Wylęg i zamieranie zarodków w czasie inkubacji.
Wylęg jaj kurzych zależy od:
• zdrowia niosek,
• wielu kur,
• rodu,
• rasy,
• sposobu użytkowania,
• technologii lęgu.
Przeciętnie kształtuje się w granicach 80-92%. Najwyższy wylęg, jaki obecnie można uzyskać z jaj kurzych wynosi 93,5%.
Naturalny odpad zamarłych zarodków, wynoszący przeciętnie 8-20%, utrudnia ocenę lęgów patologicznych, ponieważ zaistniałe zmiany makroskopowe nakładają się na obraz patomorfologiczny zarodków naturalnie wybrakowanych. Fizjologicznie, w zdrowych stadach embriony kurze zamierają w tzw. szczytach krytycznych.
Na pierwszy z nich składają się jaja:
• niezapłodnione,
• wcześnie zamarłe,
• uznane w praktyce za niezapłodnione,
• zamarłe w okresie tworzenia się układu krążenia i błon płodowych.
Drugi szczyt krytyczny przypada w komorze klujnikowej i obejmuje ostatnie 3 dni lęgu. Nie powinien on znacząco przekroczyć pierwszego szczytu krytycznego i wynosi 4,0-8,5%.
Do samodzielnego wydostania się ze skorupy zarodek zużywa coraz więcej energii. Proces wylęgania fizjologicznie rozpoczyna się po 18 dniu embriogenezy, około 445 godziny inkubacji, w zależności od typu inkubatora i rodu kur. Zarodek po tym okresie wykonuje szereg czynności. Zmienia sposób oddychania z konwekcyjnego na płucne. W trakcie embriogenezy pobór tlenu zmienia się trzykrotnie. Do 8 dnia rozwoju rolę narządu oddechowego przejmuje bogato unaczyniona ściana woreczka żółtkowego, tj. czwarta błona płodowa, która otacza kulę żółtka. Następnie tę samą rolę przejmują dodatkowo naczynia krwionośne usytuowane pod skorupą, na błonie kosmówkowo- omoczniowej. Tlen i CO2 swobodnie przenikają przez pory skorupy. Przed wylęgiem zapotrzebowanie na tlen wzrasta 100-krotnie i oddychanie konwekcyjne nie wystarcza. W miarę rozwoju zarodka powiększa się komora powietrzna, gdzie gromadzi się CO2, nawet do 6%. Zarodek przebija podskorupową błonę białkową, dostając się dziobem do komory powietrznej. Jest to tzw. nakłucie wewnętrzne. W warunkach fizjologicznych, po nakłuciu wewnętrznym może obumrzeć około 0,4-0,6% embrionów na skutek uduszenia. W tym samym okresie zwiększa się koncentracja produkowanych neurohormonów, głównie:
• katecholamin,
• dopaminy,
• epinefryny.
Oba neurohormony są niezbędne do przejścia z oddychania konwekcyjnego na płucne. Epinefryna podwyższa ciśnienie krwi. Zwiększa tym samym przepływ wieńcowy i siłę skurczu mięśnia sercowego, konieczne do uruchomienia pracy mięśni szkieletowych i serca zarodka. Równocześnie:
• przyspiesza tętno,
• pobudza ośrodek oddechowy,
• rozszerza oskrzeliki,
• zwiększa powierzchnię oddechową płuc.
Dopamina, której wpływa na serce jest podobny, poprawia ponadto krążenie krwi w nerkach. Po nakłuciu wewnętrznym zarodek napotyka na nagromadzony w komorze powietrznej CO2, który inicjuje uruchomienie ośrodka oddechowego w ośrodkowym układzie nerwowym. Następuje pierwszy wdech i rozpoczyna się praca płuc. Z nienakłutego jaja można usłyszeć pisk. Rozpoczyna się długi proces zamiany oddychania płodowego na płucne. Z naczyń usytuowanych na błonie kosmówkowo-omoczniowej krew zaczyna płynąć w kierunku zarodka do dużych naczyń, serca, płuc. Zebranie całej krwi z obwodu następuje dopiero po właściwym nakłuciu zewnętrznym, po którym obserwuje się znaczący wzrost energii, siły mięśni i ruchów w jaju. Woreczek żółtkowy, po 468 godzinie inkubacji, dzięki obrotom zarodka w trakcie naddziobywania obrysu skorupy zostaje wciągany do jamy ciała. W czasie tej czynności zarodek jest w stanie obrysować 70-80% sklepienia skorupy. Jest to wystarczający ruch dla wciągnięcia woreczka żółtkowego do jamy ciała jak i rozdzielenia skorupy na dwie części. Po wciągnięciu woreczka żółtkowego powłoki brzuszne zaczynają zrastać się w linii białej, zamykając ostatecznie otwór pępowinowy. Pępowina zaciska się odgradzając kontakt z krążeniem na obwodzie. Po zroście powłok brzusznych i po odpadnięciu kikuta pępowiny, przy pełnym oddychaniu płucnym, między 480 a 496 godziną inkubacji, przy pomocy mięśni nóg i szyi zarodek rozpycha skorupę i pisklę wydostaje się z jaja. Cały ten proces trwa zależnie od rasy, rodu, wieku niosek ok. 36-42 godziny. U poszczególnych zarodków czas przeznaczony na poszczególny etap jest różny. Jedne embriony po przebiciu skorupy natychmiast są gotowe do wylęgu, a inne na ten etap potrzebują ponad 30 godzin. Czas fizjologiczny wynosi 2-12 godzin. Niewylężonych jaj nakłutych nie powinno być więcej niż 1,2 – 1,4 %. Po 8 godzinach pisklę wysycha i powinno być wyjęte z inkubatora. Zakończenie wylęgu następuje w 504 godzinie inkubacji. W zależności od typu inkubatora podany czas lęgu może być krótszy , lecz nie powinno się przetrzymywać piskląt w komorach klujnikowych ponad czas potrzebny do ich wyschnięcia. Najlepszą wskazówką do wyjęcia piskląt jest lekko wilgotna szyja z tyłu niektórych ptaków. Pisklęta te dosuszają się w pojemnikach. Po rozliczeniu wylęgu pisklęta wybrakowane dolicza się do drugiego szczytu krytycznego. W inkubatorach starszego typu dopuszczalna norma piskląt wybrakowanych wynosiła 2,0%. W aparatach konstruowanych współcześnie liczba piskląt wybrakowanych nie przekracza 0,3-0,5%.
