Wpływ dodatku drożdży piwnych w diecie na stan zdrowia krów w aspekcie obserwacji klinicznych


Ryszard Mordak1,  Andrzej Zachwieja2, Jerzy Preś3,  Aleksander Dobicki2, Wiesław Jakus2

1Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów
2Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Hodowli Zwierząt,
3Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,

    Wstęp

   Stan zdrowia szczególnie wysoko produkcyjnych krów mlecznych w znacznej mierze zależy od warunków żywienia. Czynniki żywieniowe działają w sposób kompleksowy poprzez różne mechanizmy i procesy biologiczne w organizmie przeżuwaczy i powinny być dostosowane do potrzeb fizjologicznych zwierząt.  Niektórzy autorzy (Zaaijer 2005) utożsamiają drowie krowy ze zdrowiem żwacza, gdyż w przewodzie pokarmowym krów 80% trawienia odbywa się właśnie w tej części wielokomorowego żołądka.
   W ostatnich latach coraz częściej zwraca się uwagę na aspekty i znaczenie diety w immunologicznej  stymulacji organizmu różnych gatunków ssaków, także u krów. Znane         i propagowane w żywieniu są elementy probiotyczne i prebiotyczne niektórych kultur bakteryjnych i drożdży piwnych (Gedek 1994, Arens 1995, Chaucheyras-Durand i Fonty 2002).
Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu dodatku żywych komórek i suszonych drożdży (Saccharomyces cerevisiae) u krów mlecznych na ich stan zdrowotny w okresie okołoporodowym.

Materiał i metody
   Doświadczenie przeprowadzono w stadzie krów rasy hf (odmiana czerwono-biała), utrzymywanych na uwięzi; krowy ocieliły się w sezonie letnim (od maja do lipca). Do doświadczenia wybrano, na podstawie wydajności w laktacji poprzedniej 75 krów, które podzielono na trzy grupy: 2 grupy doświadczalne i grupę kontrolną. Stosowano następujące dodatki drożdżowe: dodatek preparatu suszonych drożdży piwnych (Saccharomyces cerevisiae) (grupa I) oraz kultur drożdży żywych (grupa II) - począwszy od zasuszenia (3 tygodnie przed ocieleniem) i po ocieleniu aż do ukończenia 100 dni laktacji. Grupa trzecia (III) stanowiła grupę kontrolną. Określono liczbę komórek somatycznych w mleku krów (Somacount 120, Bentley), monitorowano stan zdrowia zwierząt objętych doświadczeniem. Notowano szczegółowe dane w zakresie klinicznych przypadków: zapalenia gruczołu mlekowego (mastitis), zapalenia macicy z udziałem procesu ropnego (endometritis), zatrzymania łożyska (retentio placenta) oraz zalegania poporodowego oraz zaburzeń metabolicznych przebiegających z niestrawnością. Dokonano analizy stanu narządu ruchu w oparciu o średnią ocenę punktową badanych krów wynikającą ze stopnia manifestowania kulawizny. Ocenę prowadzono na podstawie pięciostopniowej skali (1-zła , 2- mierna, 3-dostateczna, 4-dobra , 5-bardzo dobra dla wszystkich zwierząt dokonywanej w momencie rozpoczęcia i zakończenia doświadczenia.

    Omówienie wyników i dyskusja

      W czasie trwania doświadczenia analizowano w poszczególnych grupach krów częstotliwość występowania niektórych przypadków klinicznych stanowiących  powszechne i bardzo kosztowne problemy zdrowotne ferm bydła mlecznego.
          Na podstawie uzyskanych wyników w grupie krów otrzymujących dodatek suszonych drożdży piwnych w paszy (grupa I) nie zanotowano u krów przypadków zatrzymania błon płodowych, które występowały z mniejszym ( 4,1% grupa III) lub większym (12,5% grupa II) nasileniem. W grupie I nie zanotowano także przypadków zalegania poporodowego, a liczba przypadków mastitis, endometritis z udziałem procesu ropnego po okresie inwolucji macicy była wyraźnie niższa jak w pozostałych grupach krów II i III. Choroby metaboliczne u krów w grupie I  występowały czterokrotnie rzadziej jak w grupach porównywanych.     
W grupie krów, które otrzymywały dodatek suszonych drożdży piwnych zanotowano także  poprawę stanu aparatu ruchu w oparciu o ocenę kulawizn na podstawie w/w  pięciostopniowej skali dokonywaną w momencie rozpoczęcia i zakończenia doświadczenia.
Tabela 1.Występowanie niektórych przypadków klinicznych w porównywanych grupach krów.

