Zespół chorób określanych mianem chłoniaków złośliwych obejmuje grupę nowotworów o różnym stopniu złośliwości: od niewielkiego, do bardzo złośliwego, wywodzących się z utkania limfatycznego. Z reguły tworzą się guzy lite w narządach limfatycznych, przy czym są one zlokalizowane w pierwotnie w węzłach chłonnych, grasicy, śledzionie, wątrobie, przewodzie pokarmowym, ośrodkowym układzie nerwowym, skórze i oczach, a rzadziej także w gruczołach endokrynnych, mięśniach, kościach, płucach gardle. Chłoniaki złośliwe stanowią około 90% nowotworów układu krwiotwórczego i do 14% wszystkich nowotworów u psów, a 30% u kotów. Chorobę tę leczy się dostępnych cytostatykami, co ma szczególne znaczenie w medycynie małych zwierząt.
ETIOLOGIA
Podobnie jak u ludzi, czynniki etiologiczne są dyskusyjne. Czynniki, które na pewno wpływają na rozwój chłoniaka to:
OBJAWY KLINICZNE
Objawy kliniczne u psów i kotów są różnorodne i zależą od tego, które narządy objął chłoniak.
Postać wieloogniskowa (obwodowa)
U zwierząt dotkniętych tą postacią chłoniaka zazwyczaj występuje niebolesne, znaczne powiększenie pojedynczych lub wielu obwodowych, brzusznych i/lub piersiowych węzłów chłonnych, jednocześnie zajęte są wątroba, śledziona i/lub szpik kostny. Choroba najczęściej obejmuje węzły chłonne podżuchwowe. Do mniej specyficznych objawów chłoniaka obwodowego zalicza się:
W końcowym stadium choroby dochodzi do narastającego wycieńczenia, śluzowo-ropnego zapalenia spojówek, bladości błon śluzowych, silnej duszności, częściowo także obrzęków podskórnych, które umiejscawiają się w dolnych obszarach żuchwy, gardła, klatki piersiowej i brzucha oraz w dystalnych odcinkach kończyn.
Postać śródpiersiowa, grasicza (chłoniak grasicy)
Nowotwór pierwotny węzłów chłonnych krezkowych lub śródpiersiowych oraz grasicy cechuje się upośledzeniem funkcji płuc wskutek nowotworzeni w obrębie klatki piersiowej i związanymi z tymi wylewami krwawymi. Na obecność nowotworu wskazują stłumione tony sercowe oraz przytłumione szmery oddechowe. Oprócz tego występuje:
Zazwyczaj do lekarza weterynarii zwierzę trafia z tak zaawansowaną chorobą, że widoczne są wszystkie objawy kliniczne. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić również grasiczaka, który u kotów, jako druga najważniejsza choroba grasicy, pojawia się znacznie rzadziej niż chłoniak grasicy. U psów obydwie choroby występują z tą samą częstotliwością. Grasiczaka, inaczej chłoniaka, przeważnie stwierdza się u starszych zwierząt.
Postać pokarmowa (chłoniak przewodu pokarmowego, postać jelitowa)
Tę postać często opisuje się jako ograniczone, lite guzy lub jako rozsiane naciekanie żołądka bądź częściej całej ściany jelita. U kotów Chłoniaki pierwotne zlokalizowane w jelicie stanowią 80% przypadków. Najczęstsze objawy klin
iczne to:
Niedrożność jelit, ewentualnie perforacja jelit ograniczają się do form litych. Guzy lite często można stwierdzić podczas omacywania pacjenta. Ta postać chłoniaka obejmuje węzły chłonne i śledzionę, co jest istotnym wskaźnikiem rozprzestrzeniania się procesu nowotworowego.
Chłoniak nerek
Jest to postać szczególnie ważna u kotów. Chłoniak tez z reguły obejmuje obydwie nerki u tym samym powoduje niewydolność tego narządu. Często znacznie powiększone nerki wyczuwa się już przy omacywaniu pacjenta.
