Program żywienia i technika pojenia.
Technika żywienia mlekiem i stosowane dawki żywieniowe pasz suchych i mleko zastępczych wpływają na:
Celem programu żywienia mlekiem i paszami roślinnymi, by zapewnić pełny rozwój cieląt. Intensywne żywienie w okresie karmienia mlekiem gwarantuje duże przyrosty masy ciała. Optymalny poziom przyrostów Mast ciała jest określony danymi normatywnymi, odpowiednimi dla wieku i użytkowania, w powiązaniu z nakładami poniesionymi na żywienie. Maksymalne przyrosty, do 1,5% dziennie, uzyskują cielęta do 91. dnia życia.
Program żywienia mlekiem zależy od:
Dłuższe karmienie mlekiem wpływa korzystnie na intensywność wzrostu, która zależy m.in. od strawności paszy w początkowym okresie trawienia.
Niedogodnością takiego systemu jest ryzyko zachorowań związanych z dużą koncentracją cieląt. Częstsze są jednak, zwłaszcza w pierwszym okresie życia cieląt, zaburzenia przemiany materii związane z intensywnym rozwojem. Czynniki te, podobnie jak i prace związane z opieką w okresie odchowu cieląt i karmieniem, wpływają na efekty ekonomiczne chowu.
Wcześniejsze odsadzenie cieląt i rozwój trawienia żwaczowego powodują spadek nakładów na opiekę i żywienie. Niższa strawność i gorsze wykorzystanie paszy w okresie trawienia w przedżołądkach ogranicza intensywność wzrostu w krytycznym okresie od 4. do 10. tygodnia życia. Żywienie cieląt paszami roślinnymi jest związane z okresem rozwoju własnej immunopoezy oraz pokrywa się z nasileniem zachorowań starszych cieląt na schorzenia układu oddechowego.
Odchów cieląt w okresie żywienia mlekiem.
Wczesne odsadzenie cieląt z powodu chęci oszczędzania mleka i pasz mleko zastępczych jest stosunkowo rzadko stosowane. Częściej spotyka się taki odchów w gospodarstwach o niskiej zachorowalności cieląt i wysokiej masie ciała po porodzie. Zakłada się, że średnia objętość mleka przeznaczona dla cielęcia winna wynosić 4-6 kg dziennie. Planowana w 5-6 tygodniu życia ilość mieszanek dla cieląt po odstawieniu pasz mlekozastępcznych winna wynosić 18 -22 kg. Wcześnie odsadzone cielęta winny być traktowane w sposób indywidualny i do 4 tygodnia życia otrzymywać 2 razy dziennie, za pomocą smoczka, pasze zastępcze rozcieńczone w stosunku 1:9. W późniejszym okresie, przy niższych dawkach mleka i większej ilości pasz treściwych, cielęta poi się raz dziennie. Koncentraty paszowe o większej zawartości składników odżywczych i wymagające trawienia enzymatycznego podaje się od 10 dnia życia. Pasze typu prestarter winny zawierać:
W chowie z wczesnym odsadzeniem cieląt stwierdza się zależność między zapotrzebowaniem na wodę, pobraniem paszy treściwej a przyrostami masy ciała. Cielęta, które mają ograniczony dostęp do wody wykazują mniejsze przyrosty masy ciała aż o 38 % i mniejsze spożycie paszy treściwej o 31%. Program żywienia cieląt stosowany w warunkach wczesnego odsadzenia winien zabezpieczyć swobodny dostęp do wody a występowaniem biegunek u cieląt. Pomyślność odchowu cieląt przy wczesnym odsadzeniu zależy od:
W hodowli wielkostadnej skracanie okresu żywienia mlekiem i stosowanie pasz przeznaczonych dla cieląt później odsadzanych są przyczyną niskich przyrostów dziennych do 6 miesiąca życia.
W schorzeniach biegunkowych spożycie suchej paszy należy zmniejszyć nawet o 40%. Opóźniony rozwój przedżołądków i zmniejszone spożycie suchej paszy, spowalniają rozwój i wydłużają okres żywienia paszami mlecznymi.
Odsadzenie cieląt i przejście na żywienie paszami roślinnymi wymagają:
Żywienie zakwaszonym mlekiem.
Mleko odtłuszczone zawiera w 1 jednostce znacznie więcej białka niż mleko pełne. Pozwala to na zmniejszenie ilości wysokobiałkowych pasz treściwych. Przeznaczone jest ono do wyrobu preparatów mlekozastępczych i mlekopodobnych. Suszenie mleka w wysokiej temperaturze powoduje degradację termiczną białka mleka, pogarsza strawność, obniża wartość biologiczną białek i zmniejsza o 7-10% wykorzystanie lizyny. Gorsze wykorzystanie denaturowanego białka w trawieńcu predysponuje do schorzeń biegunkowych. Żywienie cieląt zakwaszonym mlekiem stanowi alternatywny sposób odchowu zdrowych cieląt. Kwas mlekowy dodawany do pasz mlecznych w ilości 0,3% powoduje zmniejszenie kwasowości mleka do wartości pH 4,2-4,6 w zależności od składu i właściwości sójczych mleka. Postępowanie takie zabezpiecza:
Program żywienia cieląt zakłada przechodzenie na mleko zakwaszone już od 3 dnia życia. Przyzwyczajenie cieląt do spożywania zakwaszonego mleka polega na stopniowym zwiększaniu kwasowości mleka, w zależności od ilości mleka w dawce pokarmowej w okresie do 5 dnia po porodzie.