Tabela 2.  Ocena punktowa narządu ruchu u krów na początku i na końcu doświadczenia.

Obserwowane jednostki chorobowe należ do najczęściej występujących w fermach bydła mlecznego. Po porodzie u krów szczególnie tym patologicznym, przebiegającym z zatrzymaniem błon płodowych,  skutkującym najczęściej  rozwojem  metritis, a następnie endometritis ale także pojawienie się innych komplikacji zdrowotnych jak mastitis, dermatitis digitalis prowadzi do wielu strat w hodowli. 
     W procesie prawidłowej separacji oraz wydalania błon płodowych u krów kluczowe znaczenie ma sprawność układu immunologicznego (Gunnik 1984). Autor zaobserwował znacznie mniejszą ilość leukocytów w kotyledonach  krów z zatrzymaniem łożyska w porównaniu z krowami rodzącymi prawidłowo. Nie tylko obniżenie ilości ale także osłabienie funkcji - aktywności granulocytów, a szczególnie neutrofili we wczesnym okresie poporodowym jest jednym z kluczowych czynników patogenezy zatrzymania łożyska  u krów Dosonge (1999), co przekłada się także na efekt histokompatybilności Davies (2000). Podobnie jak przy zakażeniach dróg rodnych (metritis, endometritis) także w patogenezie zakażeń gruczołu mlekowego (mastitis) Malinowski (2002) ale i zakażeń dotyczących innych narządów szczególnie obrębie kończyn (dermatitis digitalis, pododermatitis). Webster (2005)  warunki zoohigieniczne fermy jak też poziom odporności lokalnej i ogólnej krów stanowi ważne, niekiedy decydujące ogniwo  o wyzwoleniu procesu zapalnego oraz charakterze jego przebiegu.
      Otrzymane wyniki badań potwierdzają, że w przypadku ujawnienia klinicznego zakażenia danego narządu u zwierzęcia występuje większe prawdopodobieństwo zakażeń w obrębie innych jego narządów. Stąd w grupach krów, w których występowało więcej przypadków klinicznych zachorowań dotyczących zatrzymania łożyska i zakażeń macicy notowano jednocześnie więcej przypadków zakażeń w obrębie innych narządów. Może być to spowodowane krążeniem zarazka w organizmie krów ale także niższym poziomem odporności u tych zwierząt.  Ponadto zauważyć można, że w grupie krów, w której występowało najwięcej problemów metabolicznych występowało jednocześnie najwięcej innych problemów zdrowotnych o charakterze zapalnym.   
W grupie I, w której występowało najmniej analizowanych problemów zdrowotnych z uwagi na  naukowo potwierdzone walory pokarmowe ale także prebiotyczne podawanych suszonych drożdży piwnych stanowić mogło naturalną dietetyczną immunostymulację, komunikującą z tezami zawartymi w pracach Brondtzega (1996. Może mieć to szczególne znaczenie w profilaktyce chorób produkcyjnych krów o podłożu wieloczynnikowym jak metritis mastitis czy pododermatitis zależnych w znacznym stopniu od warunków żywieniowych, bytowych przekładających się na poziom immunologiczny organizmu. Potwierdza to także fakt znacznie niższych wartości dla LKS u krów otrzymujących dodatek suszonych drożdży piwnych. Wzrost liczby komórek somatycznych w mleku jest bezpośrednio skorelowany z rozwojem zakażeń gruczołu mlekowego (mastitis). Podwyższenie progu odporności lokalnej wymienia u krów powoduje obniżenie ilości przypadków mastitis a jednocześnie obniżenie liczby komórek somatycznych w wydzielinie mlecznej.

