Czy ptak może mieć białaczkę? Czyli podstawy Avian leukosis.

Białaczki ptasie stanowią grupę zakaźnych chorób nowotworowych powodowanych przez retrowirusy ptasie. Spośród wielu form białaczek ptaków najpowszechniej występująca w komercyjnych stadach kur jest białaczka limfoidalna.

W ostatnich latach dominującą zwłaszcza w stadach reprodukcyjnych mięsnych, stała się białaczka mieloidalna. Białaczka limfoidalną cechują zmiany wytwórcze powodowane przez komórki burso-zależne w wątrobie, śledzionie i innych narządach wewnętrznych. 

Z kolei w przebiegu białaczki mieloidalnej dochodzi do rozrostów nowotworowych z udziałem głównie niedojrzałych komórek mielocytarnych szpiku kostnego na kościach i w różnych narządach wewnętrznych:
•    wątroba,
•    śledziona,
•    nerki,
a także w mięśniach.

Wirusy białaczek ptasich w warunkach naturalnych występują przede wszystkim u kur, rzadziej bażantów, przepiórek, perlic.
U indyków doświadczalnie wywołano osteopetrozę oraz białaczkę mieloidalną. 

W naturalnych warunkach egzogenne wirusy AL. Rozprzestrzeniają się w dwojaki sposób:
1)    drogą pionową – z pokolenia na pokolenie,
2)    poziomą - z ptaka na ptaka.

Przenoszenie pionowe z kury na potomstwo poprzez zakażone wirusem jajo jest w epizootiologii białaczek najważniejsze. Wirus AL. Replikuje się intensywnie w części głównej jajowodu, skąd przedostaje się do albuminy jaja, a następnie wnika do zarodka podczas inkubacji. Zakażone koguty nie przenoszą zakażenia na potomstwo, nawet jeśli ich nasienie zawiera wirus, natomiast mogą one zakażać kury drogą płciową.

U wyklutych z zakażonych jaj piskląt wytwarza się stan tolerancji immunologicznej, nie wytwarzają one swoistych przeciwciał neutralizujących i przez całe życie pozostają nosicielami i siewcami wirusa. Takie ptaki wydzielają wirus:
•    ze śliną,
•    wydzieliną przewodów nosowych,
•     z kałem,
•    a po osiągnięciu dojrzałości płciowej przekazują go również poprzez jajo na potomstwo.

Wśród ptaków wiremicznych rozwój zmian nowotworowych i śmiertelność są najczęstsze.
Do zakażenia poziomego dochodzi przede wszystkim przez kontakt bezpośredni ptaków wrażliwych z osobnikami zakażonymi kongenitalnie. Najczęściej ma to miejsce podczas lęgu i w pierwszych dniach życia. Do zakażenia może dojść również podczas:
•    seksowania,
•    sztucznej inseminacji,
•    zabiegów iniekcyjnych,  zwłaszcza szczepień.

Endogenne wirusy białaczek przenoszone są zasadniczo drogą genetyczną przez komórki rozrodcze żeńskie i męskie zgodnie z mendlowkimi prawami dziedziczenia. W przypadku ekspresji wirionów zakaźnych, wirusy podgrupy E mogą rozprzestrzeniać się podobnie jak wirusy egzogenne pionowo i poziomo.

Objawy kliniczne.

Występujące przy chorobach białaczkowych objawy kliniczne w większości są niespecyficzne. Należą do nich:
•    brak apetytu,
•     osowienie,
•    osłabienie,
•     biegunka,
•    osowienie,
•    odwodnienie,
•    wychudzenie.

Przy białaczce limfoidalnej u chorych ptaków zwraca uwagę blady, zmarszczony, czasami zasiniały grzebień. Powłoki brzuszne mogą być napięte i powiększone, co jest związane ze znacznym przerostem wątroby. Ptaki często przybierają postawę „pingwina” szczególnie przy nagromadzeniu się płynu w jamie brzusznej.

 Przy przebiegu leukemicznym krew jest wodnista, blada, nie krzepnąca. W rozmazach krwi stwierdza się zmniejszoną liczbę krwinek czerwonych i obecność limfoblastów. Po wystąpieniu objawów klinicznych przebieg choroby jest dość gwałtowny i ptaki padają najczęściej w ciągu kilku tygodni, najczęściej wskutek pęknięcia powiększonych narządów i skrwawienia do jamy ciała. 

