Choroby wywoływane przez niekorzystne czynniki środowiskowe, Cz. 2

CHOROBA ZASADOWA

Zmiany anatomopatologiczne.

Na powłokach zewnętrznych pojawia się niekrzepnący, przezroczysty śluz. W preparatach histopatologicznych sporządzonych ze skóry i skrzeli stwierdza się powiększenie występujących w naskórku i nabłonku komórek śluzowych (ich wydzielina pokrywa całe ciało oraz listki skrzelowe). Następstwem działania zbyt wysokiego pH może być:

  • zniszczenie nabłonka skrzeli,
  • postrzępienie płetw,
  • zmętnienie rogówki.

 Struktura skrzeli może być całkowicie zniszczona i zastąpiona tkanką łączną. Zniszczenie ścian zatokowych naczyń włosowatych blaszek oddechowych powoduje powstawanie wybroczyn w skrzelach. W przebiegu choroby dochodzi niekiedy do zrostów listków skrzelowych. Alkaloza może doprowadzić do zaburzeń w równowadze osmotycznej, objawiającej się gromadzeniem się płynu w jamie ciała i obrzękiem.

Rozpoznanie.

W celu potwierdzenia rozpoznania należy zbadać pH wody. Podwyższenie odczynu wody w akwarium jest najlepiej uchwytne w okresie najsilniejszego naświetlenia naturalnego i sztucznego akwarium.

Postępowanie.

Leczenie ryb polega na umieszczeniu ich w czystej odstałej wodzie o obojętnym odczynie. Wyzdrowienie jest możliwe, jeżeli nie doszło jeszcze do silnych zmian skrzelach. Rekonwalescencja może trwać 15, a nawet 45 dni. W tym okresie ryby są wrażliwe na inwazje pasożytów.

CHOROBA GAZOWA

Choroba gazowa powstaje u ryb pod wpływem gwałtownego zmniejszenia się ciśnienia cząstkowego (parcjalnego) tlenu lub azotu w wodzie, następującego po okresie przesycenia wody tymi gazami.

Etiologia i patogeneza.

Naświetlanie roślin światłem zawierającym duży procent intensywną fotosyntetyczną asymilacją dwutlenku węgla. Procesowi temu towarzyszy między innymi wzmożona produkcja tlenu. Zawartość tlenu w wodzie może okresowo przekraczać (nawet czterokrotnie) stan nasycenia, który normalnie występuje w danych warunkach ciśnienia atmosferycznego i temperatury. Stan przesycenia wody gazami nie trwa jednak długo, ponieważ pęcherzyki gazu ulatniają się wkrótce do atmosfery. Trwa to aż do osiągnięcia równowagi, która następuje, gdy ciśnienie parcjalne O2 2 wodzie i w powietrzu atmosferycznym ulegnie wyrównaniu, a liczba cząsteczek tlenu przechodzących w jednostce czasu ze środowiska wodnego do atmosfery jest równa liczbie cząsteczek płynących w odwrotnym kierunku. Chwilowe przesycenie wody tlenem doprowadza do przesycenia tym gazem krwi ryb.

W okresie wyrównywania ciśnień parcjalnych O2 pomiędzy wodą a powietrzem atmosferycznym wyrównuje się również ciśnienie parcjalne tego gazu pomiędzy krwią ryby a wodą przepływającą przez jej skrzela. W trakcie tego procesu pęcherzyki gazu powstające we krwi zatykają naczynia krwionośne i doprowadzają do niedokrwienia tkanek. W miejscach tych może dojść do pękania naczyń krwionośnych. Następstwem braku przepływu krwi w obwodowych częściach skrzeli i płetw jest ich martwica.

Choroba jest związana z okresowym przegazowaniem wody, czyli z nadmierną akumulacją gazów w wodzie akwariowej. Zjawisko to dotyczy głównie azotu, rzadziej tlenu. Umieszczenie kostki napowietrzającej w pobliżu otworu rury pobierającej wodę do pompy wodnej sprzyja jej przegazowaniu. Niebezpieczne dla ryb przesycenie wody gazami zdarza się również przy stosowaniu pomp o mocy powyżej 350 W, pracujących w zamkniętym systemie cyrkulacji wody.

