Soczewka, cz. 1

Anatomia.

Soczewka składa się z:
•    torebki,
•    nabłonka przedniego,
•    włókien soczewki.

Dzieli się na dwie podstawowe części:
•    korę,
•    jądro.

Wraz ze wzrostem soczewki przez cały okres życia w obszarze równikowym powstają nowe włókna, które są warstwowo odkładane na istniejących już warstwach, przesuwając starsze włókna do środka soczewki, podobnie jak odkładane są słoje w pniu drzewa. Warstwy te są widoczne w biomikroskopie. Określa się je odpowiednio, jako:
•    jądro dorosłe,
•    płodowe,
•    embrionalne.

Soczewka jest zawieszona na wysokości równika na obwódce rzęskowej, czyli więzadłach podwieszających – włóknach kolagenowych, które są przytwierdzone do wyrostków rzęskowych i zawieszają soczewkę w środku źrenicy. Zmiany napięcia więzadeł wpływają na stopień załamywania przez soczewkę światła.

Aby zwierzę mogło zobaczyć blisko położony przedmiot, w jego oku musi zajść akomodacja. Dochodzi do niej pod wpływem skurczu mięśnia rzęskowego, który wyzwala stymulacja parasympatykomimetyczna. U ssaków naczelnych i ptaków skurcz ten pogłębia krzywiznę soczewki, przez co wzrasta jej moc refrakcyjna. U zwierząt mięsożernych skurcz mięśnia rzęskowego powoduje przesunięcie soczewki do przodu, umożliwiając im akomodację i oglądanie blisko położonych przedmiotów. Rozkurcz mięśnia rzęskowego, który zachodzi pod wpływem pobudzenia sympatycznego, umożliwia z kolei widzenie przedmiotów oddalonych. U ssaków naczelnych i ptaków relaksacja tego mięśnia powoduje spłaszczenie soczewki i zmniejszenie jej mocy refrakcyjnej. U zwierząt mięsożernych soczewka przesuwa się wówczas do tyłu.

Budowa soczewki.

Torebka.
Torebka jest przezroczystą, elastyczną strukturą otaczającą soczewkę. Stanowi ona punkt przyczepu dla włókien obwódkowych, które podwieszają soczewkę. U zwierząt naczelnych kształt soczewki zależy od elastyczności jej torebki. Torebka jest nieprzepuszczalna dla dużych cząstek, ale umożliwia przenikanie wody i elektrolitów. Przednia część torebki, związana z leżącym poniżej nabłonkiem, jest znacznie grubsza niż część tylna, która traci warstwę nabłonka w rozwoju embrionalnym.

Nabłonek soczewki.
Komórki nabłonka sześciennego leżą pod torebką przednią. Proliferują w kierunku równika, przybierają kształt kolumnowy, ulegają wydłużeniu i przekształcają się w nowe włókna soczewki. Komórki te ze względu na podziały mitotyczne są bardzo podatne na wpływ substancji toksycznych i działanie czynników patologicznych. Pod ich wpływem na równiku powstają zmętnienia. Nabłonek soczewki odgrywa rolę w transporcie kationów przez torebkę soczewki. Nabłonek torebki tylnej, który przekształca się we włókna tworzące embrionalne jądro soczewki, u noworodków i osobników dorosłych jest niewidoczny.

Włókna soczewkowe.
Włókna soczewkowe tworzą istotę soczewki. Układają się we wzajemnie przenikające się warstwy. Rozciągają się od obszaru równikowego do bieguna przedniego i tylnego soczewki, do których jednak nie docierają. Zamiast tego łączą się z włóknami biegnącymi z przeciwległego bieguna, układając się z nimi w literę Y. Szew ten uwidocznia się w oku z zaćmą. Powstające wówczas zmętnienia nadają temu miejscu kształt stojącej lub odwróconej litery Y. Ponieważ nowe włókna soczewki powstają przez całe życie, starsze włókna, położone w jądrze soczewki są gęstsze i mniej przezroczyste niż otaczające je włókna młodsze. Ta różnica między jadrem a korą staje się wraz z wiekiem coraz wyraźniejsza i może doprowadzić do stwardnienia jądra soczewki.

Zaburzenia wrodzone soczewki.