W wypajalniach, po odpowiedniej konserwacji nagromadzonej siary i zakwaszonego mleka, można podawać je cielętom do chwili przejścia do cielętników, tj. 10-14 dnia życia. W miarę upływu czasu, do 5 tygodnia zwiększa się ilość podawanego mleka. Późniejsze zmniejszenie ilości mleka i preparatów zastępczych, przy zachowanej ilości paszy treściwej, wymaga zwiększenia dawki pasz suchych w warunkach optymalnego rozwoju przedżołądków i intensywnego wzrostu zwierząt.
Żywienie cieląt zakwaszonym mlekiem ma swoje uzasadnienie zwłaszcza w gospodarstwach o gorszych warunkach zoohigienicznych w okresie odsadzenia w 60 dniu życia. W cielętnikach, oprócz pasz treściwych, można podawać wszystkie rodzaje pasz mlecznych:
Żywienie paszami roślinnymi.
Przejście na żywienie paszą roślinną wymaga stosowania się do ustalonych norm paszowych dla cieląt. Cielęta w wieku 3 miesięcy potrzebują większych dawek pasz treściwych. W późniejszym okresie zmniejsza się dawki pasz treściwych na rzecz dobrej jakości pasz objętościowych. Przyjęło się uważać, że okres żywienia paszami roślinnymi zaczyna się wtedy, gdy pobierając pasze roślinne, cielęta uzyskują pożądane przyrosty masy ciała. Zauważono też, że większy wpływ na rozwój przedżołądków ma stosowany system odchowu cieląt niż ich wiek. Na rozwój anatomiczny i czynnościowy przedżołądków decydujący wpływ wywiera żywienie paszami suchymi. Rozwój przewodu pokarmowego obejmuje:
1. Rozwój przedżołądków, będący ostatnią fazą rozwoju przewodu pokarmowego. Następuje on znacznie szybciej po stosowaniu w dawce żywieniowej pasz suchych. Mechaniczne drażnienie i struktura pasz objętościowych (dobre siano) wzmagają rozwój żwacza i czepca oraz wpływają stymulująco na rozrost mięśniówki przedżołądków.
2. Czynność motoryczną (słabą) przedżołądków i objawy przeżuwania, które stwierdza się już w 2-3 tygodniu życia cieląt. Prawidłowe skurcze żwaczowo-czepcowe rozpoczynają się w 6-8 tygodniu życia.
3. Rozwój i rozrost śluzówek żwacza. Następują one pod wpływem działania kwasu masłowego i, w mniejszym stopniu, kwasu propionowego, powstających w procesie fermentacji węglowodanów. Stopień proliferacji śluzówek żwacza zależy od produkcji kwasów tłuszczowych i jest skorelowany ze zdolnościami absorpcyjnymi i powierzchnią absorpcyjną śluzówki żwacza.
Kolonizacja bakteryjna żwacza następuje wkrótce po urodzeniu i początkowo odbywa się głównie przez bakterie Coli. Od drugiego tygodnia życia pojawiają się w żwaczu formy Lactobacillus. W miarę zmiany rodzaju pożywiania inokulowane są bakterie amylo- i celulolityczne. W optymalnych warunkach fermentacji i metabolizmu w żwaczu, po odsadzeniu i przejściu na pasze treściwe, jego objętość nie jest racjonalnie wykorzystana. Głównym rodzajem pożywienia cieląt w tym okresie jest pasza treściwa,której dzienna dawka wynosi 1,5-2 kg. W miarę postępującego rozwoju przewodu pokarmowego, w 4-6 miesiącu życia, przy zwiększonych ilościach pasz objętościowych, pasze treściwe są podawane tylko w formie dodatków do podtrzymywania intensywności przyrostów. W żywieniu cieląt paszami objętościowymi o niskiej zawartości białka i łatwo strawnej energii, dochodzi do niedostatecznego rozwoju mikroflory żwacza. Niska aktywność bakterii celulolitycznych powoduje powolny rozkład pokarmu o niskiej koncentracji produktów odżywczych i jest przyczyną uczucia głodu. Dalsze żywienie tego rodzaju paszą, jej powolny pasaż przez przewód pokarmowy, prowadzi do nadmiernego nagromadzenia i przeładowania żwacza. Przedżołądki i brzuch są znacznie powiększone, skurcze przedżołądków są słabsze i mniej częste, ściany brzucha przyjmują typowy obraz „brzucha z siana”, przyrosty masy ciała maleją, wzdęcie żwacza oraz duża ilość niestrawionych części roślinnych i gazu w wydalinach dopełniają obraz kliniczny.