Choroba gazowa może również wystąpić, gdy wpuści się ryby do zbiornika bezpośrednio po napełnieniu go wodą pochodzącą z wodociągu lub studni głębinowej, gdzie panuje wysokie ciśnienie parcjalne. Woda wypływająca z głębi studni na zewnątrz, gdzie ciśnienie atmosferyczne jest niższe znajduje się okresowo stanie przesycenia gazowego. W tym przypadku dochodzi do przesycenia wody azotem i dwutlenkiem węgla. Na uwagę zasługuje fakt, że wysokiemu ciśnieniu parcjalnemu CO2 towarzyszy niskie pH wody.

Warunki sprzyjające występowaniu choroby gazowej powstają, gdy szybko podwyższy się temperaturę chłodnej, zasobnej w gazy wodzie. Ogrzanie wody powoduje, że obniża się rozpuszczalność gazów w wodzie, a ich nadmiar uchodzi w postaci wędrujących ku powierzchni pęcherzyków.

Chorobę gazową obserwuje się niekiedy w silnie oświetlonych akwariach w okresie zakwitu glonów. Zdaniem Amlachera przesycenie wody tlenem w ciągu dnia, a następnie szybko spadek stężenia tego gazu w nocy, z powodu pobierania go przez rozkładające się substancje organiczne, jest najczęstszą przyczyną wystąpienia choroby gazowej.

Objawy kliniczne i zmiany anatomopatologiczne.


W początkowym okresie choroby ryby pływają niespokojnie w powierzchniowej warstwie wody i są bardzo płochliwe. Niekiedy obserwuje się u nich drżenie płetw oraz spazmatyczne ruchy wieczka skrzelowego. Po zanurzeniu sadzyka w akwarium ryby wykazują nienaturalnie intensywną reakcję lękową, po pewnym czasie stają się apatyczne. Przy dużej liczbie pęcherzyków gazu w skrzelowych naczyniach krwionośnych może dojść do śnięcia ryb wskutek uduszenia.

Zatory spowodowane przez pęcherzyki gazu występują często w gałkach ocznych, co niekiedy objawia się ich wysadzeniem. Następstwem choroby gazowej może być:

  • zmętnienie rogówki,
  • zmętnienie soczewki,
  • zniszczenie płetw,

 z których pozostają niekiedy tylko kostne promienie.

Jeżeli w przebiegu choroby dojdzie do gromadzenia się gazu w pęcherzu pławnym, dochodzi wówczas do wyniesienia ryby na powierzchnię wody. Takie same objawy można zaobserwować również w przypadku zbierania się gazu w przewodzie pokarmowym, np. wskutek zatkania jelita spowodowanego pobieraniem przez ryby dużej ilości nieodpowiedniej karmy.

Doświadczenia prowadzone na rybach różnych gatunków wykazały, że śnięcia z powodu choroby gazowej poprzedzało zwykle przesycenie wody tlenem, dochodzące do 28-30 mg/l. Pierwszym objawem choroby, łatwym do zaobserwowania u dużych ryb, są pęcherzyki gazu w naczyniach krwionośnych płetw i skrzeli. W zaawansowanych przypadkach pęcherzyki gazu występują w narządach wewnętrznych, między innymi w nerkach.

U dużych ryb dotkniętych chorobą gazową po przecięciu narządów miąższowych wydobywa się pienisty płyn. Objaw ten powstaje wskutek uwalniania się pęcherzyków gazu zgromadzonych w naczyniach krwionośnych występujących w tych narządach. Pęcherzyki gazu mogą gromadzić się również w otrzewnej pokrywającej narządy wewnętrzne. U małych ryb, które są przezroczyste, zatory gazowe stwierdza się przy oglądaniu ich pod światło, pomocna może być w tym badaniu lupa.

Rozpoznanie.


