ZATKANIE PRZEŁYKU
Istotą schorzenia jest całkowita lub częściowa niedrożność tego narządu. Najczęściej chorują konie żarłoczne, które szybko połykają kęsy karmy bez ich pogryzienia, rozdrobnienia, naślinienia. Schorzenie to u koni występuje znacznie rzadziej niż u przeżuwaczy. U koni zatrzymują się niekiedy w przełyku suche części karmy (np. suche lub niedostatecznie rozmiękczone suszone wytłoki buraczane) lub duże kęsy paszy objętościowej - najczęściej ziemniak albo nawet kawałek buraka. Zwykle następuje to po dłuższym głodzeniu lub po narkozie w związku z obniżoną pobudliwością nerwową.
U koni przełyk ulega zatkaniu częściej w odcinku piersiowym niż w szyjnym. Przy zatkaniu światła przełyku całkowicie uniemożliwione jest połykanie, natomiast przy niezupełnym – początkowo jeszcze przechodzą płyny. Jednak po pewnym czasie na skutek drażnienia przełyku:
Skurcz mięśniówki przełyku biegnie falą w kierunku wpustu żołądka, czemu towarzyszy ból objawiający się niepokojem konia. Powstają także ruchy i skurcze mięśniówki przełyku w kierunku jamy ustnej.
Dłużej trwający ucisk wywierany przez ciało obce, staje się powodem zapalenia ściany przełyku, co prowadzi w końcu w miejscu niedrożnym do martwicy. Na skutek zmian zwyrodnieniowych następuje obniżenie wytrzymałości ściany przełyku, które może być przyczyną powstania rozstrzeni lub zachyłków. Istnieje także możliwość wywiązania się zachłystowego zapalenia płuc, powstałego Nan skutek wniknięcia do dróg oddechowych płynów i cząstek karmy.
Objawy i rozpoznanie.
Wskutek ucisku i bólu powstają odruchowe ruchy połykowe, krztuszenie się i objawy niepokoju. Koń wyciąga głowę i porusza szyję na boki, otwiera jamę ustną, kaszle. Przed miejscem niedrożnym przełyk wypełnia się śliną. Objętość jego w związku z tym zwiększa się, co udaje się stwierdzić dotykiem. Przy dłużej trwającym schorzeniu ślina z cząstkami karmy wypływa przez jamę ustną i nozdrzami.
Poza wymienionymi objawami zatkanie przełyku można rozpoznać przez omacywanie jego szyjnego odcinka. Badaniem tym niekiedy udaje się stwierdzić uwięźnięte ciało obce. Innym sposobem, potwierdzającym obecność ciała obcego w przełyku, jest wprowadzenie doń zgłębnika, który dochodzi tylko do miejsca, gdzie znajduje się przeszkoda. Podobne do opisanych objawy występują również przy skurczy przełyku, zwykle jednak ustępują one w kilka minut po zastrzyku nowalginy i leku przeciwskurczowego.
Leczenie.
Celem rozluźnienia skurczu błony mięśniowej przełyku wstrzykuje się preparat NO-SPA dożylnie 12-20 ml lub domięśniowo 20-30ml i dożylnie nowalginę 50-80 ml. Okolicę, gdzie utkwiło ciało obce można znieczulić nasiękowo 2% roztworem nowokainy lub 1% lignokainy przy użyciu cienkiej igły iniekcyjnej. Ponadto, wlanie do przełyku małej ilości płynnej parafiny, ułatwia przesuwanie kęsa buraczanego lub ziemniaka. Po wystąpieniu przeciwskurczowego działania podanych leków przystępuje się do zabiegów. Tkwiące w przedniej części ciało obce można czasem usunąć ręką lub szczypcami, po uprzednim rozwarciu jamy ustnej za pomocą specjalnego rozwieracza. Zabieg ten wykonuje się w znieczuleniu ogólnym ketaminą lub barbituranem po premedykacji.
Gdy wydobycie ciała obcego nie udaje się, należy próbować zepchnąć je zgłębnikiem do żołądka. Używanie u koni zgłębników typu Baranyego lub Thygessena, które mają na końcu małe pętle z drutu służące do przecięcia lub zaczepienia ziemniaka lub buraka, jest niebezpieczne i ryzykowne, gdyż przyrząd ten może uszkodzić osłabioną, w niedrożnym miejscu ścianę przełyku.
Tkwiący w przełyku kęs zbitej karmy można wypłukać. W tym celu wprowadza się wprowadza się do przełyku dwa zgłębniki – każdy o innym świetle. Do jednego podłącza się pompę maciczną i powoli pod ciśnieniem, wtłacza się wodę; drugim zgłębnikiem wypływa woda z cząstkami karmy. Gdy wymienione zabiegi nie odnoszą skutku, pozostaje przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.
Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym i miejscowym. Cięcie skóry o długości 15 cm, wykonuje się wzdłuż żyły jarzmowej na jej brzusznym brzegu. Następnie przecina się mięsień skórny, odchyla żyłę jarzmową ku górze i na tępo odsłania tkanki w kierunku dolno-bocznego brzegu tchawicy, gdzie znajduje się przełyk. Rozcinając powięź głęboką szyi, która otacza tchawicę, naczynia i przełyk, wyosabnia się przełyk. Teraz łatwo znajduje się jego zatkany odcinek. Następnie przełyk unosi się ku górze, zwracając uwagę na to, aby nie pociągnąć nerwu lub przewodu chłonnego. Czynność ta przy silnym wypełnieniu przełyku może sprawiać pewną trudność. W celu łatwiejszego manewrowania należy odpowiednio wydłużyć ranę operacyjną. Po uniesieniu i ustaleniu przełyku, okłada się go zwilżonymi serwetami zwilżonymi ciepłym płynem fizjologicznym. Cięcie przełyku wykonuje się w ten sposób, aby nie było dłuższe niż jest to konieczne. Cięcie błony mięśniowej (z każdej strony) powinno być dłuższe o około 1 cm od cięcia błony śluzowej. Zawartość usuwa się kleszczami, którymi duże kęsy, w razie potrzeby rozdrabnia się w świetle przełyku.
