Buhaj jako producent nasienia na potrzeby inseminacji cz. 1

Ocena na podstawie użytkowości potomstwa jest obecnie składnikiem każdego programu hodowlanego. Programy też jednak różnią się w zależności od przyjmowanego kierunku hodowlanego, kraju, wielkości populacji. Ulegają też modyfikacjom stosownie do rozwoju sytuacji czy potrzeb hodowlanych.

W zależności od lokalnych rozwiązań, realizacja programów jest prowadzona przez organizacje hodowlane względnie organizacje sztucznego unasieniania. Organizacje te muszą już dysponować możliwością elektronicznego przetwarzania danych. Rozszerzający się udział biotechniki, genetyka ilościowa i zastosowanie elektronicznych metod przetwarzania danych powodują, że hodowla w coraz mniejszym stopniu zależ od pojedynczych hodowców, jednak ich czynny udział jest niezbędny.
Wychów i ocena indywidualna.

Wychów buhajów i ocena przyrostów jest w zasadzie możliwa w oborze hodowcy. Coraz częściej jednak buhajki już w wieku kilku tygodni są umieszczane w wychowalniach prowadzonych przez organizacje hodowlane względnie inseminacyjne. Wówczas można stosować właściwy nadzór sanitarny i prowadzić w jednolitych warunkach ocenę indywidualną obejmującą :
•    przyrosty,
•    umięśnienie,
•    wykorzystanie pasz.

W programach nastawionych na mleko, względnie mleko i mięso, nie podejmuje się jeszcze na tym etapie ostrej selekcji.

Ocena.

Tak wcześnie jak tylko jest to możliwe dąży się do unasienienia wymaganej liczby jałówek i krów, aby uzyskać ilość cieląt potrzebnych do wyceny na podstawie użytkowości potomstwa. Koniecznie jest 5-7 pierwszych unasienień, aby uzyskać jedną córkę w okresie laktacji. Łącznie dla jednego buhaja poddawanego ocenie trzeba przeprowadzić 400-800 pierwszych unasienień w oborach znajdujących się pod kontrolą mleczności. Na podstawie tych unasienień ocenia się płodność danego buhaja.

W przypadku, gdy unasienienia nie rozkładają się losowo, a obejmują wybrane krowy, wycena będzie błędna. Z tego względu zaleca się, aby buhaje poddawane wycenie były łączone z krowami w określonym wieku, najlepiej w pierwszej laktacji.

Okres wyczekiwania.


Po przeprowadzeniu wymaganej liczby unasienień, buhaje nie są używane, albo do czasu uzyskania wyniku wyceny na potomstwie są używane tylko w nieznacznym stopniu. Przetrzymuje się je w tym okresie w stacji oczekiwania bez pobierania nasienia albo też pobiera się regularnie nasienie. Niektóre organizacje eliminują buhaje, jeżeli określona już liczba porcji nasienia została zebrana. Inne zabezpieczają niewielką ilości porcji nasienia i przetrzymują buhaja aż do czasu uzyskania wyniku wyceny, albo też gromadzą w ciągu roku 20 000 do 25 000 porcji nasienia.

Podczas okresy wyczekiwania uzyskuje się wyniki uruchomionych działań oceniających. W rok po rozpoczęciu oceny podsumowuje się wyniki wycieleń. Napływające informacje obejmują też dane dotyczące występowania:
•    dziedziczących się wad,
•    ciężkich porodów,
•     martwych urodzeń,
•    ciężaru cieląt po urodzeniu,
•    czasy trwania ciąży,
•     porodów bliźniaczych.

Jeżeli jakaś niepożądana cecha występuje w większej liczbie przypadków, buhaj jest usuwany już na tym etapie. Jeżeli jednak obiecujący buhaj jest podejrzany o nosicielstwo recesywnych wad dziedziczących się, wówczas przed wprowadzeniem go do inseminacji wskazane staje się przeprowadzenie kolejnych próbnych kojarzeń z krowami, nosicielkami tej cechy. Aby wynik był miarodajny, trzeba uzyskać 20 cieląt. Ze względów gospodarczych konieczne staje się tu przenoszenie zarodków.
W okresie wyczekiwania uzyskuje się również dane dotyczące wyceny mięsnej:
•    przyrosty,
•     wartość rzeźna,
•     jakość mięsa.

U ras kombinowanych, negatywny wynik wyceny mięsnej zwykle nie stanowi przyczyny brakowania. Jedynie w przypadku, gdy dojdą jeszcze wstępne niekorzystne wyniki użytkowości mlecznej albo zastrzeżenia odnośnie pokroju, buhaj może być na tym etapie usunięty.

Wybór rodziców.

Właściwości genetyczne rodziców buhaja mają istotne znaczenie dla programu hodowlanego. Kariera buhaja przeznaczonego do hodowli zaczyna się obecnie już wyłącznie w wyniku planowanych kojarzeń. Łączy się najlepsze krowy z populacji objętej programem z najlepszymi, sprawdzonymi reproduktorami, pochodzącymi zarówno z danej populacji jak też z importu. Zastosowanie przenoszenia zarodków dla uzyskania większej liczby cieląt od jednej krowy zwiększa wpływ najlepszych matek w ramach realizowanego programu. Krowy znajdujące się w oborach hodowców mogą podlegać różnym wpływom, wynikającym np. z różnic w żywieniu albo stosowania hormony wzrostu. Niekorzystne cechy mogą być ukrywane. Z tych względów niektóre organizacje trzymają matki buhajów w oborach pod swoją kontrolą i w jednolitych warunkach środowiskowych. Wówczas możliwe staje się określenie zdolności pobierania i przyswajania paszy.

