Operacje układu moczowego u kotów, Cz.1

Choroby dolnych dróg moczowych (FLUTD) objawiają się:

  • krwiomoczem,
  • bolesnym oddawaniem,
  • częstomoczem.

Chorują głównie zwierzęta młode i w średnim wieku. Etiologia nie jest poznana. Ze względu na objawy kliniczne i obraz histologiczny choroba jest podobna do śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego u człowieka.

Wymienia się różne przyczyny FLUTD: kamicę pęcherza moczowego, złogi, tzw. czopy, drobnoustroje patogenne, zmiany urazowe, jatrogenne bądź wrodzone. Jeżeli nie występuje żadna z wymienionych przyczyn, mówimy o idiopatycznej postaci FLUTD.

Choroba może przebiegać z niedrożnością cewki moczowej lub bez niedrożności.

Niedrożność obserwuje się głównie u kocurów ze względu na stożkowate zwężenie cewki w kierunku czubka prącia, co powoduje wgrzęźnięcie kryształów fosforanowych lub kamieni, względnie tzw. czopów. Mimo rzadszego obecnie występowania kamieni fosforanowych wskutek stosowania karm komercyjnych, do leczenia zgłaszane są koty z zaburzeniami w oddawaniu moczu wskutek niedrożności cewki moczowej.

Objawy

W zależności od tego, jak długo mocz nie jest oddawany lub jego oddawanie jest niedostateczne, obserwuje się – oprócz bolesnego i częstego oddawania moczu – zaburzenia stanu ogólnego w postaci wzmożonego pragnienia, barku apetytu i apatii. Hiperkaliemia może powodować zaburzenia rytmu serca, takie jak rzadkoskurcze lub migotanie komór do asystolii włącznie, wraz z odpowiednimi zmianami w zapisie EKG. W przypadku utrzymujących się zaburzeń oddawania moczu pęcherz jest silnie wypełniony i twardy, a wyciśnięcie moczu – niemożliwe.

Rozpoznanie

W przypadku długo utrzymujących się niedrożności cewki moczowej dochodzi do:

  • azotemii,
  • hiperkaliemii,
  • kwasicy metabolicznej.

Badanie moczu wykazuje:

  • wysoki ciężar właściwy,
  • obniżone pH,
  • krwiomocz,
  • białkomocz,
  • obecność kryształów fosforanowych.

W trakcie badania USG pęcherza można zaobserwować skrzepy krwi oraz kryształy jako struktury echogenne, a także nieregularny zarys powierzchni błony śluzowej i zgrubienie ściany pęcherza moczowego. W obrazie RTG możliwe widoczne są niekiedy kamienie moczowe.

Jeżeli możliwe jest wprowadzenie cewnika do pęcherza, należy wykonać cystografię wstępującą za pomocą powietrza i/lub środka kontrastowego (podwójnie kontrastowanie) oraz uretrografię. Dostarczają one dalszych informacji o zmianach morfologicznych w pęcherzu i cewce moczowej.

Leczenie.

Jeżeli u zwierzęcia występują zaburzenia stanu ogólnego i brak możliwości oddawania moczu, należy koniecznie spróbować wprowadzić cewnik do pęcherza moczowego. Przy zastosowaniu środka miejscowo znieczulającego i poślizgowego (żel z lidokainą) oraz ciągłym przepłukiwaniu sola fizjologiczną jest to na ogół możliwe. W przypadku niepowodzenia trzeba wykonać nakłucie pęcherza moczowego (cystocenteza) w celu jego opróżnienia. Daje to czas na poprawę stanu ogólnego kota przez leczenie płynami. Ponieważ w takich przypadkach ściana pęcherza jest silnie zmieniona zapalnie, nie powinno się stosować igieł o dużej średnicy, gdyż mogą one prowadzić do wyciekania moczu do jamy otrzewnej. Jeżeli nie uda się wprowadzić cewnika, należy podać zwierzę znieczuleniu ogólnemu i ponowić próbę. Tylko wyjątkowo konieczne jest doraźne wykonanie w trybie nagłym uretrostomii.

Koty z hiperkaliemia i kwasicą metaboliczną trzeba leczyć wlewami płynów bez dodatku potasu (płyn fizjologiczny z ewentualnym dodatkiem insuliny krystalicznej dla ułatwienia przechodzenia potasu do wnętrza komórki).

