Ekstrakcję płodu u dużych zwierząt przeprowadza się tylko niekiedy samymi rękami, przeważnie zaś za pomocą:
natomiast u małych:
Linki porodowe
Udzielający pomocy porodowej powinien w miarę możliwości korzystać z własnych, utrzymywanych w należytej czystości i prawidłowo konserwowanych linek, taśm, sznurów, itd., unikać natomiast stosowania wątpliwych pod względem higienicznym linek porodowych, które proponuje hodowca.
W celu przeniesienia siły pociągania na linki porodowe stosuje się uprzednio przygotowane drewniane poprzeczki z pierścieniowatym nacięciem lub otworem pośrodku, co ułatwia ich umocowanie. Pętle i węzły na linkach i sznurach porodowych należy wiązać jedynie powyżej połowy ich długości, czuli na zewnątrz szpary sromowej, nigdy natomiast na tym ich odcinku, który znajduje się w drogach rodnych samicy, gdyż w czasie pociągania powodują one otarcia i zmiażdżenia błony śluzowej szyjki macicy i pochwy.
Najbardziej przydatne oraz bezpieczne dla płodu i dróg rodnych samicy linki porodowe stosowane u dużych zwierząt powinny być płaskie, plecione z nici konopnych lub ze sztucznego tworzywa, długości około 1-1,5 m i szerokości 1,5 – 2 cm, zaopatrzone na jednym końcu w uszko, które służy do robienia pętli. Niekiedy zamiast uszka na jednym końcu linki wpleciony jest metalowy pierścień. Kręcone linki okrągłe są bardziej sztywne, dają się jednak łatwiej zakładać i lepiej zaciągają się w pętli.
Do zwykłego ustalenia części płodu bez pociągania, użycia haków oczodołowych itd. można stosować także cienki powrózki. W położnictwie u małych zwierząt stosuje się również płaskie linki o odpowiednio mniejszych wymiarach lub też łańcuchy porodowe o drobnych delikatnych ogniwach. Linki porodowe służą przede wszystkim do takiego rozłożenia siły pociągania na ciele płodu, ażeby jej działanie było jak najmniej niebezpieczne, a jednocześnie odnosiło najlepszy skutek. Istnieją przy różne sposoby zakładania linek.
1. Zapętlanie kończyn.
Pętla stała - Kończyny zapętla się zasadniczo powyżej stawu pęcinowego, nigdy natomiast za pęcinę. Nic nie stoi także na przeszkodzi, ażeby pętlę linki zacisnąć powyżej stawu nadgarstkowego lub skokowego. Przy braku miejsca w drogach rodnych pętlę linki zakłada się najwygodniej w ten sposób, że najpierw wprowadza się ją do kanału rodnego nasuniętą na złożoną kończynę w klin rękę, a następnie zsuwa się na przodującą kończynę.
Pętla bieżąca - Pętlę tę, dającą się łatwo przesuwać, zakłada się na przemieszczoną kończynę w celu poprawy jej ułożenia. Zaciśnięcie pętli możliwe jest dopiero po ostatecznym ustaleniu kończyny.
2. Zapętlanie głowy.
Wydobycie płodu za samą tylko głowę lub wywieranie na nią zbyt dużej siły pociągania jest niedopuszczalne. Zapętlenie lub inny sposób umocowania głowy płodu służy raczej do tego, ażeby poprawić ułożenie bądź nadać jej kierunek zgodny z linią wodzącą (osią miednicy) i utrzymać we właściwym położeniu lub też przy wydobywaniu ciała płodu za kończyny, przez lekkie pociąganie spowodować jej równoczesne przesuwanie się przez kanał rodny samicy.
Pętla żuchwowa - Nasuwa się ją za pomocą złożonej w kształcie klina ręki poprzez listwę zębową na żuchwę płodu. Pętlę tę można stosować tylko w wyjątkowych przypadkach, np. przy zawinięciach głowy płodu na bok, w celu poprawy jej ułożenia i ustalenia w drogach rodnych. Służy ona głównie do uniesienia odstającej lub opadającej na dół żuchwy i uniknięcia w ten sposób niebezpiecznej sytuacji, jak również ochrony przed skaleczeniem macicy zębami płodu. Za założoną na żuchwę płodu linkę nie należy w ogóle pociągać ze zwiększoną siłą, gdyż zachodzi przy tym niebezpieczeństwo uszkodzenia stawów żuchwowych, pęknięcia spojenia żuchwowego, jak też wyłamania listwy zębowej.
Pętla szczękowa - Pętla założona na szczękę służy przede wszystkim do poprawy ułożenia głowy opadniętej na przedpiersie.
Pętla potyliczna - Ten rodzaj pętli przypomina naszyjnik, który nakłada się przez głowę i umocowuje za uszami płodu, podczas gdy uszko z przeciągniętą przez nie linką wprowadza się najlepiej od dołu i zaciska w jamie ustnej. Pętla ta przypomina tzw. polską Dutkę. Przy wprowadzeniu głowy do zewnętrznego odcinka kanału rodnego należy w miarę możliwości podłożyć dłoń pod zwisającą ku dołowi żuchwę.
3. Pętle brzuszne.
W przypadku przestronnych dróg rodnych samicy, szczególnie u klaczy, można przeprowadzić próbę wydobycia małego płodu w obustronnym zaparciu biodrowym. Do tego celu służy nałożona w kształcie pasa przed miednicą płodu pętla linki, której uszko i odchodząca na zewnątrz część mieszczą się w jego okolicy lędźwiowej. W czasie pociągania za linkę dochodzi jednak często do zagięcia odcinka lędźwiowego płodu, co stanowi poważną przeszkodę w jego wydobyciu. Przełożenie drugiej cienkiej linki pod brzuszną częścią pętli może usunąć tę nieprawidłowość i ułatwić wydobycie płodu. Przebiegające przez pachwiny płodu pętle są nieprzydatne z tego względu, że przy pociąganiu za nie powodują odchylanie się tylnych kończyn od tułowia.
