Badanie cytologiczne wymazów pochwowych.
Pod wpływem hormonów płciowych zmienia się budowa nabłonka pochwy, co znajduje odbicie w rozmazie pochwowym i umożliwia rozpoznanie fazy cyklu (ważne przy stosowaniu progesteronów) i określenie terminu krycia lub inseminacji. W fazie anestrus błona śluzowa pochwy pokryta jest dwu-trzywarstwowym, nie zrogowaciałym nabłonkiem płaskim. Estrogeny powodują proliferację nabłonka, liczba warstw zwiększa się do 15-20 i komórki z warstw powierzchownych ulegają zrogowaceniu. Pod wpływem progesteronu następuje złuszczenie nabłonka błony śluzowej i jego regeneracja.
Wymaz najlepiej jest pobrać z przedniego odcinka pochwy za pomocą ezy lub wacika zwilżonego płynem fizjologicznym, po wprowadzeniu wziernika. Jeśli brak jest wziernika, można pobrać wymaz z przedsionka pochwy, ale wtedy zmiany w nabłonku nie są tak wyraźne. Pobiera się zawsze dwa wymazy. W przypadku użycia wacika rozmaz wykonuje się tocząc wacik po szkiełku podstawowym, a następnie suszy się na powietrzu, utrwala i barwi się metodą polichromatyczną Papanicolau. Cytoplazma komórek kwasochłonnych (zrogowaciałe komórki powierzchowne) barwi się na kolor czerwono pomarańczowy, a komórek zasadochłonnych (pozostałe komórki nabłonkowe) na kolor niebieskozielony. Metoda Papanicolau jest pracochłonna, dlatego w praktyce można stosować zmodyfikowaną metodą Shorr’a, która jest również polichromatyczna. Cytoplazma komórek zrogowaciałych barwi się na kolor pomarańczowy, pozostałych na zielonkawy. Przy zastosowaniu polichromatycznych metod barwienia możliwe jest wyliczenie indeksu kwasochłonnego (procentowego udziału komórek kwasochłonnych). Morfologiczne zróżnicowanie komórek, bez podziału na kwaso- i zasadochłonne, umożliwia barwienie metodą Giemzy lub DiffQuick, stosowanymi w hematologii.
Rozmaz przykrywa się szkiełkiem nakrywkowym i ogląda początkowo pod małym powiększeniem, potem pod większym. W rozmazie mogą występować różne komórki nabłonkowe:
Dolne komórki powierzchowne określa się także jako powierzchowno-pośrednie. Wykrywa się również obecność bakterii (ziarniaki, pałeczki), niekiedy bardzo licznych.
W okresie przedrukowym w rozmazie stwierdza się komórki:
Wybarwienie jest zasadochłonne.
Przejście w okres rui właściwej jest płynne i cechuje się wzrostem ilości komórek powierzchownych. Ulegają one rogowaceniu, tworząc tzw. chipsy lub łuski. Erytrocyty występują w niewielkiej liczbie lub jest ich brak. W ob. Razie przeważa wybarwienie kwasochłonne. W okresie owulacji dominują zrogowaciałe komórki powierzchowne, stanowiące 80-90% wszystkich komórek. U większości suk owulacja odbywa się pierwszego dnia maksymalnego rogowacenia, które trwa średnio 2,6 dnia. Granica pomiędzy rują właściwą a metaestrus jest wyraźna i przejawia się pojawieniem się licznych leukocytów oraz komórek pośrednich i parabazalnych. Mogą występować komórki parabazalne z wakuolami w cytoplazmie oraz pochłoniętymi leukocytami (tzw. komórki metestralne). Wybarwienie jest zasadochłonne. Liczba komórek zmniejsza się stopniowo i pod koniec metaestrus jest ich niewiele.
W anestrus w rozmazie stwierdza się nieliczne komórki bazalne i parabazalne z poprzedniego cyklu. Wybarwienie jest zasadochłonne.
Badania ultrasonograficzne.
Badanie umożliwia:
Badanie ultrasonograficzne oparte jest na zjawisku niejednakowego odbijania fal ultradźwiękowych przez różne tkanki. Odbite fale są odbierane przez głowicę ultrasonografu i przetwarzane w ruchome obrazy. Obszary nie odbijające fal SA w obrazie ciemne. Należą do nich struktury zawierające płyn:
Tkanki silnie odbijające ultradźwięki, np. kości są w obrazie USG białe. Tkanki o pośredniej echogenności dają obraz o różnych odcieniach szarości.
Stosuje się w głowice liniowe, sektorowe lub convex o częstotliwości 5,0 lub 7,5 MHz. Badanie wykonuje się przez powłoki brzuszne. Przy użyciu głowicy liniowej badanie wykonuje się na zwierzęciu leżącym na grzbiecie, przykładając ją w linii białej. Przy głowicy sektorowej lub convex badanie wykonuje się najlepiej na zwierzęciu stojącym, a głowicę przykłada się z boku brzucha, powyżej gruczołu mlekowego. Skórę w miejscu przyłożenia sondy należy wygolić i pokryć żelem. Jeśli właściciel nie wyraża zgody na wygolenie to należy odtłuścić włosy alkoholem.
