Dlaczego mój pies nie je, dlaczego mój pies znów je?

Czyli kliniczne rozważania na temat apetytu.

Anoreksja.

Pobieranie pokarmu regulują czynniki wywierające wpływ zarówno ośrodkowy, jak i obwodowy o charakterze neurologicznym, mechanicznym, psychicznym. Ważną rolę odgrywają:
•    ośrodki w podwzgórzu, hormony,
•    produkcja bogatych w energię metabolitów towarzyszących rozkładowi pokarmu,
•    stan wypełnienia żołądka i jelit,
•    nabyte przyzwyczajenia i nawyki,
•    właściwości karmy. 

Nabyte awersje smakowe powstają podczas nieświadomego, przyczynowego skojarzenia pobranego pokarmu z równocześnie istniejącym lub pojawiającym się zaburzeniem stanu zdrowia na tle:
•    choroby niedoborowej,
•    zatrucia,
•    nasilonej inwazji pasożytniczej,
•    powstania nowotworu.

Przedłużające się rozszerzenie i bezczynność żołądka wywołują także anoreksję drogą neurologiczną i hormonalnych sygnałów. Wszystkie procesy, które wyzwalają odpowiedź ostrej fazy, jak infekcje, urazy, stany zapalne, rozpad tkanek i nowotwory, hamują apetyt drogą podwzgórzowego uwalniania prostaglandyn w następstwie wytwarzania cytokin. 

Przy ustalaniu przyczyn anoreksji należy koncentrować się głównie na czterech najważniejszych kategoriach czynników:
1.    utrudnione pobieranie pokarmu, powodowane mechanicznymi lub czynnościowymi zmianami chorobowymi i bolesnością w okolicy głowy, szyi lub przełyku,
2.     zaburzenia żołądkowo – jelitowe,
3.    choroby zewnątrz jelitowe i układowe,
4.     problemy psychiczne lub związane z obyczajami i skłonnościami psa.

Przeprowadzając badanie ogólne warto spróbować podać zwierzęciu karmę, by samodzielnie ocenić zachowanie psa. Należy zbadać głowę, jamę ustną w poszukiwaniu przyczyn utrudniających pobieranie pokarmu. Podanie środków uspokajających lub wykonanie znieczulenia ogólnego może się okazać niezbędne do przeprowadzenia dokładnych oględzin, a w określonych przypadkach także do rentgenowskiego badania głowy. Jeżeli nie stwierdzi się zmian chorobowych w jamie ustnej i gardle, zmian żołądkowo-jelitowych ani układowych objawów chorobowych, to należy przeprowadzić bardziej szczegółowy wywiad. Ma on na celu wykrycie problemów psychicznych. Konieczne są także badania:
•    specjalne – stan układu nerwowego,
•    wizualizujące,
•    labolatoryjne. 

Anoreksja utrzymująca się przez 2-3 dni nie powoduje poważniejszych następstw u psów, które przedtem były zdrowe, a przy pewnych chorobach może być korzystna. Jeżeli jednak trwa dłużej lub towarzyszy jej wzrost zapotrzebowania energetycznego, wymaga szybkiego wkroczenia z przyczynowym i objawowym leczeniem dla uniknięcia niekorzystnych następstw.


Polifagia.

Polifagia, czyli utrzymujące się znaczne zwiększenie ilości pobieranej karmy, jest, w przeciwieństwie do anoreksji, względnie rzadkim zjawiskiem, towarzyszącym procesom chorobowym.

Większość pacjentów z polifagią można zaliczyć do jednej z trzech kategorii:
•    spożyta karma jest źle wykorzystywana,
•    zapotrzebowanie energetyczne jest wyraźnie podwyższone,
•     polifagia jest uwarunkowana czynnikami psychicznymi.


Złe wykorzystywanie karmy najczęściej powodowane jest:
•    niezupełnym trawieniem,
•     zaburzeniami wchłaniania,
•    zaburzeniami metabolicznymi,
•    niską zawartością energii w podawanym pożywieniu. 

Rzadziej dochodzi do polifagii na tle patologicznego, dodatkowego zapotrzebowania energetycznego wywołanego hipermetabolizmem. 

U psów z polifagią, które przybierają na wadze, przyczyną są czynniki psychiczne, jak konkurowanie o pokarm z innym zwierzęciem domowym lub centralne stymulowanie apetytu przez wewnątrz-lub zewnątrzpochodne glikokortykoidy albo leki przeciwpadaczkowe.

Jakie mogą być przyczyny polifagii?