Zaburzenia wrodzone są rzadko spotykane w praktyce klinicznej. Należą do nich:
•    brak soczewki,
•    mikrofakia - mała soczewka,
•    sferofakia – soczewka kulista,
•    stożek soczewki – uwypuklenie przedniej lub tylnej części soczewki na jej biegunie,
•   szczelina soczewki – ubytek w równiku soczewki, któremu przeważnie towarzyszą podobne ubytki w ciele rzęskowym i włókienkach.


Zaćma.

Patogeneza.
Biochemia soczewki jest złożona, dlatego istnieje wiele przyczyn zaćmy. Z wyjątkiem przypadków zaćmy wywołanej przez cukrzycę, galaktozemię, eksperymenty, zaburzenia metaboliczne odpowiedzialne za rozwój tej choroby u zwierząt domowych nie są w pełni zrozumiałe.

Uogólniając, można stwierdzić, że zaćmę wywołuje każdy z czynników, który zakłóca jeden z zachodzących w soczewce mechanizmów takich jak:
•    odżywianie,
•    przemiany energetyczne,
•    przemiany białkowe,
•    równowaga osmotyczna.

Zaburzenie tych procesów powoduje nieodwracalne zmiany w:
•    składzie białkowym soczewki,
•     pracy pomp metabolicznych,
•     stężeniu jonów,
•     aktywności antyoksydacyjnej.

Etapy rozwoju zaćmy:

1.    Zaćma początkowa.
Początkowe, ogniskowe zmętnienie soczewki, brak wpływu na widzenie.

2.    Niedojrzała.
Zmętnienie jest bardziej intensywne, a zmiany patologiczne obejmują większość soczewki. Przezroczystość soczewki ulega ograniczeniu, ale nie zanika całkowicie. Dlatego nadal widoczny jest refleks światła pochodzący z makaty odblaskowej, chociaż obraz dna oka w badaniu oftalmologicznym może być częściowo zamazany. Wzrok ulega osłabieniu, ale zwierzę nadal widzi.

3.    Dojrzała.
Soczewka jest całkowicie zmętniała i dlatego następuje w tym oku utrata wzroku. Brak refleksu od makaty odblaskowej, a dno oka jest niedostępne do badania oftalmologicznego.

4.    Przejrzała.
W niektórych przypadkach dojrzałej zaćmy choroba postępuje na skutek do studium przejrzałego, w którym na skutek proteolizy dochodzi do zmian rozpływnych. Proces ten przeważnie rozpoczyna się w korze i obejmuje w dalszym etapie jądro. Rozpad kory zachodzi znacznie szybciej niż autoliza jądra. W zaawansowanych przypadkach resorpcji pozostałości jądra mogą swobodnie unosić się w mlecznym płynie w korze, w którym są zawieszone. Rozłożone białka soczewki przenikają przez torebkę do komory przedniej. Wskutek tego objętość soczewki zmniejsza się nadając torebce charakterystyczny, pomarszczony wygląd. Jądro, po zaniku kory, może pozostać w obkurczonej torebce i opaść na dno soczewki. W miarę obkurczania się soczewki przednia komora ulega pogłębieniu. Pozostałości z rozłożonych włókien tworzą małe, połyskujące cząstki.

Przyczyny zaćmy.
Zaćma wrodzona.
Zaćma wrodzona pojawia się już w życiu płodowym, jest więc obecna w momencie narodzin i ma charakter starły lub pogłębiający się. Choroba może być dziedziczna, wtórna do innych zmian rozwojowych lub rozwijać się pod wpływem czynników działających ze strony matki.

Zaćma wrodzona rozwija się wtórnie do lub pod wpływem innych zmian rozwojowych, jak:
•     przetrwała błona źreniczna,
•     przetrwała tętnica ciała szklistego,
•     przetrwałe hiperplastyczne pierwotne ciało szkliste,
•     małoocze,
•     liczne anomalie oka.

W przypadku zaćmy wrodzonej należy rozważyć wczesne leczenie operacyjne. Badania dowodzą, że brak odpowiedniej stymulacji świetlnej lub niewłaściwe pobudzanie centralnego układu nerwowego wywołuje nieodwracalne zmiany funkcjonalne i strukturalne w jądrze kolankowym bocznym i korze wzrokowej. Dlatego niedowidzenie może rozwinąć się u bardzo młodych zwierząt z:
•    nasiloną zaćmą wrodzoną,
•    zmętnieniem rogówki,
•    zamkniętą szparą powiekową.

CDN.