Choroby odkleszczowe

     Kleszcze należą do roztoczy pasożytujących na drobnych ssakach, gadach, ale bardzo często atakują większe zwierzęta stałocieplne (pies, kot, lis)oraz człowieka.
Cykl rozwojowy kleszcza rozpoczyna się od kopulacji na żywicielu lub też w środowisku, gdzie samica po pobraniu krwi składa jaja na roślinach. Z nich wykluwają się sześcionożne larwy atakujące drobne ssaki lub gady. Larwy po pobraniu krwi (po 3-6 dniach) odpadają odżywiciela i przekształcają się w ośmionożne nimfy. Te atakują kolejnego żywiciela, którym najczęściej są króliki, zające, dziki. Po tygodniu żerowania odczepiają się od żywiciela gdzie w środowisku przekształcają się w postać dojrzałą.
    Dojrzałe kleszcze atakują większe zwierzęta stałocieplne (psy, koty) oraz ludzi.
Pasożytami są wszystkie formy rozwojowea więc larwy, nimfy, postacie dojrzałe. Wszystkie stadia rozwojowe charakteryzuje ogromna odporność na głód. Larwy i nimfy potrafią przeżyć bez żywiciela ok.500 dni, natomiast osobniki dorosłe nawet 800.
    W naszym klimacie można wyróżnić dwa szczyty aktywności kleszczy-wiosenny (kwiecień-maj) i późno letni(sierpień-wrzesień).
    Do zarażenia dochodzi najczęściej w lasach, parkach, skwerach,ogrodach. Sama inwazja nie jest bardzo niebezpieczna, gdyż poza mechanicznym uszkodzeniem skóry i ewentualnym odczynem alergicznym nie pozostawia większych konsekwencji.
    Problem zaczyna się w momencie gdy dopadnie nas, lub nasze zwierzę kleszcz zarażony którymś z pasożytów. Zakaźność kleszczy jest związana z terenami na których występują.
Najbardziej zainfekowane są kleszcze bytujące w Polsce północnej, północno-wschodniej i wschodniej. Zakażone są one wszystkimi chorobotwórczymi czynnikami a więc babesią, borelią, ehrlichią.
    Oczywiście co roku powiększa się obszar zarażony kleszczami chorobotwórczymi i obecnie już w Warszawie można złapać którąś z wymienionych chorób.
    Do najniebezpieczniejszych chorób odkleszczowych należy zaliczyć babeszjoze zwaną też piroplazmozą.

    BABESZJOZA -wywołana jest przez pierwotniaka Babesia canis. Żywicielem ostatecznym tego pasożyta jest kleszcz, gdzie odbywa się jego rozwój. Żywicielem pośrednim może być pies, kot lub człowiek. Zarażenie psów następuje przez wprowadzenie ze śliną kleszcza form młodocianych babesi.
    W krwinkach psa następuje dalszy rozwój aż do powstania formpłciowych. Te pobierane przez następnego kleszcza odbywają swój dalszy rozwój i cykl się rozpoczyna od nowa.

 

Fot. Rozpoznanie pierwotniaków wewnątrz erytrocytów z reguły nie nastrecza trudności ze względu na charakterystyczny kształt Babesia.

    Samo działanie pasożyta na krwinki nie jest tak dramatyczne jak reakcja organizmu psa na wykryte patogeny. Pod wpływem czynników immunologicznych następuje rozpad krwinek i rozpoczyna się fala rujnująca większość narządów wewnętrznych. Następują silne zaburzenia krążenia i uszkodzenie nerek. W wyniku rozpadu erytrocytów następuje uwolnienie dużej ilości hemoglobiny co prowadzi do żółtaczki.

Objawy kliniczne:
    Babeszjoza rozpoczyna się od nietypowych objawów. Początkowo pies zachowuje się jak tzw,,zbity pies”a więc nie cieszy się ze spaceru, nie chce jeść, ma typowe objawy bólowe. Następuje wzrost temp. ciała (40-41C), wymioty. Następnie pojawia się brązowe zabarwienie moczu i żółtaczka. Pogłębia się niewydolność krążenia i oddychania, może być biegunka. Pod koniec choroby mogą dołączyć się objawy nerwowe.
    W badaniach laboratoryjnych przy badaniu rozmazu krwi mogą być widoczne formy pierwotniaka w krwinkach czerwonych. Podwyższone są też profile wątrobowe, nerkowe oraz widoczny jest znaczny białkomocz. Przebieg choroby jest zazwyczaj dramatyczny a rokowanie ostrożne.

