Hormonalna regulacja rozrodu u psów samców
Psy samce dojrzewają w wieku 9-12 miesięcy. W regulacji procesów rozrodczych u psów istotne znaczenie mają gonadotropiny FSH i LH, których uwalniane jest kontrolowane przez GnRH. LH wpływa na komórki śródmiąższowe, pobudzając je do produkcji testosteronu i innych androgenów. Testosteron stymuluje spermatogenezę i jest odpowiedzialny za popęd płciowy psa. FSH pobudza komórki podporowe, które produkują estrogeny. Hormony te oddziałują wspólnie z testosteronem na funkcję wydzielniczą prostaty. Testosteron wywiera działanie na prostatę dopiero po redukcji do dihydrotestosteronu przez 5- alfa – reduktazę.
Pan badania andrologicznego psa.
Duży odsetek psów samców wykazuje zaburzenia płodności, w związku z czym andrologia nabiera u tego gatunku zwierząt coraz większego znaczenia praktycznego.
Plan badań andrologicznych:
1. Opis
2. Wywiad:
3. Stan ogólny
4. Badanie zewnętrzne
5. Badanie wewnętrzne
6. Badanie odruchów płciowych
7. Badanie nasienia i jego ocena
8. Badania dodatkowe
Badanie kliniczne
Badając narządy rozrodcze psa zwraca się uwagę na to, czy są one w pełni wykształcone, czy nie ma wad wrodzonych i czy nie występują objawy chorobowe. Przy oglądaniu należy sprawdzić: symetrię moszny, zmiany na skórze, wypływ z napletka, wielkość gruczołów sutkowych.
Omacując jądra ocenia się ich:
Przy niezstąpieniu jąder próbuje się je zlokalizować, omacując okolicę kanału pachwinowego. Prącie bada się po wysunięciu z napletka.
Zwraca się uwagę na:
Omacując prostatę określamy jej:
Badanie odruchów płciowych następuje podczas krycia naturalnego, co nie zawsze jest możliwe. Należy je przeprowadzić przed nadaniem klinicznym samca. Ocenia się popęd płciowy, odruchy płciowe.
Badanie USG.
Badanie to jest stosowane głównie przy schorzeniach prostaty, rzadziej jąder. Przy badaniu prostaty przykłada się głowicę z boku prącia. Naturalna prostat jest owalna, o średniej echogenności.
Badanie radiologiczne.
Badanie jest pomocne w rozpoznawaniu schorzeń prostaty i zatrzymanych jąder (nowotwory) oraz przy złamaniach kości prącia. Wykonuje się boczne zdjęcie tylnej części brzucha po wprowadzeniu kontrastu do pęcherza.
Badanie mikrobiologiczne.
Wymaz z napletka.
Wymaz wskazany jest w stanach zapalnych napletka i w zapaleniach pochwy u suk pokrytych danym samcem. Wysuwa się prącie, pobiera wymaz z okolicy opuszki prącia i przesyła do badania.
Badanie wydzieliny z prostaty.
Badanie wydzieliny wykonuje się w stanach zapalnych prostaty. Wydzielinę uzyskuje się po masażu prostaty przez prostnicę lub pobierając nasienie.
Badanie hematologiczne i serologiczne.
Badanie hematologiczne jest pomocne w różnicowaniu schorzeń prostaty- leukocytoza w stanach zapalnych. Badanie serologiczne wykonuje się w kierunku brucelozy.
Pobieranie nasienia.
Nasienie pobiera się najczęściej metoda manualną, najlepiej w obecności suki mającej cieczkę. Ręką w gumowej rękawiczce masuje się prącie przez napletek, a po częściowej erekcji wysuwa się je z napletka. Następnie obejmuje się prącie palcem wskazującym i kciukiem za opuszką prącia i rytmicznie uciska. Pies wykonuje w tym czasie ruchy frykcyjne. Po pełnej erekcji prącia pies zaczyna się odwracać. Pomaga mu się w tym, przekładając jego tylną nogę przez rękę osoby pobierającej nasienie. Prącie jest skierowane do tyłu i rozpoczyna się. Nasienie oddawane jest w 3 frakcjach. Plemniki zawarte są we frakcji drugiej. Frakcje te chwyta się oddzielnie do naczynia z płaszczem wodnym lub do szerokich ogrzanych probówek. Po ejakulacji prącie trzyma się nadal do tyłu, uciskając je lekko za opuszką. Kiedy prącie zaczyna wiotczeć, pokrywa się je maścią antybiotykową i odprowadza do napletka.
Rzadziej stosowane jest pobieranie nasienia za pomocą sztucznej pochwy lub elektroejakulacji.
Ruchliwość plemników
Ruchliwość plemników bada się na podgrzewanym stoliku Bloma lub na ogrzanym szkiełku podstawowym, umieszczają na nim kroplę nasienia i przykrywając szkiełkiem nakrywkowym. Ruch postępowy powinno wykazywać 70-90% plemników.
Gęstość nasienia
Gęstość określa się szacunkowo na zimnym stoliku Bloma, gdy plemniki są nieruchome. Nasienie psów jest zazwyczaj rzadkie (odległości między plemnikami są długości witki i większe).
Koncentracja plemników
Koncentrację bada się we frakcji głównej, licząc plemniki w komorze Burkera lub Thomasa-Zeissa, po rozcieńczeniu 0,9% NaCl.
Zmiany morfologiczne.
W celu morfologicznej oceny plemników (określenie odsetka plemników o nieprawidłowej budowie) sporządza się rozmaz z nasienia i utrwala w 96% alkoholu etylowym. Następnie barwi się go eozyną i gencjaną. Preparaty ogląda się w mikroskopie świetlnym pod imersją i ocenia morfologię 200 plemników. Udział plemników ze zmianami morfologicznymi wynosi fizjologicznie 10-20%.
Badanie bakteriologiczne nasienia
Badanie takie jest wskazane przy zaburzeniach płodności samca, występowaniu zapaleń dróg rodnych u suk krytych danym samcem i w stanach zapalnych prostaty. Do badania pobiera się jałowo z ejakulatu ok. 0,5 ml nasienia.
W praktyce klinicznej największe znaczenie ma badanie ruchliwości plemników. Umożliwia ono również szacunkowe określenie gęstości nasienia.
Schorzenia moszny
Do stosunkowo częstych schorzeń należy zapalenia skóry moszny. Skóra moszny jest cienka, słabo owłosiona i dlatego bardzo wrażliwa na działanie różnych czynników.
Zapalenie skóry moszny objawia się:
Pies wylizuje intensywnie zmienioną okolicę. Chód jest sztywny, napięty. Podwyższenie miejscowej temperatury oraz zaburzenia termoregulacji wskutek zniesienia kurczliwości moszny prowadzą do obniżenia się jakości nasienia. Przy głębszych ranach moszny proces zapalny może się przenieść na osłonki i dalej na otrzewną.
Leczenie.
Stosuje się lokalnie maści antybiotykowe i zawierające hormony kory nadnerczy. Należy uniemożliwić lizanie. W przypadku ran należy wykonać ich toaletę i podawać ogólnie antybiotyki. W przypadku braku efektu leczenia wskazane jest usunięcie moszny wraz z jądrami.