PIERWOTNY BEZWŁAD MACICY
Etiologia.
Najbardziej powszechną przyczyną jest niedobór wapnia u krowy z objawami gorączki mlecznej w okresie okołoporodowym. Do innych przyczyn zalicza się puchlinę błon płodowych, ogólne osłabienie ze zmniejszeniem napięcia i wrażliwości mięśniówki macicy. Obecność ciąży bliźniaczej powoduje rozciągnięcie mięśniówki macicy, co powoduje brak efektywnych skurczy. W przypadku otłuszczonych krów mięsnych pierwotny niedowład macicy przyczynia się do zahamowania rozpoczęcia porodu. U zwierząt tych może wystąpić łagodna ketoza i rozwinąć się toksemia ciążowa.
Objawy kliniczne.
Krowa wykazuje objawy zbliżającego się porodu, jednak nie dochodzi do etapu wypierania płodu. Płód jest w prawidłowym położeniu i postawie. Szyjka macicy jest rozwarta, jednak skurcze nie występują. Błony płodowe, zwłaszcza owodnia, często nie ulegają pęknięciu. W przypadkach niedoboru wapnia pacjent jest osowiały, apatyczny, niechętny lub niezdolny do wstawania, ma obniżoną temperaturę ciała, rozszerzone źrenice oraz obniżoną aktywność żwacza. Zwierzę przyjmuje charakterystyczną postawę z głową odwróconą na bok. W przypadku braku interwencji lekarza może dojść do śpiączki lub zejścia śmiertelnego. W przypadkach puchliny błon płodowych, w wywiadzie pojawiają się informacje na temat powiększenia brzucha oraz osłabienia zwierzęcia w trakcie ciąży. Jeżeli w badaniu przez prostnicę dostępna jest ściana macicy, można stwierdzić brak myometrium.
Leczenie.
W przypadku, gdy podejrzewany jest niedobór wapnia, należy zastosować wlew dożylny 400 ml 20% lub 40% roztworu boroglukonianiu wapnia. Kolejne 400 ml preparatu podaje się w iniekcji podskórnej. Jeżeli z wywiadu wiadomo, że w gospodarstwie zdarzały się przypadki niedoboru magnezu, należy podać 400 ml roztworu wapń: magnez: fosfor: dekstroza w iniekcji dożylnej. Śmierć cielęcia może mieć miejsce w sytuacji, gdy etap wypierania płodu będzie przebiegał wolni i dojdzie do odklejenia łożyska. Po urodzeniu cielęcia należy zastosować iniekcję domięśniową 20 j.m. oksytocyny, aby doszło do inwolucji macicy oraz wydalenia błon płodowych.
PORÓD PRZEDWCZESNY (PORONIENIE)
Etiologia.
Wszystkie czynniki, które przyczyniają się do zakończenia życia płodowego i/lub funkcjonowania łożyska, prowadzą do wystąpienia przedwczesnego porodu.
Objawy kliniczne.
Niespodziewane pojawienie się wypływu z pochwy w trakcie ciąży. Nieprawidłowe łożysko o nieprzyjemnym zapachu może być widoczne w szparze sromowej lub wydalone przez ciężarną samicę. Płód, często mały i bez owłosienia, jest wyczuwalny w macicy lub w dogłowowej części pochwy. Jeżeli płód został wydalony, czego nie zauważono, w macicy obecne są tylko pozostałości łożyska.
Leczenie.
Zarówno płód, jak i kanał rodny mogą być suche. Ekstrakcja płodu odbywa się przez delikatne ciągnięcie za linki porodowe założone na głowę i kończyny płodu, po dokładnym nawilżeniu substancjami poślizgowymi kanały rodnego i części płodu.
ZABURZENIA SKURCZÓW TŁOCZNI BRZUSZNEJ
Etiologia.
Mięśnie brzuszne, tak istotne podczas drugiego etapu porodu, są niezdolne do efektywnego skurczu lub jest to zbyt bolesne dla rodzącej samicy. U bardzo starych krów lub u tych, u których występuje puchlina błon płodowych, mięśnie powłok brzusznych mogą być rozciągnięte bardziej, niż pozwala na to ich naturalna elastyczność. W przypadku przepukliny brzusznej dochodzi do rozdarcia w mięśniach, co w rezultacie prowadzi do osłabienia parć, tak jak w zerwaniu przyczepu końcowego mięśnia prostego brzucha. Bolesne urazy brzucha, przepony lub klatki piersiowej, takie jak urazowe zapalenie czepca lub zapalenie osierdzia, mogą spowodować zahamowanie prób parcia. Uszkodzenia krtani lub przepony są rzadkie u dorosłego bydła, jednak jeśli występują jakiekolwiek zaburzenia uniemożliwiające zamykanie głośni, ograniczają one parcie.