Przy białaczce mieloidalnej, która występuje przede wszystkim u dorosłych kur hodowlanych typu mięsnego i sporadycznie u brojlerów, dodatkowo można spotkać zniekształcenie na głowie, piersi i nogach spowodowane rozrostem nowotworowym w układzie kostnym. 

Białaczka limfoidalna.
Nowotworowe zmiany dotyczą przede wszystkim narządów wewnętrznych i mogą mieć charakter rozlanych nacieków i / lub guzkowatych ognisk. Zmiany widoczne są przede wszystkim w wątrobie, śledzionie, bursie Fabrycjusza, ale mogą wystąpić też w:
•    nerkach,
•    płucach,
•     sercu,
•    gonadach,
•    szpiku kostnym,
•     krezce. 

W największym stopniu powiększona jest wątroba, która niekiedy wypełnia całą jamę brzuszną oraz śledziona i nerki. Patognomoniczne są guzy w bursie Fabrycjusza, co pomaga na odróżnienie od choroby Mareka. 

Białaczka mieloidalna.
W naturalnych przypadkach białaczki indukowanej przez wirusy AL.-J obok nowotworowego powiększenia wątroby i śledziony, a także nerek, grasicy, gonad, obecne są gumowate ogniska wykazujące związek z układem kostnym. Szczególnie często spotyka się zmiany mielocytomatozy na wewnętrznej stronie mostka, żeber i kręgosłupa. Niekiedy infiltrację mielocytarną stwierdza się w mięśniach szkieletowych i tchawicy. 

Rozpoznanie na podstawie objawów klinicznych i zmian anatomopatologicznych białaczek ptasich i odróżnienie ich od innych chorób nowotworowych jest trudna i dlatego należy przeprowadzać badania laboratoryjne. Diagnostyka laboratoryjna opiera się o metody:
•    histopatologiczne,
•    wirusologiczne,
•     serologiczne. 

Badania histopatologiczne są ciągle przydatne w diagnostyce AL, gdyż pozwalają określić typ zmian nowotworowych. Do badań należy dostarczyć żywe, chore ptaki lub lepiej pobrane od kilku świeżo padłych wycinki zmienionych nowotworowo tkanek umieszczone w utrwalaczu. 

Najbardziej przydatnym materiałem są:
•    wątroba,
•     śledziona,
•     bursa Fabrycjusza,
•    grasica,
•     szpik kostny,
•     nerwy obwodowe,
•     inne zmienione nowotworowo tkanki. 

Z metod wirusologicznych izolacja wirusów AL nie znajduje praktycznego zastosowania w rutynowej diagnostyce zakażeń retrowirusami z uwagi na ich powszechne występowanie, jak też na pracochłonność i złożoność metod, jakkolwiek winna ona być podejmowana w celach badawczych do identyfikacji i charakterystyki izolatów występujących w kraju. 

Z metod wirusologicznych do wykrywania przeciwciał dla wirusów AL w plazmie surowicy lub żółtku jaj stosowane mogą być testy: wirusowej neutralizacji (VN) i ELISA. 

Test VN znajduje większe zastosowanie w celach badawczych niż w rutynowej diagnostyce, w której obecnie powszechnie używa się komercyjne zestawy ELISA do wykrywania przeciwciał dla wirusów podgrupy A, B, J. 

Diagnostyka różnicowa.

•    Choroba Mareka
•    Retikuloendotelioza

Brak jest specyficznego leczenia lub szczepionek skutecznych w zwalczaniu białaczek ptasich. Najskuteczniejszym obecnie sposobem zwalczania LL i ML jest eliminacja egzogennego wirusa AL z czystych linii kur hodowlanych kierunku nieśnego i mięsnego przez centrale hodowlane poszczególnych linii prarodzicielskich, by uzyskać komercyjne prarodzicielskie i rodzicielskie potomstwo wolne od zakażeń, w połączeniu ze środkami sanitarno-higienicznymi zapobiegającymi reinfekcji lub ograniczającym rozprzestrzenianie, jeśli dojdzie do zakażenia komercyjnego stada hodowlanego. 

Profilaktyka białaczek ptasich polega na ograniczeniu rozsiewania wirusów AL przez ptaki zakażone, przenoszenie go przez jaja i na niedopuszczeniu do zakażeń ptaków szczególne młodych poprzez przestrzeganie zasad bioasekuracji w wylęgarni i na fermie.