Opieka pooperacyjna nad pacjentem chirurgicznym

Opieka nad pacjentem chirurgicznym nie kończy się z chwilą wykonania operacji. Często ostateczny wynik zależy od opieki pooperacyjnej; w przypadku pacjentów w stanie krytycznym, od opieki może zależeć ich przeżycie. Opieka pooperacyjna to zachowanie homeostazy organizmy, kontrola bólu, a także wczesne rozpoznanie powikłań. Wczesne rozpoznanie potencjalnie katastrofalnych skutków ułatwia leczenie i zapewnia wyzdrowienie.

Po operacji pacjenci powinni być przewożeni do cichego pokoju pooperacyjnego, gdzie zostają poddani obserwacji. W przypadku pacjentów geriatrycznych, chorych lub z pogorszeniem objawów, a także pacjentów poddawanych długiemu zabiegowi operacyjnemu powinno się stosować płynoterapię do czasu, kiedy będą mieli możliwość samodzielnego jedzenia i picia. Szczególną uwagę zwraca się na szybkość podawania płynów, a także oddawania moczy, tak aby zapobiec odwodnieniu pacjenta, poważnym zaburzeniom równowagi kwasowo-zasadowej. Temperatura, tętno, a także oddech powinny być kontrolowane przynajmniej co godzinę, do czasu unormowaniu się temperatury oraz dopóki zwierzę jest w złym stanie. Zwierzęta z obniżoną temperaturę mogą wymagać ciągłego podgrzewania w inkubatorach, butelkami z ciepłą wodą lub termoforami, elektrycznymi kocami lub kocami z przepływem ciepłego powietrza. Zwierzęta leżące należy przekładać z lewej strony ciała na prawą i na odwrót albo ułożyć je w pozycji mostkowej do czasu, kiedy będą siedzieć lub stać bez pomocy. Konieczna może być ocena hematokrytu, gazometrii krwi, ciśnienia krwi lub wysycenia tlenem. Tlenoterapia bierna poprzez umieszczenie zwierzęcia w komorze tlenowej, podanie tlenu donosowo albo założenie maski powinno zostać wzięte pod uwagę u pacjentów z niedotlenieniem. Pacjenci, którzy nie mogą samodzielnie oddawać moczu wymagają szczególnej opieki.

Depresję ośrodkowego układu nerwowego mogą powodować dodatkowo:

  • znieczulenie,
  • zaburzenia toksyczne lub metaboliczne,
  • pierwotne choroby pnia mózgu,
  • zwiększone ciśnienie śródczaszkowe.

Pacjenci z wydłużonym budzeniem po znieczuleniu powinni zostać zbadani pod kątem zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego, szczególnie w przypadku wcześniejszych chorób OUN lub urazów. Napadowe drgawki w przypadku nieprawidłowego funkcjonowania mózgu mogą pojawić się po operacji w wyniku:

  • działania środków narkotycznych,
  • zabiegów diagnostycznych,
  • pierwotnych chorób wewnątrzczaszkowych.

Większość drgawek jest krótkotrwałych, ustępujących po rozpoczęciu leczenia, jednak pacjenci w stanie padaczkowym lub z podobnymi drgawkami powinni być natychmiast poddani leczeniu, nawet jeśli nie jest znana pierwotna przyczyna ich występowania.

Odżywianie pacjenta chirurgicznego
Ważnym czynnikiem opieki pooperacyjnej jest odpowiednie odżywianie pacjentów wycieńczonych lub anorektycznych. Niedożywienie jest określane jako postępująca utrata masy ciała i tkanki tłuszczowej z powodu przyjmowania nieodpowiedniej ilości pożywienia lub zwiększonego zapotrzebowania na białka i kalorie. Prawdopodobne skutki niedożywienia białkowo-kalorycznego obejmują zanik narządów i mięśni, zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego, przedłużone gojenie się ran, niedokrwistość, hipoproteinemię, zmniejszoną odporność na zakażenia, a także śmierć. Z tych powodów pacjenci z niedożywieniem białkowo-kalorycznym wymagają uzupełnienia diety, podczas leczenia zaburzeń leżących u podłoża tego stanu.