Wynik końcowy i wykorzystanie w sztucznym unasienianiu.

Po upływie 4.5 lat od rozpoczęcia wstępnej oceny, uzyskuje się wyniki oceny mlecznej oraz szybkości doju. W tym czasie możliwa jest już ocena ostateczna. Buhaje ocenione dodatnio są eksploatowane intensywnie, a najlepsze wybiera się do kojarzeń indywidualnych.

Wyniki unasieniania córek, ich wycielenia i zdrowie mówią o właściwościach istotnych gospodarczo. Chociaż ich odziedziczalności jest niska i ocena nie zawsze łatwa, właściwości te muszą być wielokrotnie uwzględnione w programach hodowlanych.

Rejestracja wyników.

Dane dotyczące każdego buhaja gromadzi się na odpowiedniej karcie, względnie w technice elektronicznej w oparciu o właściwy kod. Zbiór ten obejmuje wszystkie dane dotyczące:
•    właściwości hodowlanych,
•     zdrowia,
•    odchowu,
•     zabezpieczeń epizootycznych,
i towarzyszy buhajowi przez całe życie.

Częstość pobierania nasienia.

Buhaj w okresie pełnego rozwoju somatycznego produkuje dziennie 6-9 mld plemników. Wynika to z wielkości jąder, a także wieku buhaja. Wpływ na ilość uzyskiwanych plemników ma też :
•    rasa,
•     pora roku,
•     częstość pobierania nasienia.

W warunkach zakładu unasieniania, ten wysoki potencjał produkcji plemników rzadko jest wykorzystywany. Na częstość pobierania nasienia wpływają bowiem takie czynniki, jak :
•    aktualne zapotrzebowanie,
•     ilość buhajów pozostających do dyspozycji,
•     organizacja zakładu.

W miarę, jak zwiększa się odstęp miedzy pobieraniami, zwiększa się też ilość plemników w ejakulacie. Mając na uwadze uzyskiwanie możliwie dużych ilości plemników, wskazane sa odstępy 2-3 dniowe.

Warunki oceny.

Ocena nasienia określa przydatność ejakulatów i buhaja na potrzeby sztucznego unasieniania. Warunkiem właściwie prowadzonej oceny jest przestrzeganie określonych wymogów pracy laboratoryjnej.

Nasienie musi być chronione przed wahaniami temperatury. Ejakulaty po pobraniu należy umieszczać w łaźni wodnej o temperaturze 30-32 stopnie Celsjusza. Wszystkie przedmioty szklane muszą być przed użyciem podgrzane.

Temperatura wszystkich urządzeń, czyli podgrzewanego stolika mikroskopu i łaźni wodnej musi być regularnie kontrolowana.

Ocena makroskopowa.

Objętość ejakulatu określa się na podstawie kalibracji pojemnika. Nie opłaca się wprowadzać do użycia ejakulatów mniejszych niż 2 ml.

Ejakulat jest zwykle biały lub żółtawy. Żółte wybarwienie pochodzi z domieszki flawin, z których najbardziej znana jest ryboflawina. Należy to traktować jako zjawisko fizjologiczne. Zabarwienie czerwone lub brązowe wskazuje na domieszkę świeżej lub starej, rozłożonej krwi. Takie ejakulaty należy dyskwalifikować.

Konsystencja zależy od ilości plemników w jednostce objętości. Normalne ejakulaty mają konsystencję śmietany i posiadają charakterystyczną marmurkowatość, pochodzącą z ruchu masy plemników. Ejakulaty o konsystencji mlecznej albo wodnistej wskazują na niską koncentrację plemników. Rozpoznania makroskopowe wymagają potwierdzenia w dalszych badaniach. Również ejakulaty wykazujące zanieczyszczenia, jak np. kłaczki ropy, należy eliminować.

Ocena koncentracji.

Ocena koncentracji jest przeprowadzana przy pomocy fotometrów względnie liczników cząsteczek. Równolegle stosuje się często komory, używane do liczenia ciałek krwi.

W przypadku, gdy w ejakulatach nie ma domieszki innych poza plemnikami drobin, powtarzalność tych trzech metod jest bardzo wysoka. Zbieżność wyników uzyskiwanych przy liczeniu plemników na hemocytometrach z uzyskiwanymi w cząsteczkach jest jeszcze wyższa.

Ocena mikroskopowa.

Podstawowym warunkiem prawidłowego prowadzenia oceny mikroskopowej nasienia jest posługiwanie się mikroskopem, wyposażonym w kontrast fazowy i stolik ogrzewczy.

Temperatura stolika ogrzewczego musi być dokładnie ustawiona i musi być jednakowa na całej powierzchni stolika.


CDN...