygotowywania i przetwarzania produktów żywnościowych w zakładach masowej produkcji żywności, nadzór zoohigieniczny nad hodowlami zwierząt gospodarskich, a także ochrona i badanie jakości wody pitnej.
Lecznica dla Zwierząt HOMEOPATIA
lek.wet. Marcin Czerwiński
http://www.lecznica-homeopatia.pl