Niedożywienie białkowo-kaloryczne mogą powodować różne czynniki, w tym głodzenie, jadłowstręt, zespół złego wchłaniania, poważne urazy, stres związany z operacją, posocznica, oparzenia o dużej powierzchni, a także różne rodzaje nowotworów złośliwych. Zwiększone zapotrzebowanie na białka i kalorie jest spowodowane także zabiegiem operacyjnym, powikłaniami po operacji oraz jadłowstrętem spowodowanym operacją. Nie istnieją predyspozycje wiekowe, płciowe lub rasowe do wystąpienia niedożywienia białkowo-kalorycznego; często występuje ono u poważnie chorych zwierząt.

Rozpoznanie niedożywienia białkowo-kalorycznego jest możliwe, jeśli spełnione są przynajmniej 3 kryteria spośród wymienionych poniżej:

  • zmniejszenie masy ciała o ponad 10% masy prawidłowej,
  • jadłowstręt lub zmniejszony apetyt przez ponad 5 dni lub podejrzenie zmniejszonego przyjmowania pokarmów przez ponad 5 dni,
  • zwiększone straty składników odżywczych,
  • zwiększone zapotrzebowanie na składniki pokarmowe,
  • przewlekłe choroby w wywiadzie,
  • stężenie albumin w surowicy niższe lub równe 2,5 g/dl.

Badanie przedmiotowe może wykazać złą kondycję sierści, niegojące się odleżyny i rany, zaniki tkanek, zanik mięśni szkieletowych, wychudzenie lub wszystkie z wymienionych. Dodatkowe wyniki badania przedmiotowego zależą od przyczyny niedożywienia. Badania radiologiczne klatki piersiowej i jamy brzusznej zagłodzonych pacjentów nie są swoiste. Techniki obrazowe ukazują niekiedy ukrytą przyczynę obniżone apetytu pacjenta, jadłowstrętu lub wyniszczenia, np. niedrożność jelit, guz w jamie brzusznej lub klatce piersiowej. Zmiany biochemiczne podczas niedożywienia białkowo-kalorycznego obejmują:

  • hipoproteinemię,
  • niedokrwistość,
  • hipoglikemię,
  • hiperglikemię,
  • hiperlipidemię.

Inne zmiany mogą być związane z chorobami leżącymi u podłoża.
 

SPOSOBY SZTUCZNEGO ODŻYWIANIA ZWIERZĄT

Całkowite odżywianie pozajelitowe
Całkowite odżywianie pozajelitowe jest wdrażane, kiedy jelita nie są w stanie odpowiednio wchłaniać składników pokarmowych, jak widać to w przypadku zespołu krótkiego jelita, znacznie zaburzonej perystaltyki jelita cienkiego lub poważnie nasilonego zespołu złego wchłaniania. Wskazaniem są również ciężkie, przewlekłe zapalenia trzustki oraz poważny zespół złego wchłaniania. Do umieszczenia cewnika do całkowitego odżywiania pozajelitowego wymagane jest uspokojenie pacjentów lub poddanie ich narkozie.

Wyznaczone wcześniej ilości składników pokarmowych powinny zostać podane przy użyciu pompy infuzyjnej. Z reguły 50% wyliczonych potrzebnych substancji podaje się pierwszego dnia, a drugiego dnia – już 100% wartości, które są potrzebne. Początkowo należy raz dziennie oceniać poziom elektrolitów w osoczu, fosfor, glukozę, albuminy, lipidy osoczowe, hematokryt, a także azot mocznikowy, natomiast masa ciała i temperatura powinny być mierzone dwa razy dziennie. U pacjentów całkowicie odżywianych pozajelitowo przez kilka tygodni, należy wykonywać badanie biochemiczne co 2-3 dni, w zależności od kondycji pacjenta. Co 2 dzień bandaż z karku powinien być zdejmowany, a miejsce wkłucia cewnika pod skórę czyszczone roztworem jodopowidonu albo chlorheksydyny; zestawy do podawania należy wymienić i zabezpieczyć nowym opatrunkiem. Powikłania związane z całkowitym odżywianiem pozajelitowym obejmują przede wszystkim odleżyny od cewnika, jego przemieszczenie, zapalenie naczyń żylnych, zakrzep, posocznicę, hiperglikemię, hipofosfatemię, hiperlipidemię, azotemię, a także zaburzenia elektrolitowe. W przypadku podejrzenia posocznicy może zaistnieć potrzeba włączenia leczenia antybiotykowego. Gdy zakładany jest nowy cewnik powinien zostać wykonany posiew bakteriologiczny i antybiogram z końcówki poprzedniego cewnika.

