W Polsce częstość występowania kwasicy ketonowej w gospodarstwach mlecznych została zgłoszona jako 0,5% Częstość występowania choroby w gospodarstwach ekologicznych odnotowano między 0-12%. Mimo widocznych różnic statystycznych należy stwierdzić, iż spowodowane są one głównie rozmiarami stada, technikami hodowli i modelami zarządzania stadem.
Ketoza laktacyjna jest schorzeniem dotykającym głównie krów wysokomlecznych w okresie od 1 do 6 tygodni po porodzie. Za czynniki sprzyjające tej chorobie uważa się nieodpowiedni system żywienia oraz selekcję genetyczną w kierunku wysokiej mleczności. Za bezpośrednią przyczynę uznać możemy ujemny bilans energetyczny powstający z jednej strony przy nadmiernym otłuszczeniu w okresie zasuszenia, a z drugiej – przy niedoborowej energetycznie paszy po wycieleniu. Skutkuje to uruchomieniem rezerw tłuszczu zapasowego. Po jego częściowym spaleniu jako metabolity pojawiają się ciała ketonowe, prowadząc do uszkodzenia wątroby.
Do objawów najszybciej zauważanych przez właścicieli należą:
Rozwijając rozważania na ten temat ketozę podzielić możemy na pierwotną oraz wtórną. Za przyczynę pierwszej uważa się zaburzenia w przemianie węglowodanów i lipidów, drugą natomiast traktuje się jako następstwo chorób inicjujących zaburzenia równowagi metabolicznej.
Ze względu na towarzyszącą chorobie hipoglikemię najważniejszym elementem farmakoterapii jest dożylne podawanie 500 ml 50% glukozy. Często praktykowane stosowanie glikokortykoidów lub hormonu antydiuretycznego jest kontrowersyjne, gdyż z jednej strony stymulowana jest glukogeneza, a z drugiej natomiast dochodzi do wzrostu katabolizmu tłuszczów i białek, co ujemnie wpływa na stan chorego zwierzęcia.
Zalecanym lekiem jest insulina w dawce 200 j.m. s.c., która obniża metabolizm tłuszczów, a zatem i wytwarzanie ciał ketonowych. Insulina jest zwłaszcza wskazana u krów wykazujących hiperglikemię, natomiast należy unikać jej stosowania w przypadkach hipoglikemii, występującej w początkowych stadiach acetonemii. Dalsze postępowanie rutynowe polega na podawaniu związków glikogennych i witamin z grupy B. Z leków glikogennych z najlepszym skutkiem stosowane są w kolejności: glikol propylenowy, propionian sodu, glicerol. Zespół witamin B poleca się stosować w iniekcji.
Reasumując, w lekkim przebiegu ketozy laktacyjnej, objawiającej się tylko utratą apetytu, zmniejszeniem produkcji mleka i utratą ciał ketonowych, wystarczy zastosować tylko glikol propylenowy. Natomiast cięższe przypadki wymagają leczenia kompleksowego, z podawaniem, oprócz glikolu propylenowego, glukozy, insuliny i zespołu witamin B. W leczeniu ketozy stosowane są również steroidy anaboliczne. Obniżają one poziom ciał ketonowych w ustroju, przywracają apetyt i przyspieszają wyzdrowienie. Należy do nich octan trenbolonu w dawce 120 mg/ zwierzę.
Profilaktycznie u krów wysokomlecznych na tydzień przed porodem można stosować z karmą 125 – 250 g glikolu propylenowego lub propionianu sodowego. Nasilają one glukogeneza, zwiększają mleczność oraz są pomocne w leczeniu ketozy.
Ketoza poporodowa powstaje w wyniku stłuszczenia wątroby, spowodowanego nadmiernym żywieniem w okresie bezmleczności. Leczenie tej postaci ketozy polega na stosowaniu leków zwiększających uwalnianie lipidów z wątroby, jak podskórnie podany chlorek choliny w jednorazowej dawce 25g w 250 ml wody i powtórnie po 4 godzinach podskórnie lub doustnie. Konieczne jest uzupełnienie leczenia podaniem 30g metioniny.
Agata Grudzień
studentka III roku medycy weterynaryjnej