Uretrostomia kroczowa.

Uretrostomii należy unikać ze względu na związane z nią długofalowe powikłania. Jednak w przypadku nieodwracalnych zmian w cewce moczowej powodujących jej niedrożność, zaburzeń w oddawaniu moczu będących skutkiem i niedrożności mimo postępowania dietetycznego i stosowania leków oraz w sytuacjach nagłych konieczne jest wykonanie tego zabiegu.

Krocze wokół odbytu wraz z napletkiem należy wygolić i przygotować do operacji.

Kora układa się w położeniu brzusznym z kończynami miednicznymi zwisającymi poza krawędź stołu operacyjnego. Ogon wygina się łukowato na stronę grzbietową i wywiązuje do grzbietu. Koniec prącia należy uchwycić kleszczykami naczyniowymi, po czym wykonuje się mniej więcej 2-centymetrowe cięcie w linii pośrodkowej, około 0,5 cm poniżej odbytu i prowadzić je do wysokości napletka. Następnie nożyczkami Metzenbauma preparuje się na tępo na długości 1cm ciała jamiste cewki wraz z dogrzbietowo położoną cewką moczową. Napletek wraz z doogonową częścią prącia odcina się nożyczkami do wysokości odpreparowanego ciała jamistego cewki. Krwawienie z ciała jamistego tamuje się kleszczykami naczyniowymi. Kleszczyki służą jednocześnie do utrzymywania pod napięciem ciała jamistego w trakcie dalszego preparowania. Następnie preparuje się ciało jamiste prącia do wysokości mięśni kulszowo-jamistych i przecina struktury łącznotkankowe po stronie dobrzusznej, między ciałem jamistym a kością kulszową. Dalej w kierunku dogłowowym preparuje się palcem ciało jamiste od strony dobrzusznej. Mięśnie kulszowo-jamiste przecina się ostrożnie nożyczkami. Należy przy tym wykonywać cięcie równoległe do przebiegu cewki moczowej, tak aby jej nie uszkodzić. W głębi rany dochodzi niekiedy do krwawienia żylnego, które zazwyczaj znika w krótkim czasie. Dogrzbietowo od cewki moczowej biegnie stosunkowo gruby mięsień wciągacz prącia, który trzeba odpreparować od cewki moczowej w odcinku dalszym. Chroni on przed zbyt głęboką preparacją w kierunku odbytnicy i okrężnicy. Ciało jamiste z cewką należy odpreparować do momentu, w którym możliwe jest jego przemieszczenie daleko doogonowo i widoczny staje się mięsień cewkowy położony tuż nad cewką moczową. W większości wypadków widoczne stają się też położone po obu stronach gruczoły opuszkowo-cewkowe. Następne w linii pośrodkowej rozcina się cewkę moczową dogłowowo od czubka prącia delikatnymi nożyczkami z zaokrąglonymi końcami (ostre końce mogą uszkodzić delikatną błonę śluzową cewki moczowej po stronie dobrzusznej).

Cewkę moczową należy otworzyc tak daleko w kierunku dogłowowym, aby możliwe było łatwe wprowadzenie stosunkowo grubego cewnika. Część mięśnia cewkowego leżącego nad cewką moczową usuwa się drobnymi nożyczkami w bezpośredniej bliskości błony śluzowej cewki moczowej, tak aby dobrze widoczne było wewnętrzne odgraniczenie błony śluzowej w okolicy ujścia cewki moczowej. Ponieważ tkanka około cewkowa przebiega delikatnymi pasmami równolegle do granicy błony śluzowej pasmami równolegle do granicy błony śluzowej cewki moczowej, łatwo o pomyłkę. Błonę śluzową przyszywa się do skóry, w miarę możliwości bez napięć, elastyczną nicią wchłanianą grubości 5-0 do 6-0. Wcześniej należy usunąć nadmiar skóry po obu stronach. Jeżeli górna część otworu jest już przyszyta do skóry, trzeba przyszyć do skóry szwem ciągłym pozostałą część błony śluzowej.

Zabieg kończy wprowadzenie do pęcherza moczowego cewnika umożliwiającego jego płukanie i umocowanie go przylepcami bocznie od odbytu. Cewnik pozostawia się na 1-2 dni. Zaleca się podawanie antybiotyku przez 2 do 3 tygodni ze względu na możliwe zapalenia pęcherza moczowego.

