KOMPLIKACJE PO KASTRACJI
Komplikacje operacyjne.
Kastracja jako zabieg chirurgiczny, jest związana z pewnym ryzykiem:
Przy stosowaniu jedwabiu i innych nici nie wchłaniających się jako podwiązek może dojść do powstania przetoki.
Wystąpienie cieczki.
Przy niecałkowitym usunięciu jajników lub tzw. odpryskach jajnikowych dochodzi do wystąpienia cieczki. Odpryski jajnikowe powstają przy uszkodzeniu jajnika podczas jego usuwania. Kawałki tkanki jajnikowej ulegają wszczepieniu w błonę surowiczą narządów jamy brzusznej i produkują hormony. Wykonuje się ponowny zabieg i usuwa tkankę jajnikową lub stosuje się gestageny.
Nietrzymanie moczu.
Nietrzymanie może dotyczyć 20% kastrowanych suk, częściej zwierząt dużych i po wczesnej kastracji. Obserwuje się predyspozycje rasowe (boksery). Przyczyną jest niepełne zamykanie się zwieracza cewki moczowej. Patogeneza nie jest znana, przypuszczalnie jest nią brak estrogenów po kastracji. Nietrzymanie moczu ma miejsce najczęściej w nocy. Może rozpocząć się bezpośrednio po kastracji lub w przeciągu kilku lat po zabiegu.
Otłuszczenie.
U niektórych kastrowanych suk obserwuje się przyrost masy ciała przy niezmienionym żywieniu. Jest to spowodowane zmianami w przemianie materii. Można temu zapobiec, ograniczając dawkę pokarmową i zapewniając możliwość ruchu.
Zmiany skórne i pokrywy włosowej.
Po kastracji srom zmniejsza się i zostaje przykryty fałd krocza, pod którym rozwija się niekiedy ropne zapalenie skóry. Dotyczy to zwłaszcza suk wcześnie kastrowanych i otłuszczonych. Leczenie objawowe jest mało skuteczne. Należy wykonać zabieg chirurgiczny, polegający na usunięciu paska skóry nad fałdem i naciągnięciu skóry, co powoduje likwidację fałdu. Wskazane jest odchudzenie suki.
U ras długowłosych może dojść do nadmiernego wzrostu włosów wełnistych po kastracji. Suki gładkowłose mogą być dotknięte obustronnym, symetrycznym wyłysieniem na grzbiecie i bokach. Także w okolicy krocza i sromu oraz na brzuchu włos może być przerzedzony. Często towarzyszy taemu suchy łupież. Leczenie polega na stosowaniu estrogenów.
Ciąża rzekoma.
Kastracja zapobiega ciąży rzekomej. Jeśli jest jednak przeprowadzona w fazie lutealnej, może prowadzić do rozwoju gruczołu mlekowego i laktacji. Usunięcie jajników powoduje bowiem spadek progesteronu i w następstwie wzrost prolaktyny.
DŁUGOTRWAŁE BLOKOWANIE CYKLU PROGESTAGENAMI
W celu blokowania cukry stosuje się preparaty progestagenowe o przedłużonym działaniu w formie iniekcji, zawierające octan medroksyprogesteronu lub proligeston. Hamują one wydzielanie gonadotropin z przysadki (działanie antygonadotropowe) i tym samym nie dopuszczają do rozwoju pęcherzyków jajnikowych. Oddziałują one także na błonę śluzową macicy, pobudzając gruczoły endometrium do wydzielania (działanie progestagenne). Stosunkowo słaby wpływ na endometrium wywiera proligeston. Progestageny mają także działanie antyandrogenowe. Hormony te należy podawać po raz pierwszy w anestrus, 3 miesiące po cieczce lub 2 miesiące po porodzie, najpóźniej 1 miesiąc przed spodziewaną cieczką. W tym czasie poziom estrogenów jest niski, a błona śluzowa macicy jest już zregenerowana. Podawanie progestagenów, a zwłaszcza medroksyprogesteronu, poza wymienionymi okresem zwiększa istotnie ryzyko ropomacicza.
Progestageny nie powinny być stosowane przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. Najlepiej rozpocząc ich podawanie po drugiej cieczce, kiedy znana jest już długość odstępu międzyrurowego. Nie należy stosować progestagenów u suk z nowotworami gruczołu mlekowego, metropatiami i cukrzycą. Po zaprzestaniu podawania progestagenów cykl płciowy powraca po około 6 miesiącach, a niekiedy dopiero po 3 latach. Przy długotrwałym stosowaniu progestagenów może dojść do całkowitego zaniku cyklu. W związku z tym niektórzy zalecają przerwanie podawania tych hormonów po 3 latach i ponowne ich stosowanie dopiero po wystąpieniu cieczki.
KOMPLIKACJE BLOKOWANIA CYKLU PROGESTAGENAMI
Wystąpienie rui.
W ciągu 3-4 miesięcy po pierwszym podaniu progestagenów może niekiedy dojść do wystąpienia cieczki. Dotyczy to zwłaszcza suk utrzymywanych grupowo lub mających kontakt z samcem. W takim przypadku należy skrócić odstępy pomiędzy iniekcjami. Wystąpienie cieczki może być także spowodowane podaniem preparatu krótko przed rują lub jego niedokładnym wymieszaniem.