Rozpoznanie stawia się najczęściej na podstawie stwierdzenia obecności pęcherzyków gazu w naczyniach krwionośnych płetw oraz w tkance około ocznej. Za pomocą mikroskopu można również stwierdzić obecność drobnych pęcherzyków w naczyniach krwionośnych skrzeli.

Zwalczanie.

W akwarium, w którym wystąpiły pierwsze objawy choroby, można zastosować „grubo bańkowe” napowietrzanie w celu szybszego uwolnienia wody od nadmiernej zawartości gazów. W przypadku wystąpienia objawów choroby gazowej ryby należy przenieść do miernie natlenionej, odstałej wody.

Po usunięciu źródła przegazowania wody pęcherzyki gazu znikają zwykle ze skrzeli i płetw w ciągu jednego lub dwóch dni.

Zapobieganie chorobie polega na:

  • unikaniu przeplenienia wody,
  • niedopuszczeniu do zbyt dużych wahań stężenia tlenu w wodzie.

Stężenie tlenu w wodzie nie powinno przekraczać 10-15 mg/l. Aby zapobiec przekroczeniu tej normy akwarium powinno być miernie oświetlone i ustawione z dala od bezpośredniego działania promieni słonecznych. Zbyt intensywne oświetlenie roślin powoduje bowiem przeplenienie wody w dzień, podczas gdy w nocy (w warunkach zbytniego zagęszczenia ryb oraz przy rozkładzie znacznych ilości substancji organicznych) może dojść do deficytu tlenu.

PRZYDUCHA

Przyducha to stan niedotlenienie organizmu ryby spowodowany zbyt małą koncentracją tlenu lub zbyt dużą koncentracją dwutlenku węgla w wodzie.

Etiologia.

W przypadku dużej ilości substancji organicznych w podgrzewanym zbiorniku wodnym i równocześnie przy intensywnym rozwoju bakterii zużycie tlenu może być większe niż jego produkcja.

Jedną z przyczyn wyczerpania się tlenu w wodzie akwariowej może być intensywny rozkład substancji organicznej zalegającej w długo nieczyszczonych filtrach, co występuje szczególnie często w filtrach torfowych. Zużycie tlenu rozpuszczonego w wodzie zwiększa się wraz ze wzrostem ilości rozkładających się substancji organicznych. Badania labolatoryjne wykazały, że większość substancji organicznych może być utleniona przez nadmanganian potasu. Zostało to wykorzystane w badaniu ilości substancji organicznej znajdującej się w wodzie, czyli utlenialności wody. Przez utlenialność w tej metodzie rozumie się liczbę miligramów tlenu zużytego przez jeden litr wody, ogrzewanej w łaźni wodnej w ciągu 30 minut, z roztworem nadmanganianu potasu.

Patogeneza.

Deficyt tlenu w wodzie jest dość często przyczyną:

  • zaburzeń rozwoju ikry,
  • zahamowania wzrostu ryb,
  • śnięcia całej obsady akwarium.

Oddychanie ikry polega na tym, że tlen przechodzi z wody do jej wnętrza przez półprzepuszczalną otoczkę. Odpowiednia zawartość tlenu, przede wszystkim w rejonie inkubacji ikry, jest podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju zarodka. Niektóre ryby instynktownie „wachlują” ikrę płetwami, dzięki czemu na miejsce wody, której tlen został już częściowo wykorzystany, napływa świeża partia dobrze natlenionej wody.

Wraz z rozwojem zarodka w ikrze jego zapotrzebowanie na tlen rośnie, osiągając szczytową wartość w okresie wykluwania. W warunkach niedostatku tlenu ikra nie rozwija się prawidłowo. Jeżeli mimo niedoboru tlenu dojdzie jednak do wylęgu, ryby pochodzące z niedotlenionej ikry wykazują niski procent przeżywalności i słaby wzrost.

CDN.




Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170) oraz zmianami z dnia 9.05.2007 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 662) za naruszenie praw własności poprzez kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie przedstawionych na stronach Veterynaria.pl, Vetforum.pl, Sklep.Veterynaria.pl treści bez zgody właściciela grozi grzywna oraz kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 5 (art. 115.1).