4. Łańcuchy porodowe.
Obecnie zamiast linek porodowych coraz częściej używa się nierdzewnych lub chromowanych łańcuchów o szerokich i niezbyt dużych ogniwach, które można bez trudu utrzymać w nienagannej czystości. Korzysta się z nich w taki sam sposób, jak z linek porodowych. Jednakże przy pociąganiu muszą one być znacznie słabiej napięte i nie mogą zbyt silnie naciskać na wystające krawędzie kości, np. spojenie łonowe.
5. Druciane pętle porodowe i ich odmiany
Tego rodzaju narzędzia położnicze, które służą zarówno do zwiększenia zasięgu działania ręki bądź palca, jak również do ustalenia, a przede wszystkim do wydobycia płodu, oddają w położnictwie małych zwierząt większe lub mniejsze usługi z wyjątkiem świń, u których ich stosowanie jest ograniczone.
6. Zawłoczki porodowe.
Zadanie ich polega na umożliwieniu lub ułatwieniu założenia linki porodowej albo piłki drucikowej na trudno dosięgalną lub przemieszczoną kończynę, szyję lub też tułów płodu. Zawłoczki takie wykonuje się z miękkiego lub twardego materiału jako model lekki lub ciężki, o większej lub mniejszej długości.
7. Haki porodowe.
Haki oczodołowe służą do poprawy ułożenia przemieszczonej głowy i nadania jej kierunku zgodnego z osią miednicy lub też do utrzymania wyprostowanej już głowy i szyi zgodnie z linią wodzącą. Zbyt silne pociąganie za umocowaną za pomocą haków oczodołowych linkę może spowodować ich wyrwanie lub ześlizgnięcie się, co może wywołać bardzo ciężkie zranienia samicy, jak również bardziej lub mniej dotkliwe uszkodzenia płodu.
Istnieją haki oczodołowe o ostrych lub tępych końcach, przy czym pierwsze z nich (ostre) stosuje się zwykle u płodów martwych. Wykorzystuje się je w miarę możliwości parami, tzn. zakłada się po dwa haki zwrócone do siebie zagięciami na bieżącą pętlę linki, i następnie wciska się je kolejno do przyśrodkowych kątów oczodołów. Przy pociąganiu za linkę haki podobnie jak ramiona kleszczy wciskają się jeszcze silniej i głębiej, co zapobiega ich ześlizgnięciu się. Przed rozpoczęciem pociągania należy każdorazowo sprawdzić, czy haki założone są prawidłowo. Jedynie w wyjątkowych przypadkach można stosować haki oczodołowe pojedyncze, przy czym trzeba je wtedy szczególnie dokładnie zabezpieczyć przed wypadnięciem.
Do pomocy porodowej u świń najbardziej nadaje się zwykły elastyczny drut stalowy grubości 2-3 mm i długości 50-60 cm, mający na jednym końcu hakowate zagięcie o średnicy około 1 cm, który zajmuje bardzo mało miejsca i pozwala na wprowadzenie razem z nim do dróg rodnych palca, umożliwiającego jego założenie i kontrolę w czasie pociągania.
Uniwersalnym hakiem porodowym dla dużych zwierząt okazał się ze względu na wszechstronność zastosowania i bezpieczeństwo rodzącej samicy, działający podobnie jak kleszcze podwójny hak Krey-Schöttlera, który wykorzystuje się przede wszystkim u płodów martwych przy embriotomii. U płodów żywych natomiast nie zaleca się stosowania go, gdyż ma on ostre końce wnikające głęboko w tkanki.
8. Kleszcze porodowe.
Kleszcze porodowe znajdują zastosowanie głównie u świń, suk i innych małych zwierząt, rzadziej natomiast u owiec i kóz. Są one często wzorowane na stosowanych w położnictwie ludzkim kleszczach głowowych. Wyjątek stanowi między innymi nadający się do ekstrakcji i embriotomii martwych płodów u suk zmodyfikowany kulo ciąg Stadtler-Riecka.
Spośród innych narzędzi używanych przeważnie do:
9. Szczudła porodowe.
Szczudła porodowe służą do przytrzymywania, spychania lub też podciągania płodu albo jego części. Poza tym za ich pomocą nadzwyczaj łatwo udaje się reponować przemieszczone kończyny i głowę płodu, jak też dokonywać poprawy nieprawidłowych położeń płodu.
10. Widelce porodowe.
Widelce porodowe u dużych zwierząt doskonale służą do zmiany dolnej lub bocznej postawy płodu na górną lub tez do repozycji skrętów macicy niewielkiego stopnia, zwłaszcza wtedy, gdy długość i siła ramienia jest niewystarczająca, a w grę wchodzi możliwość zastosowania z dobrym skutkiem prostego sposobu zachowawczego.
Przy użyciu widelca porodowego Caemmerera niezbędne są również dwa mankiety, stanowiące po założeniu na kończyny płodu punkt zaczepienia lub oporu dla ramion narzędzia, które obraca się dookoła długiej jego osi za pomocą specjalnej poprzeczki. Mankiety porodowe oddaja także duże usługi przy dokonywaniu obrotu płodu, np. położenie poprzeczne brzuszne.
Widelec porodowy Kalchschmidta ze względu na korzystną konstrukcję pozwala niekiedy nawet po przejściu przez miejsce skrętu pracować we wnętrzu macicy.