Badanie radiologiczne.
Badanie jest pomocne w rozpoznaniu:
Badanie oporności śluzu pochwowego.
Służy do określenia optymalnego czasu krycia lub sztucznego unasienniania. Wykonuje się przy użyciu specjalnego aparatu, którego końcówkę wprowadza się do pochwy. W okresie owulacji następuje wzrost oporności śluzu pochwowego, spowodowany obniżeniem się zawartości chlorków wskutek spadku poziomu estrogenów.
Badanie mikrobiologiczne.
Wskazaniami do wykonania badania są:
Wymaz pobiera się jałowym wacikiem, po wprowadzeniu wziernika do pochwy i przesyła do badania bakteriologicznego. Należy podkreślić, że również u zdrowych suk bytuje w pochwie liczna, mieszana flora bakteryjna i leczenie należy przeprowadzać jedynie przy zaburzeniach płodności.
Badanie hematologiczne i serologiczne.
Badania hematologiczne przeprowadza się przy podejrzeniu ropomacicza (leukocytoza) i przed usunięciem aktywnych hormonalnie guzów jajnika (anemia).
Badania serologiczne wykonuje się przy zaburzeniach płodności i ronieniach:
Wykrywanie glukozy i oznaczanie pH wydzieliny pochwowej.
Analizy te stosuje się niekiedy do określania optymalnego czasu krycia. Metoda jest mało dokładna. Przed owulacją następuje wzrost zawartości glukozy w wydzielinie pochwowej. Z glukozy powstaje kwas mlekowy, co pociąga za sobą spadek pH. Oznaczenie wykonuje się za pomocą papierka wskaźnikowego, który wprowadza się do pochwy.
ANTYKONCEPCJA U SUK
Kastracja chirurgiczna.
Kastracja polega na usunięciu jajników lub jajników i macicy. Pozwala na skuteczne uzyskanie trwałej niepłodności przez jednorazowy zabieg. Usunięcie tylko macicy nie blokuje cyklu i cieczki, występują one nadal. Także podwiązanie jajowodów nie daje pełnej pewności zapobiegania ciąży i nie hamuje występowania cieczki.
Usunięcie jajników.
Usunięcie jajników jest zalecane u zwierząt młodych (5-8 miesięcy), przed wystąpieniem pierwszej cieczki. Jest to metoda propagowana w USA. Jej zaletą jest:
U zwierząt wcześnie kastrowanych opóźnia się zamknięcie nasad kości (dłuższe kończyny). Upośledzeniu ulega również zdolność uczenia się, dlatego nie stosuje się kastracji przed osiągnięciem dojrzałości płciowej u psów użytkowych (przewodnicy niewidomych, psy policyjne…).
Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym wziewnym lub infuzyjnym. Do narkozy wziewnej stosowane są głównie izofluran lub halo tan, po premedykacji i indukcji barbituranem lub ketaminą. Jest to jednak metoda rzadko stosowana, wymaga bowiem specjalistycznego sprzętu. W praktyce do znieczulenia infuzyjnego najczęściej używana jest kombinacja ksylazyny z ketaminą po premedykacji atropiną.
Technika zabiegu polega na wykonaniu cięcia długości 4-7 cm wzdłuż linii białej, doogonowo od pępka. Rogi macicy zostają wyjęte za pomocą tępego haka. Zakłada się dwie podwiązki, jedną na krezkę jajnikową, drugą na koniec rogu macicy i usuwa jajnik. Założenie podwiązki na krezkę jajnikową jest o wiele łatwiejsze po rozciągnięciu kciukiem i palcem wskazującym więzadła jajnikowo – nerkowego. Pozwala to na podciągnięcie jajnika bardziej o góry. Jamę brzuszną zamyka się 3 piętrami szwów. Pozostawiona macica ulega atrofii.
Usunięcie macicy i jajników.
U suk starszych przeprowadza się owariohysterektomię. Zabieg ten wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Jamę brzuszną otwiera się wzdłuż linii białej, od pępka do spojenia łonowego. Podwiązuje się jeden jajnik, na koniec rogu macicy zakłada się kleszcze i przecina krezkę jajnikową. Następnie na tępo rozdziela się krezkę macicy, równolegle do rogu macicy. Podobnie postępuje się z drugiej strony. Na szyjkę macicy nakłada się podwiązkę. Wskazane jest przekłucie ściany szyki macicy tak, aby nić nie przebiegała przez światło szyjki lub podwiązanie najpierw naczyń krwionośnych z jednej strony i dopiero potem szyjki. Zapobiega to zsunięciu się podwiązki. Po założeniu kleszczy na szyjkę macicy odcina się macicę.
CDN.