Tabela 3. Liczba komórek somatycznych (w tys.) w mleku krów w zależności od stosowanych dodatków drożdży.

a, b – wartości w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotne przy p≤0,05


   Liczba komórek somatycznych w mleku kształtowała się na stosunkowo wysokim poziomie (Tab. 6), zwłaszcza w grupie krów otrzymujących dodatek żywych drożdży i grupie kontrolnej. W pierwszym i drugim miesiącu laktacji LKS w mleku krów grupy I kształtowała się na poziomie ponad dwukrotnie niższym w porównaniu do grupy II i III. W trzecim próbnym doju LKS w mleku krów, którym podawane były drożdże suszone (grupa I) była prawie dwukrotnie niższa i wynosiła 370 tys. Analizując LKS w całym okresie doświadczenia („Razem”), potwierdzono statystycznie różnicę między grupą I a grupą II, LKS w mleku krów grupy I mieściła się w wartościach dla mleka w klasie ekstra. Istotnie niższa ilość komórek somatycznych w mleku może być efektem wyższego poziomu odporności  zarówno ogólnej, jak i lokalnej w gruczole mlekowym, co związane jest między innymi z podwyższeniem sprawności fagocytarnej granulocytów. Podwyższenie odporności, obniża łatwość powstawania zakażeń, a w efekcie ilość podklinicznych i klinicznych mastitis w wyniku działania różnych drobnoustrojów, czemu towarzyszy istotny wzrost ilości komórek somatycznych. Suriyasathaporn (2000) analizowalł fermy krów w Holandii, gdzie występowały przez wiele lat niskie wartości SCC. Na podstawie regresji wielokrotnej stwierdzili, że tylko niska wartość LKS w mleku była istotnie dodatnio skorelowana z kliniczną postacią mastitis (badano ilość i skład mleka, BCS, zatrzymanie łożyska, występowanie gorączki mlecznej). Inni autorzy badający wpływ dodatku kultur drożdży nie stwierdzali u krów w mleku zmian w ilości SCC (Robinson 1997, Dann i wsp. 2000, Schwarz i wsp. 1994). Jedynie w pracy Dobickiego i wsp. (2007) podano, iż dodatek suszonych drożdży piwnych istotnie obniżył liczbę komórek somatycznych w mleku krów.
   Spostrzeżenia kliniczne komunikują także z innymi pracami, gdzie wyższy poziom immunologiczny osiągano także za pomocą farmakologicznej immunomodulacji przy zastosowaniu dimeru lizozymu (Lydium KLP). Lydium KLP posiadając cytowane przez producenta działanie modulacyjne na syntezę TNFα, wzmaganie produkcji IFNα,  aktywizowanie fagocytozy, a także agregację granulocytów w tym neutrofilów, których aktywność w pacentomie polega między innymi na zdolności fagocytarnej, tak w macicy jak i gruczole mlekowym ( Mordak 2007, Malinowski 2001).
         Wprowadzanie do pasz komponentów immunomodulujacych stanowi o wysokim poziomie  produkcyjnym ale powinno być to czynione pod kontrolą kompetentnych żywieniowców oraz lekarzy weterynarii i nie może być traktowane jako środek zastępczy na różne problemy zdrowotne zwierząt ale po wyeliminowaniu podstawowych słabych punktów żywieniowych  i środowiskowych w fermie.

Podsumowanie i wnioski
   Podsumowując należy stwierdzić, że  stosowanie preparatu suszonych drożdży piwnych dla krów, w okresie ostatnich trzech tygodni ciąży i pierwszych 100 dni laktacji, spowodowało wyraźnie pozytywny wpływ na ich ogólny stan zdrowotny oraz na obniżenie liczby komórek somatycznych w mleku.





Piśmiennictwo dostępne u autorów




Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170) oraz zmianami z dnia 9.05.2007 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 662) za naruszenie praw własności poprzez kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie przedstawionych na stronach Veterynaria.pl, Vetforum.pl, Sklep.Veterynaria.pl treści bez zgody właściciela grozi grzywna oraz kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 5 (art. 115.1).