Odżywianie częściowo pozajelitowe
Odżywianie częściowo pozajelitowe może być stosowane przez cewnik założony obwodowo, ponieważ roztwór do odżywiania częściowo pozajelitowego nie jest tak hipertoniczny, jak roztwór do całkowitego odżywiania pozajelitowego. Idealnym rozwiązaniem jest stosowanie cewnika dożylnego przypisanego tylko dla odżywiania częściowo pozajelitowego. Odżywianie częściowo pozajelitowe z reguły trwa krócej niż tydzień, w przeciwieństwie do odżywiania całkowicie pozajelitowego, które może być wskazane nawet przez kilka tygodni. Pacjenci poddani odżywianiu częściowo pozajelitowemu początkowo obserwowaniu częściowo pozajelitowemu początkowo obserwowani są raz dziennie, w taki sam sposób jak pacjenci poddani odżywianiu całkowicie pozajelitowemu. Powikłania są dużo rzadsze przy odżywianiu częściowo pozajelitowym.

Odżywianie dojelitowe
Odżywianie dojelitowe jest praktyczne, bezpieczne, łatwe, ekonomiczne, fizjologiczne, a także dobrze tolerowane i rzadko wiąże się z powikłaniami u pacjentów z czynnym przewodem żołądkowo-jelitowym. Wskazane jest u każdego zwierzęcia z obecnym lub rozpoczynającym się niedożywieniem białkowo-kalorycznym. Do takich pacjentów zalicza się zwierzęta z nadmiernym metabolizmem oraz zwierzęta z przewlekłym jadłowstrętem lub niedożywieniem, określonym na podstawie utraty ponad 10% masy ciała. Karmienie dojelitowe może być również stosowane po wymaganej głodówce, trwającej od 5 do 7 dni, np. po operacjach chirurgicznych w obrębie jamy ustnej gardła, przełyku i żołądka, dwunastnicy, trzustki, a także przewodów żółciowych; podczas pooperacyjnego postępowania z pacjentami z nowotworami, szczególnie gdy poddawani są chemioterapii, a także kiedy świadomość pacjenta nie pozwala mu na samodzielne jedzenie, np. po urazach głowy, a także po zabiegach chirurgicznych mózgu.

Mimo że karmienie dojelitowe jest pożądane u większości pacjentów z aktualnie występującym lub rozpoczynającym się niedożywieniem białkowo-kalorycznym, wlewy substancji odżywczych do jelit mogą być przeciwwskazane u pacjentów z:

  • ciężkimi zaburzeniami perystaltyki jelit,
  • niedrożnością jelita cienkiego,
  • chłoniakiem,

kiedy to podanie pokarmu do jelit powoduje znaczne nasilenie wymiotów lub biegunki; w taki przypadkach trudno utrzymać równowagę płynów i elektrolitów, a stan pacjenta systematycznie się pogarsza. U takich pacjentów należy wprowadzić odżywianie pozajelitowe.

Z reguły doustne podawanie jedzenia jest bardziej skuteczne, łatwiejsze i bezpieczniejsze, pozwala także na zapewnienie większej elastyczności w doborze składników diety. Jednak im więcej podawanych substancji innymi drogami niż droga doustna, tym mniejsza efektywność w przyswajaniu i trawieniu tych składników, a także wymagana większa uwaga w dobieraniu składników diety. Droga podania dyktuje rozmiar drenu, co z kolei narzuca formę podawanej diety. Różne diety posiadają różną lepkość, a także rozmiar cząsteczek. Najczęstszymi drogami dojelitowego podawania pokarmu są:

  • droga doustna,
  • sonda nosowo-przełykowa,
  • chirurgiczna przetoka gardłowa,
  • chirurgiczna przetoka przełykowa,
  • chirurgiczna przetoka żołądkowa,
  • chirurgiczna przetoka żołądkowo-dwunastnicza,
  • chirurgiczna przetoka jelitowa.

Każda z tych dróg ma swoje wskazania, przeciwwskazania, zalety i wady, a także w przypadku każdej należy liczyć się z wystąpieniem powikłań.




Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170) oraz zmianami z dnia 9.05.2007 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 662) za naruszenie praw własności poprzez kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie przedstawionych na stronach Veterynaria.pl, Vetforum.pl, Sklep.Veterynaria.pl treści bez zgody właściciela grozi grzywna oraz kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 5 (art. 115.1).