Przecięcie pęcherza moczowego (cystotomia).

W celu usunięcia kamieni moczowych konieczny jest zabieg cystotomii.

Wykonuje się laparotomię w linii białej tuż przed spojeniem łonowym, po uprzednim wprowadzeniu cewnika do cewki moczowej. Jeżeli zastosuje się cienki cewnik, jest to z reguły możliwe także u osobników żeńskich.

W przypadku gdy po otwarciu jamy brzusznej pęcherz jest jeszcze wypełniony moczem, należy usunąć mocz za pomocą igły, wokół której zakłada się szew kapciuchowy (z cienkiej wchłanianej nici grubości 4-0). Pęcherz wyłania się z jamy brzusznej i otwiera po stronie grzbietowej od bieguna narządu tak szeroko, aby możliwe było wprowadzenie małego palca do wnętrza pęcherza.

Następnie przystępuje się do wypłukiwania kamieni moczowych za pomocą cewnika. Cięcie pęcherza zamyka się szwem ciągłym Schmiedena i pojedynczymi szwami obejmującymi błonę surowiczą i mięśniową. Stosuje się nici monofilne, wchłanialne. Następie przykrywa się szew siecią i reponuje pęcherz do jamy brzusznej. Ścianę jamy brzusznej zamyka się w sposób rutynowy.

Powikłania.

Powikłania w postaci krwawienia z linii cięcia, rozejścia się szwów czy wydostawania się moczu do jamy otrzewnej bezpośredni po operacji są bardzo rzadkie. Rozległe krwawienia występują głównie u zwierząt z silna mocznicą i zanikają zazwyczaj w ciągu 1-2 dni.

Zwężenia w miejscu ujścia cewki obserwowane w późnym okresie pooperacyjnym mogą być następstwem błędów w preparowaniu tkanek i ich szycia. Częstymi błędami są niewystarczające odpreparowanie prącia i rozcięcie cewki moczowej sięgające zbyt płytko w kierunku dogłowowym. Powoduje to zbliżenie błony śluzowej cewki moczowej do skóry zbyt daleko doogonowo, w okolicy gdzie cewka moczowa jest jeszcze stosunkowo wąska. Inną przyczyną może być nieobjęcie przez szew wewnętrznej części błony śluzowej cewki moczowej. Szczególnie w przypadku zmienionej zapalnie błony śluzowej problematyczne jest niekiedy unikać stosowania jako materiału do szycia polidiaksanonu, ponieważ nawet cienkie nici twardnieją pod wpływem powietrza i drażnią ranę. Powoduje to lizanie jej przez kota i prowadzi do zmian zapalnych, których przy tak małym otworze należy unikać. Silne zapalenia błony śluzowej cewki aż do martwicy włącznie również mogą być przyczyną zwężeń w okresie późniejszym.

Groźne są też wstępujące zakażenia bakteryjne, mogące prowadzić do bolesnego oddawania moczu i krwiomoczu. Częstość ich występowania szacuje się na 25-30%. Czynnikami predysponującymi do namnażania się bakterii są:

  • skrócenie cewki moczowej,
  • utrata odporności miejscowej,
  • powiększona średnica otworu cewki moczowej.

Zakażenia bakteryjne należy zwalczać za pomocą antybiotyku. Działanie leków wzmaga odpowiednie postępowanie dietetyczne.

Jeżeli uretrotomia kroczowa jest niemożliwa, należy rozważyć możliwość wykonania uretrostomii dogłowowo od kości łonowej. W przypadku tzw. uretrostomii przesłonowej po wykonaniu laparotomii odcina się cewkę moczową dogłowowo od gruczołu krokowego i wyprowadza na zewnątrz przez powłoki brzuszne. Błonę śluzową cewki moczowej zszywa się ze skórą. Operację tę wykonuje się tylko w koniecznych przypadkach ze względu na powikłania w postaci przewlekłego zapalenia skóry.

CDN.




Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170) oraz zmianami z dnia 9.05.2007 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 662) za naruszenie praw własności poprzez kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie przedstawionych na stronach Veterynaria.pl, Vetforum.pl, Sklep.Veterynaria.pl treści bez zgody właściciela grozi grzywna oraz kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 5 (art. 115.1).