Anatomia.
Lewe płuco składa się z dwóch płatów: przedniego i tylnego. Płat przedni dzieli się na część przednią (szczytową) i tylną (sercową). Płat tylny nazywano dawniej płatem przeponowym. W prawym płucu wyróżnia się cztery płaty:
Płaty oddzielone są szczelinami międzypłatowymi. Podczas wdechu lewy przedni płat rozciąga się poza pierwszą parę żeber, a jego przednia krawędź sięga nieznacznie na prawą stronę klatki piersiowej. W szczytowej fazie wdechu, zwłaszcza w ułożeniu lewobocznym, prawy płat środkowy może wnikać pomiędzy serce a mostek, czego nie należy mylić z odmą płuc. Po każdej stronie kręgosłupa płuca sięgają do chrząstkozrostów. U kotów płuca nie wypełniają kąta przeponowo-kręgosłupowego, co nie powinno być interpretowane jako odsunięcie krawędzi płuc przez gromadzący się płyn opłucnowy.
Wnęka płuc to miejsce, przez które wnikają:
Obraz prawidłowy.
Na zdjęciach klatki piersiowej na tle płuc widoczne są liczne cienie różnych struktur, w tym naczyń płucnych, oskrzeli, oskrzelików, przewodzików pęcherzykowych, pęcherzyków płucnych, tkanki śródmiąższowej, naczyń limfatycznych, opłucnej i ściany klatki piersiowej. Powietrze wypełniające drzewo oskrzelowe i pęcherzyki płucne zapewnia dobry kontrast, dzięki któremu naczynia płucne są wyraźnie widoczne. Inne struktury tworzą tło. Na zdjęciach przeglądowych tylko większe oskrzela w pobliżu wnęki płuc ulegają uwidocznieniu. Tętnice i żyły biegną wzdłuż oskrzeli. Płaty płuc są oddzielone szczelinami międzypłatowymi, które w prawidłowych warunkach są niewidoczne. W projekcjach bocznej, brzuszno-grzbietowej i grzebietowo-brzusznej obrazy płatów płuc w znacznym stopniu nakładają się na siebie.
W klatce piersiowej najlepiej widoczne są: sylwetka serca i naczynia płuc, czyli tętnica płucna i jej gałęzie oraz żyły płucne. Tętnice oskrzelowe są niewidoczne. Widoczność naczyń zależy od głębokości wdechu, wieku zwierzęcia, pozycji, występowania zmian patologicznych oraz techniki wykonania zdjęcia. Na zdjęciach wykonanych podczas wydechu tkanka płucna wykazuje większą gęstość, a naczynia krwionośne są mniej widoczne. Jest to związane ze zmniejszoną powietrznością płuc i słabszym kontrastem oraz ściśnięciem pól płucnych. U starszych zwierząt tkanka śródmiąższowa jest silniej rozwinięta (zwłóknienie), w wyniku czego kontrast na zdjęciach jest słabszy niż u młodych zwierząt. W razie niewłaściwego ułożenia naczynia płucne zostają zasłonięte przez inne struktury.
Na zdjęciach bocznych obrazy naczyń lewego i prawego płuca nakładają się na siebie. W obszarze leżącym przed sercem zwykle można wyróżnić pary naczyń. Dogrzbietowo przebiegają tętnica i żyła prawego płata przedniego, dobrzusznie tętnica i żyła prawego płata przedniego. Na zdjęciach profilowych tętnice położone są dogrzbietowo w stosunku do odpowiadających im żył. Za sercem, prawa i lewa tętnica płuca rozgałęziają się na naczynia zaopatrujące obwodowe obszary klatki piersiowej. Lewa tętnica płucna jest lekko przesunięta do góry w stosunku do prawej tętnicy płucnej. Kompleksowe badanie klatki piersiowej obejmuje zdjęcia w dwóch projekcjach bocznych. W okolicy doczaszkowe od serca widoczny jest niewyraźny cień biegnący od drugiego odcinka mostka w kierunku dogrzbietowym, gdzie na wysokości pierwszego żebra zlewa się z granicą śródpiersia. Ten cień odpowiada zagięciu opłucnej w miejscu, w którym przednia krawędź lewego przedniego płata płuc zachodzi na prawą stronę i układa się przed płatem prawego płuca.
