SKRĘT OKRĘŻNICY
Przyczyny
Nieznane są przyczyny skrętu okrężnicy. Uważa się, że najbardziej prawdopodobnymi przyczynami skrętu okrężnicy grubej są zaburzenia motoryki różnych odcinków okrężnicy, jej wzdęcie, pierwotne lub wtórne w wyniku np. zatkania okrężnicy cienkiej i być może przemieszczenia przy tarzaniu się koni.
Niektórzy klinicyści obserwowali większość częstotliwość występowania tego rodzaju morzyska u klaczy wysoko źrebnych lub tuz po wyźrebieniu, co może wskazywać na rolę powiększonej macicy w patogenezie tej choroby.
Objawy kliniczne
Szybkość narastania objawów morzyskowych zależy od stopnia skrętu. Jeżeli nie wynosi on 360 stopni, to może być wciąż zapewnione ukrwienie jelita i objawy nasilać się będą stopniowo, aż do momentu, kiedy samo wzdęcie jelit spowoduje dodatkowo ciężkie zaburzenia stanu ogólnego.
Przy skręcie okrężnicy grubej o 360 stopni objawy morzyskowe silnie narastają, zwierzę często kładzie się i gwałtownie tarza, a następnie już po kilku godzinach taki skręt doprowadza do stanu zagrożenia życia.
W zaawansowanych przypadkach jelita są na tyle wzdęte, że uniemożliwiają jakiekolwiek badanie przez prostnicę i takie badanie staje się dopiero możliwe po usunięciu gazów igłą Łopatyńskiego.
Konie w tym stadium prawie nie reagują na leki przeciwbólowe, a jeżeli nawet na chwilę ustąpią silnie objawy morzyskowe, to zwykle już po kilkunastu minutach powracają.
Rzadko pojawia się refluks płynu jelitowego do żołądka. Płyn otrzewnowy przy niepełnym skręcie często nie wykazuje wyraźnych zmian, jednak przy skręcie o 360 stopni, zaciskającym dopływ krwi do okrężnicy, w szybkim czasie pojawiają się w nim zmiany typowe dla ostrej niedrożności jelit, a więc zmętnienie, zabarwienie na różowo lub czerwono i cuchnący zapach.
Badania dodatkowe.
Wskazane jest badanie hematologiczne i biochemiczne do oceny odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Badanie płynu otrzewnowego ułatwia ocenę aktualnego stopnia zaburzeń ukrwienia jelita. Przydatne jest też badanie USG, ale tylko wykonane przez doświadczonego lekarza weterynarii.
Rozpoznanie różnicowe.
• przemieszczenie okrężnicy,
• pierwotne wzdęcie jelit,
• wtórne wzdęcie jelit.
Leczenie
Leczenie zawsze chirurgiczne.
Do operacji należy choremu koniowi podać leki przeciwbólowe i rozkurczowe, założyć sondę do żołądka, usunąć gazy przy pomocy igły Łopatyńskiego, jeśli wzdęcie będzie na tyle silne, że spowoduje duszność zagrażającą życiu konia. Kolejność tych działań będzie zależała od objawów, jakie zaobserwujemy u konia.
Czasem wzdęcie jest tak silne, że najpierw trzeba zwierzę strokarować,a dopiero potem zakładać sondę.
Następnie, do czasu przygotowania zespołu operacyjnego lub zorganizowania transportu do kliniki, podawać koniowi płyny w tempie 10 litrów w pierwszej godzinie i potem 5 litrów w następnych godzinach. Należy szybko rozpocząć operację, gdyż często konie ze skrętem okrężnicy giną już po kilku lub kilkunastu godzinach.
Zapobieganie
Można zalecić właścicielowi zwrócenie uwagi na jakość podawanych pasz, terminowe odrobaczanie i właściwą kontrolę zębów.
OWRZODZENIE I ZAPALENIE JELITA ŚLEPEGO I OKRĘŻNICY
Przyczyny
Przypuszcza się, ze coraz częściej występujące zapalenie i owrzodzenie błony śluzowej jelita ślepego i okrężnicy ma związek ze zbyt częstym, bez kontroli lekarskiej, stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
W wieli przypadkach podaje się te leki koniom po urazach, z kulawiznami, by mogły szybciej i w krótszym czasie po uszkodzeniu ścięgien stawów czy mięśni wrócić do pracy, co może oczywiście powodować skutki ortopedyczne, ale także jest prawdopodobnie przyczyną nasilania się przypadków zapalenia i owrzodzenia błony śluzowej jelita ślepego i okrężnicy.