1.    Przy wychudzeniu, zwiększonej objętości i nieprawidłowych właściwościach oddawanego kału:
•    zła jakość karmy,
•    niska strawność,
•    inwazja pasożytnicza,
•    nieprawidłowe przyswajanie,
•    nieprawidłowe trawienie,
•     zespół nieprawidłowego wchłaniania na tle przewlekłej choroby jelit lub przewlekłej niewydolności serca

2.    Przy wychudzeniu i nadmiernym pragnieniu powiązanym z wielomoczem:
•    cukrzyca,
•    nadczynność tarczycy.

3.    Przy powiększaniu masy ciała na początku zimnej pory roku:
•    spontaniczna nadczynność kory nadnerczy,
•    błędne stosowanie leków,
•    wyspiak trzustki,
•     uwarunkowanie psychiczne.

Jak zawsze jednym z wiodących podstaw diagnostyki jest wywiad. Dowiadujemy się o:
•    zmianie masy ciała,
•    jakości i ilości podawanej karmy,
•    warunkach utrzymania,
•    wymaganiach w odniesieniu do sprawności psa,
•    programie odrobaczania,
•    właściwościach kału,
•    ilości pobieranej wody,
•    podawanych lakach.

Jeśli właściciel wspomni o osłabieniu zwierzęcia lub napadach skurczów na czczo oraz zwiększeniu masy ciała, może to wskazywać na hiperinsulinizm na tle wyspiaka trzustki. Za występowaniem polifagii na tle nadczynności kory nadnerczy przemawiają:
•    otyłość,
•    powiększenie wątroby,
•    nadmierne pragnienie,
•    cienka pomarszczona skóra,
•    symetryczne wyłysienia.

Pamiętajmy, że w każdym przypadku należy wykonać podstawowe badania labolatoryjne, obejmujące badania hematologiczne i badania moczu oraz chemiczne badania krwi. Nadmierne pragnienie powiązane z wielomoczem oraz zmętnienie soczewki mogą być wczesnymi objawami cukrzycy. We wszystkich przypadkach polifagii należy starannie omacywać okolice szyi, by rozpoznać asymetrię lub powiększenie tarczycy. Zwiększenie masy ciała i brak objawów ogólnych oraz negatywne wyniki analiz laboratoryjnych i badania kału wskazują z dużym prawdopodobieństwem na fizjologiczne lub psychiczne przyczyny choroby.

Wychudzenie, charłactwo.

Wychudzenie, a zwłaszcza charłactwo, są następstwem długotrwałych, poważnych stanów katabolicznych i przewlekłych chorób. Towarzyszący temu niedobór energii, względnie substancji odżywczych, jest przejawem zachwianej równowagi między dostarczaniem a wykorzystaniem substancji odżywczych.

Do najważniejszych negatywnych następstw wychudzenia należą:
•    wtórne nieprawidłowe trawienie i przyswajanie,
•    hipoalbuminemia,
•    zaburzenia procesów krwiotwórczych,
•    zaburzenia wytwarzania hemoglobiny,
•    zwiększona wrażliwość na infekcje,
•    zaburzenia funkcji narządów,
•    opóźnione gojenie ran,
•    stany osłabienie,
•    zwiększone ryzyko odleżyn. 

Przy badaniu ogólnym koncentrujemy się na tych samych czynnikach, jak przy braku łaknienia. W zależności od informacji z wywiadu wskazane są badania parazytologiczne i mikroskopowo-chemiczne kału w kierunku:
•    niestrawności,
•    nieprawidłowego wchłaniania,
•    utajonej krwi,
•    przewlekłego ciężkiego zapalenia jelita grubego. 

Wychudzenie i charłactwo często występują często przy zakażeniach, stanach zapalnych, chorobach na tle immunologicznym lub intoksykacji. Z tych względów gorączka może mieć istotne znaczenie w rozpoznaniu różnicowym. Pomiary temperatury ciała wychudzonych psów należy wykonywać trzy razy dziennie, gdyż może być ona podwyższona tylko przejściowo. Odbiegające od normy wyniki badań, jak lekka, nieregeneratywna niedokrwistość, leukocytoza, monocytowa są wartościowymi, jednak nie zawsze występującymi wskaźnikami stanów zapalnych lub infekcyjnych. Poszukiwanie przyczyn stanów zapalnych przebiega podobnie jak w przypadkach z gorączką o nieznanej etiologii. 

Jeżeli nie stwierdza się objawów żołądkowo-jelitowych ani gorączki, jako przyczyny wychudzenia i charłactwa należy uwzględnić zaburzenia metaboliczne tła wewnątrzwydzielniczego lub niewydolności nerek albo wątroby. 

Nie możemy zapominać, że choroby w klatce piersiowej, jak przewlekła niewydolność serca, rozdarcia przepony, wysięk w jamie opłucnowej, przewlekłe stany zapalne i nowotwory we wnętrzu klatki piersiowej, przebiegają często z wychudzeniem i charłactwem. Przewlekła niewydolność serca, której towarzyszą objawy zastoju i niechęć do poruszania się, powoduje zaburzenie wchłaniania substancji odżywczych, utratę potasu i białka oraz podwyższone zapotrzebowanie na witaminy. Do powstawania wychudzenia często przyczyniają się leki moczopędne lub glikozydy naparstnicy.