Na zdjęciach w projekcji brzuszno-grzbietowej i grzbietowo-brzusznej naczynia płucne są najlepiej widoczne w okolicy wnęki płuc i w środkowych obszarach pól płucnych. We wnęce obwodową część naczyń zasłania cień serca i dlatego ich widoczność jest ograniczona. W tych projekcjach tętnice układają się bocznie do odpowiadających im oskrzeli, a żyły przyśrodkowo do nich. Na większości zdjęć klatki piersiowej w pozycji brzuszno-grzebietowej i grzbietowo – brzusznej zaznaczony jest liniowy cień, biegnący od koniuszka serca do lewej kopuły przepony. Błędnie uważa się, że jest to więzadło przeponowo-osierdziowe, inaczej określane jako więzadło sercowo-przeponowe. W rzeczywistości ten cień odpowiada refleksowi śródpiersia i opłucnej, powstającemu na granicy dodatkowego i lewego płata tylnego płuca. Więzadło sercowo-przeponowe jest na zdjęciach niewidoczne.
Tętnice płucne są wyraźniej zaznaczone niż żyły płucne. Po prześledzeniu ich przebiegu widać, że odchodzą one od pnia tętnicy płucnej, w obszarze dogłowowym w stosunku do rozwidlenia tchawicy u układają się wzdłuż drzewa oskrzelowego. Żyły są słabiej widoczne, wydają się krótsze i kierują się bezpośrednio w stronę lewego przedsionka, leżącego doogonowo od rozwidlenia tchawicy. Na zdjęciach bocznych, wielkość pnia tętnic i żył przedniego płata płuc powinna być równa, a ich średnica nie może przekraczać szerokości bliższej jednej trzeciej czwartego żebra. Na zdjęciach w projekcji grzbietowo-brzusznej tętnica i żyła tylnego płata płuc powinna mieć taką samą wielkość i średnicę, równe szerokości dziewiątego żebra, w którym go przecinają.
Na zdjęciach profilowych aorta piersiowa jest widoczna na tle płuc w górnej części klatki piersiowej. Na dobrze naświetlonych zdjęciach w pozycji brzuszno-grzbietowej i grzbietowo-brzusznej obraz aorty przebija się przez cień serca. Duże naczynia w przedniej części klatki piersiowej tworzą część cienia przedniego śródpiersia. Żyła główna tylna jest widoczna na zdjęciach we wszystkich trzech podstawowych projekcjach. W projekcjach grzbietowo-brzusznej i brzuszno-grzbietowej żyła układa się w prawej połowie klatki piersiowej, bocznie od kąta sercowo-przeponowego (kąt pomiędzy przeponą a cieniem serca).
Badanie ultrasonograficzne.
Powietrzna tkanka płucna nie przepuszcza fal ultradźwiękowych ze względu na różnicę akustycznej impedancji pomiędzy tkanką miękką i powietrzem. Dlatego prawidłowy obraz ultrasonograficzny płuc składa się z hiperechogenicznych, gładkich linii, które powstają na granicy opłucnej i płuc, poruszających się tam i z powrotem. Ze względu na to, że wiązka fal ulega odbiciu, powstają rewerberacje widoczne w postaci serii równoległych, hiperechogenicznych linii przecinających cały obraz.
Obraz zmian.
Rozpoznanie zmian patologicznych w płucach sprawia wiele trudności. Rysunek naczyniowy płuc jest prawidłowo dość wyraźnie widoczny, ze względu na kontrast, jaki zapewniają powietrzne płuca. Dlatego każda zmiana, która ogranicza powietrzność płuc, jednocześnie zmniejsza widoczność naczyń. Podobny efekt wywołuje zwiększenie gęstości tkanki śródmiąższowej. Także choroby samych naczyń lub oskrzeli zacierają lub zniekształcają rysunek naczyniowy. Płyn w jamie opłucnej przysłania obraz płuc. Także choroby samych płuc prowadzą do wielu zmian.