Objawy kliniczne.
Obserwuje się:
• przewlekłe chudnięcie zwierzęcia,
• ból morzyskowy o różnym nasileniu,
• ledwo zauważalne przez właściciela zmniejszenia apetytu,
• osowienie,
• zmiany konsystencji, zapachu i koloru kału,
do wyraźnych objawów, jak brak apetytu, kładzenie się, a nawet tarzanie.
Zmiany liczby tętna, oddechów, ciepłoty i wyglądu błon śluzowych zależą od nasilenia choroby. Mogą być w granicach normy, ale też przy głębokich, a nawet perforujących owrzodzeniach i rozległym zapaleniu, łącznie z zapaleniem otrzewnej, mogą wskazywać na odwodnienie i toksemię.
Perystaltyka jelit początkowo bywa czasem nawet nasilona, ale w zaawansowanych stadiach ulega znacznemu zmniejszeniu, aż do atonii jelit grubych.
Badanie rektalne nie wskazuje na żadne przemieszczenie lub skręt, może jednak występować reakcja bólowa przy omacywaniu dostępnych odcinków jelita ślepego i okrężnicy.
Badania dodatkowe
Wskazane jest badanie hematologiczne i biochemiczne krwi. Może to pomóc określić stopień odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych oraz wskazać na stan zapalny, ale wyniki te należy interpretować z dużą ostrożnością.
Podobnie z rozwagą należy oceniać wyniki badania płynu otrzewnowego, który może być zbliżony do prawidłowego przy początkowym stadium choroby, a mieć cechy płynu zapalnego w zaawansowanych stadiach.
Rozpoznanie różnicowe.
Wstępnie wszystkie inne rodzaje morzyska szczególnie o przewlekłym przebiegu.
Rozpoznanie w dużym stopniu oparte jest na informacjach z wywiadu o stosowaniu leków niesteroidowych przeciwzapalnych przez dłuższy czas i w dużych ilościach oraz wykluczeniu innych chorób o podobnym przebiegu, szczególnie:
• owrzodzenia żołądka,
• owrzodzenia dwunastnicy,
• robaczyc przewodu pokarmowego,
• przewlekłych chorób nowotworowych układu pokarmowego.
Leczenie
Leczenia polega na stosowaniu właściwej diety, najlepszej jakości siana, zapewnianiu choremu koniowi spokoju i odpoczynku od intensywnego treningu i w większości przypadków zastosowanie terapii lekami zmniejszającymi wydzielanie kwaśnego soku żołądkowego, jak w przypadku owrzodzenia żołądka oraz na wprowadzeniu dodatku do paszy probiotyków.
Zapobieganie
Zachowanie szczególnej ostrożności przy stosowaniu leków przeciwzapalnych niesteroidowych.
ZATKANIE OKRĘŻNICY CIENKIEJ
Przyczyny
Podobanie jak w przypadku okrężnicy grubej, przypuszcza się, że przyczyną zatkania okrężnicy cieniej może być:
• odwodnienie,
• złej jakości pasza,
• zarobaczenie,
• nieprawidłowe uzębienie.
U źrebiąt występuje zatrzymanie smółki, ale etiologia tego zatkania nie jest znana. Przypuszcza się, że pewną rolę może odgrywać zbyt mała objętość lub zbyt późno wypita siara.
Leczenie.
Po trokarowaniu trzeba od razu zastosować antybiotyki o szerokim spektrum, by zapobiec zapaleniu otrzewnej. Należy podać lek przeciwbólowy i rozkurczowy, założyć sondę i przy braku refluksu podać olej parafinowy do żołądka. Następnie zacząć podawać dożylnie płyny, aż do uzyskania rozmiękczenia mas kałowych, zwykle 10 litrów w pierwszej godzinie, a potem 5 litrów na godzinę, zwracając uwagę, czy nie wystąpią objawy obrzęku płuc.
