Reakcja wyprostowania.
Sprawdzamy zdolność zwierzęcia do przyjęcia fizjologicznej pozycji w polu grawitacyjnym za pomocą jednej z dwóch metod:
1. Podnosimy zwierzę za miednicę i obserwujemy położenie głowy w stosunku do ciała, przy silnie wyprostowanych kończynach. Prawidłowo kąt głowa – ciało powinien wynosić 45 stopni. Jeśli sprawdzamy tylko układ przedsionkowy, oczy pacjenta powinny być zawiązane.
2. Zwierzę należy położyć na jedną stronę, a następnie obserwować, jak wstaje. Zdrowe zwierzęta, bez uszkodzeń w układzie przedsionkowym, najpierw przyjmują położenie mostkowe, a dopiero potem wstaję. U zwierząt z chorobami układu przedsionkowego jest to niemożliwe.
Reakcja podporowa.
Wykrywamy zaburzenia szlaków:
• rdzeniowo-korowych,
• korowo-rdzeniowych,
• przedsionkowo-móżdżkowych.
Ujmujemy zwierzę pod łopatkami i podnosimy na tyle wysoko, by nie dotykało podłoża, a następnie stawiamy z powrotem.
W pierwszej fazie powinien pojawić się przeprost kończyn tylnych. W drugiej – zwierzę przesuwane jest łagodnie do tyłu, co wywołuje naprzemienne zginanie i prostowanie kończyn tylnych.
Próba krawędzi stołu.
Składa się z dwóch części:
• optycznej – wykorzystywana do oceny wzroku; podnosimy zwierzę do góry, podtrzymując je za klatkę piersiową i wolno zbliżamy do przeszkody – krawędź stołu; fizjologicznie – skoordynowane postawienie przednich nóg na przeszkodzie bez jej wcześniejszego dotknięcia.
• dotykowej – zwierzę powinno mieć zakryte oczy, głowę wysoko podniesioną; należy dotknąć krawędzi stołu przednimi kończynami zwierzęcia na wysokości nadgarstka, zwierzę powinno niezwłocznie podnieść kończyny i położyć je na stole.
Nieprawidłowe reakcje to:
• potykanie się,
• brak stawiania kończyn,
• nieprawidłowe stawianie kończyn,
• nadmierne ruchy kończyn przy stawianiu,
• zbyt wolne korygowanie,
• opóźnione korygowanie.
Toniczna reakcja szyi.
Odpowiedź na tę reakcję sterowana jest przez receptory w obszarze szyi i dokładna koordynacje układu przedsionkowego z mięśniami karku i receptorami w obszarze szyi. Sprawdzamy reakcję na podniesienie głowy – powinno pojawić się zgięcie kończyn tylnych i wyprostowanie kończyn przednich. Uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym powoduje niefizjologiczne zgięcie wszystkich kończyn.
Badanie nerwów czaszkowych
I. Nerw węchowy
Ocena zmysłu węchu jest trudna. U psów można stosować odstraszające lub przyjemnie pachnące substancje zapachowe, które nie powinny jednak drażnić błon śluzowych, ponieważ w ten sposób mogą pobudzić receptory nerwy trójdzielnego i spowodować reakcję obronną. Najczęstszymi przyczynami całkowitej utraty węchu są nowotwory i choroby zakaźne.
II. Nerw wzrokowy
Za widzenie i odruch źreniczny odpowiedzialny jest zmysł wzroku. Aby zbadać procesy z nim związane, należy wykonać następujące testy neurologiczne:
• odruch zagrożenia,
Każde oko bada się oddzielnie. Wykonuje się nagłych ruch ręką w kierunku oka. Normalna reakcja polega na zamknięciu powiek. Odruch ten nie powstaje u zwierząt poniżej 4 tygodni, uczą się tego dopiero z czasem. Zbyt silny ruch w kierunku oka pobudza receptory czuciowe rogówki i wywołuje odruch rogówkowy. Brak odruchu zagrożenia stwierdza się często przy rozsianych uszkodzeniach móżdżku.
• odruch źreniczny,
Odruchem tym sprawdza się m.in. czynność nerwu wzrokowego. Najpierw bada się wielkość i symetrię źrenic. Powinny one być jednakowe po obu stronach. Przy nierównych źrenicach mówi się o anizokorii. Aby zbadać odruch źreniczny, należy skierować silny strumień światła na oko. Normalną reakcją jest zwężenie źrenicy w oku oświetlonym i nieoświetlonym.
Jeśli uszkodzony jest nerw okoruchowy klinicznie stwierdza się rozszerzoną, niereagującą źrenicę, oprócz tego dochodzi do zeza brzuszno-bocznego.
• test z kłębkiem waty,
Upuszcza się kłębek waty w bocznym polu widzenia. Prawidłowa reakcja polega na skierowaniu głowy / oczu w kierunku kłębka. Sprawdza się oddzielnie lewą i prawą połowę twarzy. Jeśli nerw wzrokowy i kora wzrokowa nie są uszkodzone, zwierzę zareaguje prawidłowo. Przy uszkodzeniu wzrokowej kory mózgowej mówimy i ślepocie ośrodkowej.
• wizualna próba krawędzi stołu,
Umożliwia odróżnianie drobnych zaburzeń zdolności widzenia. Łuk odruchowy składa się z nerwu wzrokowego, kory mózgowej, szlaków zstępujących do kończyn.