Metropatie.
Metropatie, takie jak:
należą do najczęstszych powikłań po stosowaniu progestagenów. Są one wynikiem podawania tych hormonów w niewłaściwym okresie. Jak już wspomniano, progestageny - a zwłaszcza MAP – pobudzają gruczoły endometrium do sekrecji. Przy podwyższonym poziomie estrogenów, kiedy endometrium znajduje się w fazie proliferacji lub kiedy jego procesy regeneracyjne nie zostały zakończone, podanie progestagenów powoduje torbielowaty przerost gruczołów endometrium, gromadzenie się śluzu w macicy, a przy infekcji ropomacicze. Proligeston ma słabe działanie progestagenne i daje mniej powikłań. Ryzyko metropatii po stosowaniu MAP wynosi około 10%, a po PLG – 1,2%.
Ciąża rzekoma i nowotwory gruczołu mlekowego.
Progestageny (głównie MAP) powodują rozrost gruczołu mlekowego. Przy dłuższym ich stosowaniu zwiększa się ryzyko nowotworów tego narządu.
Po zakończeniu podawania progestagenów, rzadko w trakcie ich podawania, może wystąpić ciąża rzekoma. Obniżenie się poziomu, wzrost poziomu prolaktyny. Przy stosowaniu proligestonu częstotliwość występowania ciąży rzekomej i nowotworów sutka jest mniejsza niż u suk nie leczonych.
Zmiany okrywy włosowej.
W miejscu iniekcji mogą powstać okrągłe wyłysienia lub zmiana zabarwienia włosów (siwe plamy).
Zaburzenia endokrynalne.
Progestageny pobudzają wydzielanie hormonu wzrostu, co może doprowadzić do akromegalii u młodych, rosnących zwierząt. Przejawia się ona:
Komplikacja ta występuje rzadko. Należy odstawić progestageny i wykonać kastrację suki.
Podwyższony poziom hormonu wzrostu po progestagech może niekiedy spowodować niewrażliwość na insulinę. Powoduje to początkowo wzrost produkcji insuliny, ale później – wskutek obciążenia komórek B – jej produkcja spada i rozwija się cukrzyca. Objawia się ona polidypsją, poliurią, spadkiem apetytu,chudnięciem, występowaniem glukozy w moczu. W takim przypadku należy odstawić progestageny i wykonać kastrację.
Duże dawki progestagenów mogą powodować nieznaczną niedoczynność kory nadnerczy u suk, ponieważ wykazują one słabe właściwości glikokortykoidów. Nie ma to jednak większego znaczenia klinicznego.
Otyłość.
Niektóre suki przybierają na wadze i stają się bardzo ospałe. Należy wówczas ograniczyć dawkę pokarmową i zapewnić dużo ruchu.
PRZESUNIĘCIE CIECZKI
Właściciele zwracają się z życzeniem przesunięcia przewidywanej cieczki ze względu na wystawy psów, urlopy, polowania. W tym celu stosuje się per os krótko działające progestageny, takie jak medroksyprogesteron i megestrol lub proligeston.
Medroksyprogesteron podaje się począwszy od około 10. dnia przed spodziewaną cieczką, w dawce 5 mg / zwierzę / dzień. Długość stosowania zależy od okresu, o jaki ma być przesunięta cieczka. Po zaprzestaniu podawania MAP ruja występuje po 4-5 dniach, u niektórych suk później.
Do przesunięcia cieczki można również stosować proligeston, który ze względu na słabe właściwości progestagenne jest stosunkowo bezpieczny. Podaje się go na 2-3 tygodnie przed przewidywaną cieczką. Ruja pojawia się po około 6 miesiącach.
Przesunięcie cieczki jest związane ze zwiększonym ryzykiem ropomacicza. Termin rozpoczęcia leczenia jest zależny od długości poprzedniego okresu międzyrujowego i nie zawsze jest dokładny. Przy zbyt późnym rozpoczęciu podawania progestagenów może dojść do wystąpienia cieczki.
PRZERWANIE CIECZKI
Przerwanie jest możliwe w ciągu pierwszych 3 dni proestrus. Stosuje się krótko działające progestageny w większych dawkach per os lub proligeston.
Spośród długo działających progestagenów można stosować proligeston. Jeśli objawy cieczki nie cofną się w ciągu 8 dni, podaje się ponownie połowę dawki. Proligeston wchłania się wolno i przez pierwsze 7 dni po podaniu suki mogą być płodne. Ruja pojawia się po 3-12 miesiącach.
W okresie proestrus poziom estrogenów jest podwyższony. Znacznie wzrasta ryzyko metropatii.
Właściciele suk nie dostrzegają czasem początku krwawienia i progestageny są podawane później niż w ciągu pierwszych 3 dni okresu przedrukowego. W tym przypadku może wystąpić ruja.
Warunkiem ograniczenia występowania komplikacji po stosowaniu progestagenów jest ich prawidłowe dawkowanie i podawanie we właściwym okresie. Ze względu na to, że informacje uzyskane od właścicieli zwierząt odnośnie występowania cieczki są często niepewne, wskazane jest badanie cytologiczne rozmazu pochwowego przed zastosowaniem progestagenów