Przed zeszyciem, brzegi rany operacyjnej przełyku spłukuje się płynem fizjologicznym, następnie usuwa się zewnętrzną serwetę zasłaniającą ranę przełyku oraz ranę operacyjną szyi.
ROZSZERZENIE PRZEŁYKU
Z szeregu schorzeń przełyku, w których mogą występować bóle kolkowe, może być ich przyczyną rozszerzenie przełyku.
Przełyk może ulegać rozszerzeniu we wszystkich kierunkach, co określa się jako rozstrzeń lub w jednym kierunku – uchyłek przełyku. Schorzenie to powstaje na skutek zwiotczenia mięśniówki, nieraz 2-5 dni po przebytym zatkaniu przełyku. Czasem może wystąpić u starszych koni bez uprzedniego zatkania, w następstwie zmniejszenia się sprężystości lub zaniku błony mięśniowej przełyku. Przyczyną mogą być niekiedy zmiany wywołane przez sarkosporidie.
Uchyłek przełyku polega na wysklepieniu się całej ściany tego narządu i rozwija się na skutek ucisku wywieranego przez ciało obce. Uchyłkiem rzekomym określa się uwypuklenie błony śluzowej przełyku między rozciągnięte lub rozdzielone wiązki mięśniowe.
Uchyłki mają wygląd krótkich, workowatych wybrzuszeń lub podłużnych rur. Ze światłem przełyku łączą się szerszym lub węższym otworem.
Objawy.
Podczas jedzenia, tak karma stała jak i płyny, gromadzą się w wysklepionej lub rozszerzonej części przełyku. Zalegająca w rozszerzeniu treść pokarmowa może powodować zatkanie światła przełyku, przy uchyłkach zaś powstaje niedrożność wskutek ucisku wywieranego na przełyk przez karmę wypełniającą uchyłek. Rozszerzeniu przełyku towarzyszą skurcze połączone z bólami, w czasie których karma przesuwa się do żołądka lub gardła. Powyżej rozszerzenia powstają ruchy przeciwrobaczkowe.
Koń zwykle:
Najczęściej obserwuje się wracanie pienistej karmy przez otwory nosowe i przez jamę ustną. W rynience naczyniowej z lewej strony pojawiają się ruchy falowe przebiegające w dwóch kierunkach:
Mogą także wystąpić objawy bólowe podobne do jelitowych, które podczas jedzenia powtarzają się kilkakrotnie.
Rozpoznawanie.
Uciskanie rozszerzenia przełyku w odcinku szyjnym powoduje zmniejszenie się widocznego uwypuklenia, koń natomiast dławi się i wydala papkę pokarmową nozdrzami i przez jamę ustną. Gdy schorzenie trwa dłużej, następuje całkowite zwiotczenie mięśni przed miejscem zwężenia i zwierzę nie może zupełnie przyjmować karmy i wody. Dłużej utrzymujące się schorzenie doprowadza do wycieńczenia lub różnych innych powikłań:
co powoduje:
Oprócz opisanych objawów, pomocne w rozpoznawaniu schorzenia może być wprowadzenie do przełyku zgłębnika. W rozpoznawaniu różnicowym należy wykluczyć:
Leczenie.
Do leczenia nadają się uchyłki powstałe w odcinku szyjnym, natomiast sięgające dalej należy uważać za nieuleczalne.
W początkowej fazie schorzenia, kiedy proces chorobowy nie jest jeszcze zbyt zaawansowany, można stosować masaż. Zasadniczo jednak właściwe postępowanie lecznicze polega na operacji.
Cięcie skóry i powięzi prowadzi się wzdłuż powstałego uwypuklenia, około 5 cm dalej z każdej strony niż jego zasięg. Uchyłek odpreparowuje się na tępo od otaczających tkanek, przechodząc z każdej strony o 3 cm poza jego zasięg. Wyosobniony i wydobyty ponad ranę operacyjną uchyłek przytrzymuje się hakiem i okłada serwetami. W miejscu najbardziej uwypuklającym wycina się wrzecionowaty fałd ściany uchyłka lub rozszerzenia. Oczyszczając wnętrze z zawartości, bada się czy fałdy błony śluzowej mają przebieg prosty, oraz zgłębnikiem sprawdza się drożność przełyku w kierunku dożołądkowym. Ścianę przełyku zeszywa się katgutem chromowanym nr 1 lub nr 0 szwem dwupiętrowym.
Małe uchyłki likwiduje się bez otwierania światła przełyku, zakładając kilka szwów łączących nieuszkodzoną błonę mięśniową przełyku po obu stronach uchyłka i układając przedtem ścianę przełyku w podłużne fałdy zmniejszające jego światło. Podczas zabiegu, dla kontroli, wprowadza się do przełyku zgłębnik.
Reszta czynności i dieta pooperacyjna są takie same, jak w poprzednich operacjach przełyku.
CDN.