Zejście choroby może zakończyć się :

Leczenie:
    W leczeniu babeszjozy używa się u psów kilku leków przeciwpierwotniaczych. Leki te mają dużą toksyczność i niski indeks terapeutyczny. Oznacza to że przed podaniem należy zwierze dokładnie zważyć i ustalić odpowiednią dawkę leku.
    Najczęściej stosowanymi lekami są Imizol i Fatrybanil. Oprócz typowych leków przeciwpierwotniaczych stosuje się leczenie objawowe a więc podaje się płyny w kroplówkach dożylnych, środki moczopędne, witaminy z gr.B, przeciwgorączkowe.

Profilaktyka:
    Polega na stosowaniu dobrych środków przeciwkleszczowych, regularnym sprawdzaniu skóry i ewentualnym mechanicznym usuwaniu kleszczy.
    We Francji jest zarejestrowana szczepionka przeciw babeszjozie Pirodog-(niestety niedostępna w Polsce). Niektórzy profilaktycznie podają Imizol, ale ze względu nadużą toksyczność bym odradzał.


BORELIOZA
    Choroba bakteryjna wywołana przez krętka. Przenoszona jest przez kleszcze. W niektórych rejonach (północny-wschód)ok. 60% kleszczy zarażonych jest tą bakterią.
    Po przedostaniu się do krwi psa poprzez ślinę kleszcza borelia namnażasię w organizmie żywiciela i z krwią dociera do narządów uszkadzając stawy, nerki, czasem mózg.

Objawy:
    Przy boreliozie objawy zazwyczaj są nietypowe i niejednoznaczne. Najczęstszymi objawami u psów są długotrwałe kulawizny związane z zapaleniem stawów.
    Często też mogą występować zapalenie nerek i objawy z nim związane.

 

Fot. Krętki.

    Przy zapaleniu mózgu typowe są objawy neurologiczne z zaburzeniami nerwowymi. Często występuje również niewydolność krążeniowa oraz związane z nią zaburzenia oddechowe.

Leczenie:
    W leczeniu stosuje się antybiotyki z grupy tetracyklin lub amokasacylinę.
Należy je jednak stosować w górnych dawkach przez ok.3-4 tygodni. Dodatkowo podaje się środki przeciwzapalne sterydowe lub niesterydowe i witaminy z gr.B

Zapobieganie:
    Zapobieganie polega na zwalczaniu kleszczy środkami chemicznymi i mechanicznym wykręcaniem pasożytów.


EHRLICHIOZA
    Choroba wywołana przez riketsje najrzadziej diagnozowana, ale występująca coraz częściej. Przenoszona przez kleszcze wywołuje zmiany w obrazie krwi zarażonych zwierząt.

 

Fot. Obraz krwi w ehrlichiozie.

    Objawy choroby występują zazwyczaj ok. 7 dni od zarażenia.
Rozpoczynają się zazwyczaj gorączką, drżeniem całego ciała, bólami mięśniowymi lub stawowymi, utratą apetytu. Zwiększone są krwawienia z błon śluzowych. W badaniu klinicznym można stwierdzić powiększoną śledzionę i węzły chłonne. Przy dłużej występującej chorobie charakterystyczny jest spadek wagi ciała. Riketsje uszkadzają układ immunologiczny zwierzęcia.

Leczenie:
    W leczeniu stosuje się antybiotyki z grupy tetracyklin, środkiprzeciwzapalne, witaminy.

Zapobieganie:
    Polega przede wszystkim na walce z kleszczami.


PREPARATY PRZECIWKLESZCZOWE
    Na koniec chciałbym przedstawić preparaty stosowane przy zwalczaniu kleszczy. Mogą one być w formie spot-on czyli kropli do stosowania naskórę, w aerozolu oraz w formie obroży. Ja osobiście preferuję spot-on.

    Czasami mimo stosowania wyżej wymienionych preparatów znajdziecie na sierści swojego psa kleszcza. Należy go wykręcić i za bardzo się nie przejmować, gdyż kleszcz aby zakazić swojego żywiciela musi na nim bytować stosunkowo długo(kilka dni).
    Niestety nie ma preparatów 100-procentowych, ale nawet jeśli zastosowany preparat zwalczy 90% kleszczy to i tak ograniczy ryzyko zakażenia do minimum.

autor: lek.wet. Zbigniew Mozga
Lecznica Małych Zwierząt