Niektóre linie kur mięsnych wyhodowanych w ostatnich latach składają do 3,0% jaj, w których ustalenie tępego końca napotyka na trudności. W warunkach przemysłowych jest to pewien problem. Jaja te mogą być nakładane komorą powietrzną do dołu. Tempo rozwoju takich zarodków obniża się. Embriony, które pozostaną w tej pozycji, wylęgną się w ostatnim etapie lęgu lub wylęg ich zostanie przerwany. Połowa tych zarodków będzie usiłowała odwrócić się we wczesnych stadiach embriogenezy i uduszą się w 19 dniu inkubacji z II wadą ułożenia według skali Marschalla.
Patomorfologiczna ocena zmian u zarodków wchodzi w zakres rutynowych oględzin lekarsko-weterynaryjnych.
Przystępując do badania ocenia się wygląd piskląt wybrakowanych, dla których ustala się wiek zarodkowy na 21 dni, w odróżnieniu od piskląt dobrej jakości, które określa się jako jednodniowe. Pisklęta wybrakowane, podobnie jak zarodki, ocenia się wówczas, kiedy przekraczają normę lub są ku temu szczególne wskazania.
Zwraca się uwagę na źle zagojone pępki i widoczne zmiany patologiczne. Na zawyżoną liczbę źle zagojonych pępków bardziej wpływają czynniki technologiczne niż inne. Następnie rejestruje się liczbę jaj naklutych i określa się miejsce przebicia skorupy. W jajach naklutych zarodki mają przynajmniej 20 dni. po otwarciu jaja od strony komory powietrznej odnotowuje się naklucie wewnętrzne (dziób w komorze powietrznej).
W dalszej kolejności uwzględnia się cechy:
1. dzień zamarcia zarodka opisuje się na podstawie specjalnych kluczy. Należy poszukiwać widocznego elementu anatomicznego, który powinien wykształcić się w danym dniu embriogenezy. Badając odpad powylęgowy, należy liczyć się z brakiem wielu szczegółów na skutek zahamowania w rozwoju lub maceracji. Do określenia wieku zarodka wystarczy jeden znaleziony szczegół anatomiczny, który nie mógł się wykształcić poprzedniej doby. Metoda ta jest orientacyjna, opatrzona do 15 dnia inkubacji błędem w zakresie jednej doby.
2. Określenie wady ułożenia zarodka w jaju najdokładniej można określić według skali Marshalla, oznakowanych liczbami I _ VII. Opisując poszczególne wady trzeba uwzględnić wiek zarodka, ponieważ niektóre wady mogą być fizjologicznym ułożeniem zarodka we wcześniejszych stadiach rozwojowych. Wady ułożenia:
• I – głowa między udami, jest ułożeniem fizjologicznym między 15-18 dniem embriogenezy,
• II – głowa w ostrym końcu jaja,
• III – głowa na lewo,
• IV – skręt ciała zarodka,
• V – stopy nad głową, jest ułożeniem fizjologicznym dla 17-18 dnia embriogenezy,
• VI – głowa na prawym skrzydle, jest wariantem ułożenia fizjologicznego, ponieważ wiele tak ułożonych embrionów pokonuje tę wadę i wylęga się w końcowym etapie lęgu. Równocześnie jest to najczęściej stwierdzana wada ułożenia w naturalnym odpadzie powylęgowym,
• VII – zarodek ułożony w poprzek jaja, jest fizjologicznym ułożeniem do 14 dnia inkubacji. W 14 dobie zarodek zmienia położenie z poprzecznego na podłużne i układa się wzdłuż długiej osi jaja, głową w kierunku komory powietrznej.
3. W użyciu są również wady ułożenia:
• I – dziób nad, zamiast pod prawym skrzydłem,
• 2- głowa skręcona w lewo,
• 3 – zarodek ułożony prawidłowo, lecz dziób usytuowany daleko od komory powietrznej,
• 4- stupy lub stopa nad głową,
• 5- głowa w ostrym końcu jaja,
• 6- głowa między udami.
4. Stopień wciągnięcia woreczka żółtkowego do jamy ciała ocenia się w % - wyłącznie u zarodków powyżej 19 dnia inkubacji. Za 100 % uznaje się całkowity brak zrostu powłok brzusznych, 50% stanowi częściowy zrost i wciągnięcie woreczka żółtkowego do połowy jego rozmiaru. Jest to równocześnie stan fizjologiczny dla embrionów 19-dniowych. Za 5% uznaje się brak końcowego zrostu i oderwania naczyń pępkowych. Opisuje się również:
5. Odkształcenia morfologiczne u zarodków w powylęgowym odpadzie związane są najczęściej z wadami genetycznymi. Nie powinny one przekroczyć 0,3% z nałożonych jaj. Stwierdza się różnego rodzaju potworkowatości. Są to:
CDN.