Różne choroby płuc wywołują podobne objawy radiologiczne. Przeważnie więc na podstawie samego badania radiologicznego nie można określić przyczyny zmian. Dlatego najlepiej rozpocząć oglądanie zdjęć od określenia, jakich struktur klatki piersiowej dotyczą zmiany 0 czy są one związane z pęcherzami, tkaną śródmiąższową, oskrzelami czy naczyniami krwionośnymi. Przy porządkowaniu zmian do określonych struktur należy przygotować listę chorób, które trzeba uwzględnić w rozpoznaniu różnicowym. Można je następnie uszeregować według stopnia prawdopodobieństwa, uwzględniając przy tym informacje uzyskane w wywiadzie, badaniu klinicznym i w badaniach laboratoryjnych lub w wyniku innych procedur diagnostycznych.
Nieprawidłowy obraz płuc.
Czasami trudno określić ich znaczenie. Rozpoznanie oprócz badania radiologicznego musi także uwzględniać wyniki badania klinicznego i innych badań diagnostycznych. Zdefiniowanie widocznych zmian w płucach ukierunkowuje uwagę lekarza na mechanizmy je wywołujące, a to z kolei pozwala na określenie ich przyczyn. Istnieje tendencja do nadinterpretacji obrazu na zdjęciach klatki piersiowej i przypisywania patologicznego znaczenia prawidłowemu obrazowi płuc. Rozpoznanie określonej wartości zmian zawęża listę potencjalnych przyczyn i umożliwia określenie leżącego u ich podstawy procesu patologicznego. W rozpoznaniu pomaga wykonanie serii zdjęć, gdyż obraz płuc, a zwłaszcza pęcherzyków płucnych, podlega gwałtownym zmianom. Oprócz stwierdzonych zmian należy także zwrócić uwagę na ich rozmieszczenie - w niektórych chorobach zmiany lokalizują się w określonych płatach lub polach płucnych.
Zmiany pęcherzykowe.
Zmiany pęcherzykowe powstają na skutek wypełnienia pęcherzyków płucnych:
Zmiany mogą objąć także przewodziki i oskrzeliki pęcherzykowe. Płyn lub resztki komórkowe ograniczają powietrzność pęcherzyków, prowadząc do zaniku kontrastu.
Objawy radiologiczne.
1. Słabo odgraniczone „puchowe” cienie stopniowo przechodzą w sąsiednią, mniej zmienioną tkankę płucną i zanikają. Te cienie przyrównuje się do kłaczków bawełny lub określa jako zawoalowania.
2. Obszary o zwiększonej gęstości łączą się w większe obszary.
3. Zacieniony zostaje cały płat lub jego część, w wyniku czego ich krawędzie stają się widoczne. Widoczne są także szczeliny międzypłatowej.
4. Oskrzela wypełnione powietrzem uwidoczniają się w postaci cylindrycznych przejaśnień lub rozgałęziających się struktur, widocznych na tle nacieczonej tkanki płucnej. W ten sposób powstaje tzw. bronchogram powietrzny, który w przekroju ma kształt okrągłego przejaśnienia (nie należy mylić bronchogramu powietrznego z przestrzenią pomiędzy tętnicami i żyłami przednich płatów). Oskrzela wypełnione płynem są w obrazie RTG niewidoczne. W przypadku rozległego zajęcia oskrzeli, miąższ zmienionej tkanki płucnej ulega jednolitemu zagęszczeniu (konsolidacji), wskutek czego jej obraz staje się homogenny.
5. Pomiędzy skupiskami nacieczonych pęcherzyków mogą pojawiać się grupy powietrznych pęcherzyków, które tworzą tzw. powietrzny alweologram. W ten sposób powstaje plamisty obraz tkanki płucnej.
6. Czasami widoczne są słabo konturowane guzkowate cienie, które powstają wtedy, kiedy powietrze w pęcherzykach zaopatrywanych przez drobne oskrzeliki zostaje wypełnione płynem lub detrytem komórkowym. Są to tzw. guzki groniaste.
7. Szerzenie się infekcji przez ścianę oskrzelików na pęcherzyki płucne powoduje powstanie nacieczeń sprzyjających uwidocznieniu oskrzelików.
8. Zmiany pęcherzykowe często podlegają gwałtownym procesom patologicznym. Pojawiają się po ujawnieniu się objawów klinicznych, które szybko zanikają po wdrożeniu odpowiedniego leczenia.
Wszystkie objawy radiologiczne nie zawsze są widoczne jednocześnie w jednym przypadku chorobowym. Zmiany pęcherzykowe pojawiają się m.in. w wyniku:
Rzadko przyczyną uch pojawienia się są zmiany nowotworowe.