Chłoniak skóry (postać skórna chłoniaka)
Pierwotny chłoniak skóry lub występujący w następstwie choroby rozsianej ma różny obraz kliniczny u psów i kotów. Zmiany mogą być uogólnione labo wieloogniskowe (w postaci guzków na tułowiu lub kończynach) bądź miejscowe. Często rozpoznania dokonuje się dopiero po dokonaniu różnicowania z ropnymi zapaleniami skóry lub innymi chorobami długotrwale, nieskutecznie leczonymi antybiotykami i/lub glikokortykosterydami. U psów częściej niż guzy lite występują zmiany uogólnione, u kotów natomiast obydwie postaci stwierdza się równie często. Chłoniakowi skóry często towarzyszą objawy pozaskórne takie jak limfadenopatia czy powiększenie wątroby.
Chłoniak układu nerwowego
Dominują objawy głównie ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Ta postać chłoniaka rzadko obejmuje zmiany w obwodowym układzie nerwowym. Choroba z reguły trwa krótko mniej niż 7 dni. U kotów prawie 90% chłoniaków umiejscowionych jest w kanale rdzeniowym, często w postaci litych tworów nadtwardówkowych. W następstwie ucisku rdzenia kręgowego pojawiają się objawy w obrębie rdzenia kręgowego, najczęściej w części nadtwardówkowej i piersiowo-lędźwiowej. Są to paraliże i niedowłady, niezborność i miejscowa przeczulica. Jeżeli zmiany znajdują się na wysokości kręgów szyjnych, może wystąpić tetrapareza (niedowład czterech kończyn), dysfunkcje dolnego neurony motorycznego i zmniejszone czucie w kończynach przednich. Jeżeli proces nowotworowy obejmuje mózg, obserwuje się:
U kotów, które z powodu chłoniaka poddane są chemioterapii, bardzo często stwierdza się przeczuty do OUN. Chłoniak OUN natomiast prowadzi u tego gatunku do przerzutów w innych narządach.
Postać oczna chłoniaka
W wyniku naciekania komórek chłoniaka w obrębie oka dochodzi do „zgrubienia” tęczówki lub brodawki nerwu wzrokowego, gromadzenia komórek chłoniaka w przedniej komorze oka, zapalenia tęczówki, krwawień wewnątrzgałkowych, zrostów tylnych tęczówki, a częściowo także do jaskry i odklejania siatkówki.
Chłoniak zatok nosowych
Ta postać przeważnie rozpoznawana jest u kotów. Jej objawy to:
ROZPOZNANIE
Postępowanie diagnostyczne, w oparciu o prawidłowe, pełne badanie kliniczne, można wykonać wiele dodatkowych badań. Umożliwiają one nie tylko ustalenie rozpoznania, ale także określenie rozmiarów choroby i powikłań związanych z nowotworem, co pozwala określić rokowanie i wybrać sposób leczenia.
Techniki diagnozujące chłoniaki złośliwe:
ROKOWANIE I LECZENIE
Zwierzęta z nieleczonym chłoniakiem o dużej złośliwości, w krótkim czasie od rozpoznania, padają lub zostają poddane eutanazji. Średni czas życia wynosi od kilku dni do kilku tygodni. Tylko wyjątkowo, nieleczone zwierzęta żyją dłużej lub uzyskuje się u nich spontaniczną remisję.
W prawie wszystkich badaniach dotyczących różnych protokołów chemioterapii zwraca uwagę indywidualny zakres wahań czasu przeżycia od kilku dni do ponad kilkunastu lat. Ogranicza to możliwość sprecyzowania rokowania dla pacjenta. Można ustalić je częściowo biorąc pod uwagę takie czynniki jak:
Podczas wybierania odpowiedniego protokołu chemioterapii należy też zwrócić uwagę na doświadczenie lekarzy prowadzących terapię, koszty, a także zalecenia i ograniczenia leczenia i kontroli. Chemioterapia wymaga dużego doświadczenia, dlatego lepiej przeprowadzać ją w odpowiednich klinikach.
Agata Grudzień
studentka III roku medycyny weterynaryjnej