Objawy kliniczne.
Pomimo wystąpienia objawów zwiastujących poród oraz rozpoczęcia pierwszego etapu porodu, nie dochodzi do wypierania płodu. Po rozpoznaniu pierwotnego problemu, należy przewidzieć ewentualne trudności. W badaniu przez pochwę stwierdza się rozwartą szyjkę macicy z płodem w prawidłowej prezentacji zlokalizowanym w jamie macicy. W przypadku przepukliny brzusznej możemy czasem wyczuć płód lub jest on poza naszym zasięgiem. Jego lokalizacja może być ustalona na podstawie zewnętrznego balatowania.
Leczenie.
Płód jest wydobywany ręcznie. Jeżeli jest on poza zasięgiem, pomocnik może unieść płód od zewnątrz, unosząc do góry brzuch matki lub też rodzącą samicę można położyć. W przypadku rozpoznanego urazowego zapalenia osierdzia, kiedy zagrożone jest zdrowie matki należy rozważyć możliwość wykonania cesarskiego cięcia.
PĘKNIĘCIE MACICY
Etiologia.
Pęknięcie macicy może wystąpić w wyniku urazu. Niekiedy pęknięcie występuje spontanicznie w związku z niespodziewaną obecnością słabego miejsca w ścianie macicy. Los płodu w takich przypadkach zależy od tego, czy przemieścił się on do jamy otrzewnej oraz od tego, w jakim stopniu jest podtrzymywany przez błony płodowe. Jeżeli pojawią się drobne pęknięcia macicy, płód pozostaje w jej obrębie, rozwinie się prawidłowo i urodzi bez trudu. Większe rozdarcia mogą powodować przejście płodu do jamy otrzewnej. Zejście śmiertelne samicy może być spowodowane przerwaniem macicy i następującym po tym krwotokiem. W przypadku, kiedy nacisk na łożysko ogranicza jego krążenie, może dojść do śmierci płodu. Jeśli płód będzie przylegał do krezki lub narządów wewnętrznych, może pojawić się aseptyczne zapalenie otrzewnej.
Objawy kliniczne.
Objawy zależą od stopnia uszkodzeń, jakie mają miejsce, a także od losu płodu. Krwotok zewnętrzny, po zaistniałym wypadku, może sugerować uszkodzenie macicy. Śmierci płodu – po przerwaniu macicy- będą towarzyszyć poważne objawy kliniczne inne niż podczas nieprawidłowo rozwijającej się ciąży. Jeżeli płód przeżyje i rozwija się w jamie otrzewnej, ciąża może rozwijać się prawidłowo aż do terminu rozwiązania.
Za pomocą badani przez pochwę można stwierdzić małą, pustą macicę oraz łożysko i pępowinę skierowane do uszkodzenia w ścianie macicy. Miejsce przerwania może być wyczuwalne w badaniu przez pochwę lub może być poza zasięgiem badania. Niekiedy są wyczuwalne pętle jelit cienkich samicy. Nie należy jednak ich mylić z wynicowanymi pętlami jelit często wyczuwalnymi u rozczepielca brzusznego. W badaniu przez prostnicę macica wydaje się mniejsza niż prawidłowo, niekiedy wyczuwalny jest płód znajdujący się w jamie otrzewnowej. Istnieje możliwość zbadania płodu o nieprawidłowej lokalizacji za pomocą zewnętrznego balatowania i badani USG przez powłoki brzuszne.
Leczenie.
Ekstrakcja płodu z jamy otrzewnej powinna odbywać się podczas laparotomii. W przypadku podejrzenia przerwania macicy wykonanie planowanego cesarskiego cięcia tuż przed końcem ciąży może zwiększyć szanse na uratowanie płodu. Należy jednak zwrócić uwagę, czy nie występują objawy zapalenie otrzewnej. Jeżeli obserwuje się ostrą postać zapalenia otrzewnej lub gdy stan zapalny obejmuje jajniki bądź jajowody, dalsze użytkowanie w rozrodzie jest wątpliwe, zaś sama krowa powinna być poddana odpowiedniemu leczeniu.
Agata Grudzień
studentka III roku medycyny weterynaryjnej