• badanie oftalmologiczne
Jeśli występują widoczne zmiany rogówki soczewki, cieczy wodnistej lub ciała szklistego należy zbadać dno oka. Dzięki temu badaniu można rozpoznać większe zmiany, takie jak:
III. Nerw okoruchowy
IV. Nerw bloczkowy
V. Nerw odwodzący
Ruchy oczu ocenia się podczas badania głowy pacjenta najpierw w spoczynku, później w ruchu. Sprawdza się pozycję oczu i zdolność do jej korygowania w określonej osi. Bierne ruchy głową na boki, na dół i do góry mają takie same następstwa, jak aktywne śledzenie jakiegoś przedmiotu, powodują fizjologiczny oczopląs. Składa się on z dwóch faz:
• wolnej,
• szybkiej.
VI. Nerw trójdzielny
W badaniu nerwu trójdzielnego ważne jest, by zbadać po kolei wszystkiego jego gałęzie:
• gałąź oczna – reakcja polega na zamknięciu powiek,
• gałąź szczękowa – reakcja polega na cofnięciu głowy lub próbie kąsania, co jest reakcją obronną,
• gałąź żuchwy – reakcją są ruchy obronne
Bierne otwarcie jamy ustnej oraz omacywanie mięśni żuciowych i skroniowych dostarczają informacji o napięciu mięśni, względnie zaniku mięśni żuciowych. Badanie czucia bólu przez omacywanie czaszki na wysokości kąta między oczodołem a gałęzią żuchwową wyzwala reakcję obronną u pacjentów.
Uszkodzenie jądra ruchowego wywołuje niedowład bez utraty czucia.
Uszkodzenie jąder czuciowych przejawia się utratą czucia bólu przy zachowanej motoryce.
VII. Nerw twarzowy
Objawy porażenia nerwu twarzowego zależą od jego rodzaju. Całkowite porażenie cechuje się:
• opadnięciem ucha i wargi,
• poszerzeniem szpary powiekowej,
• wypadnięciem trzeciej powieki,
• asymetrią otworów nosowych,
• utratą zmysłu smaku.
Częściowe uszkodzenie może przebiegać z jednym lub wieloma objawami.
Odruch rogówkowy, powiekowy i zagrożenia pomagają w lokalizacji uszkodzenia. Uszkodzenia wewnątrzczaszkowe-pozardzeniowe powodują z reguły zaburzenia wszystkich funkcji. Uszkodzenie w kości skalistej oddziałuje w zależności od rozmiaru na jedną lub wiele funkcji. Dodatkowo mogą wystąpić objawy przedsionkowe, jak skrzywienie głowy, oczopląs, zez.
VIII. Nerw przedsionkowo – ślimakowy
Nerw przedsionkowy
Badanie pacjenta w ostrej fazie zespołu przedsionkowego jest trudne, ponieważ jest zdezorientowany i apatyczny. Do objawów przedsionkowych zaliczyć możemy:
• osowiałość,
• skrzywienie głowy,
• niezborność,
• zaburzenia nerwów czaszkowych,
• oczopląs.
Wyróżniamy różne rodzaje oczopląsu. Oczopląs spontaniczny powstaje bez ruchów głowy i zawsze jest patologiczny. Najczęstszą postacią jest oczopląs rytmiczny, złożony z dwóch komponentów: szybkiego i wolnego.
Wyróżniamy oczopląs: poziomy, pionowy, rotacyjny. Oczopląs fizjologiczny można przejściowo wywołać przez nagłą, bierną zmianę pozycji głowy.
Nerw ślimakowy
Nagły bodziec akustyczny poza polem widzenia wywołuje u zdrowego zwierzęcia reakcję polegającą na zwróceniu głowy w kierunku źródła dźwięku. Testami lokalizacji uszkodzenia są specjalistyczne metody badawcze wywołujące potencjały pnia mózgu.
IX. Nerw językowo – gardłowy
X. Nerw błędny
Odruch połykania pomaga przy badaniu obu nerwów i może być wywołany od wewnątrz lub od zewnątrz. Objawami uszkodzenia nerwu językowo-gardłowego i błędnego są:
• zaburzenia w pobieraniu karmy,
• asymetria gardła i krtani,
• trudności w połykaniu,
• zwracanie pokarmu.
Przy wagotonii występują:
• bradykardia,
• zwiększone wydzielanie śluzu oskrzelowego,
• przyspieszenie perystaltyki,
• zwiększone wydzielanie soków trawiennych.
XI. Nerw dodatkowy
Zaburzenia ruchowe tej partii są trudne do rozpoznania. Starannym omacywaniem mięśni szyi można stwierdzić neurogenne zaniki mięśni. Wniosek o czynności nerwu XI można wyciągnąć także z postawy zwierzęcia.
XII. Nerw podjęzykowy
Badanie powinno zawierać oglądanie, obserwację pobierania wody i pokarmu oraz bierne poruszanie językiem. Objawami uszkodzenia są:
• trudności w pobieraniu pokarmu i wody,
• trudności w żuciu,
• trudności w połykaniu.
Przy zwisającym język występuje z reguły jego odchylenie w kierunku strony uszkodzenia.
