Posługując się różnymi metodami badania radiologicznego uzyskujemy różnego typu obrazy rentgenowskie. Rentgenoskopia i rentgenotelewizja dają obrazy pozytywowe, a radiografia i tomografia komputerowa – obrazy negatywowe. W przypadku prześwietlania miejsca na ekranie lub na monitorze telewizyjnym, które w czasie prześwietlania nie były przysłonięte przez badany przedmiot, będą jasno świeciły. Na tym jasnym tle prześwietlane narządy będą dawały cienie o zróżnicowanym wysyceniu. Obszary na ekranie, które w momencie ekspozycji leżały za narządami silnie pochłaniającymi promienie będą ciemniejsze w porównaniu z obszarami leżącymi za narządami słabiej pochłaniającymi promieniowanie. Cień kości będzie miał ciemniejszy odcień szarości niż cień tkanek miękkich. Na zdjęciu rentgenowskim miejsca, które w czasie badania nie były zasłonięte przedmiotem badanym, będą czarne, a miejsca, które leżały za badanym przedmiotem, będą miały różny odcień szarości. Obszary, które w czasie wykonywania zdjęcia były przesłonięte narządami silnie pochłaniającymi promieniowanie będą jaśniejsze w porównaniu z tymi, które słabo pochłaniały promieniowanie będą jaśniejsze w porównaniu z tymi, które słabo pochłaniały promieniowanie. Obraz kości jest na zdjęciu mniej zaczerniony niż obraz tkanek miękkich.
Z uwagi na to, że zdjęcie rentgenowskie jest obrazem negatywowym przy jego opisie obszary silnie zaczernione nazywa się przejaśnieniami, a słabo zaczernione – cieniami. Mówi się zatem, że kość występuje na zdjęciu w postaci cienia, cień tkanek miękkich jest mniej wysycony w porównaniu z cieniem kości, a tkanka płucna uwidacznia się w postaci przejaśnienia.
Biorąc natomiast pod uwagę ruchomość obrazu, to w czasie prześwietlania uzyskujemy obrazy dynamiczne, a posługując się radiografią i tomografią komputerową – obrazy statyczne. Zdjęcia rentgenowskie pozwalają wykryć więcej szczegółów w porównaniu z obrazem uzyskiwanym na ekranie lub monitorze telewizyjnym. Jednak prześwietlenie pozwala uzyskać informacje, których nie daje radiografia, np. na temat motoryki przewodu pokarmowego i czynności układu moczowego.
Wielkość obrazu a wielkość badanego przedmiotu
Promienie rentgenowskie biegną od ogniska lampy w postaci rozbieżnej wiązki. Wynika z tego, że obraz radiologiczny jest większy od przedmiotu badanego. Powiększenie obrazy będzie tym, większe, im bardziej przedmiot badany będzie oddalony od odbiornika promieniowania (błony lub ekranu) oraz im bliżej przedmiotu badanego znajduje się ognisko lampy. Chcąc uzyskać obraz zbliżony wielkością do badanego przedmiotu należy ten przedmiot umieścić możliwie blisko błony rentgenowskiej, a lampę odpowiednio oddalić od przedmiotu badanego. Przy ułożeniu pacjenta na prawym boku żebra lewostronne będą bardziej powiększone niż prawostronne.
Oddalając lampę od przedmiotu badanego i od błony rentgenowskiej wykorzystuje się tę część wiązki, w której promienie biegną mniej rozbieżnie. Przy oddaleniu lampy od błony rentgenowskiej na odległość 2m, praktycznie rzecz biorąc, wykonuje się nieomal równolegle do siebie. Tak znacznie oddalenie lampy od kliszy jest jednak w praktyce przeważnie niemożliwe, natężenie promieniowania maleje bowiem wraz z kwadratem odległości. Zwiększając dwukrotnie odległość między lampą a błoną zmniejsza się czterokrotnie natężenie promieniowania padającego na błonę, czyli w celu uzyskania obrazu odpowiadającego stopniem zaczernienia obrazowi uzyskanemu przy odległości dwukrotnie mniejszej trzeba czterokrotnie zwiększyć iloczyn miliamperosekund. W aparatach o małej mocy zwiększenie tego iloczynu odbywa się przez zwiększenie czasu ekspozycji, co z kolei może spowodować nieostrość zdjęcia. W praktyce za pomocą aparatu o średniej mocy wykonuje się zdjęcia z odległości 1m, a korzystając z aparatu o małej mocy – nawet z odległości 60 cm.
Kształt obrazu a kształt badanego przedmiotu.
Na zdjęciu rentgenowskim uzyskuje się obraz badanego narządu w postaci dwuwymiarowego rzutu. Natomiast jeżeli chcemy sobie wyobrazić badany przedmiot trójwymiarowo, to musimy wykonać co najmniej 2 zdjęcia w prostopadłych do siebie płaszczyznach, ewentualnie dodatkowe zdjęcia w rzutach skośnych. Większość narządów ma w warunkach fizjologicznych stałe położenie w organizmie i wykonując zdjęcia w standardowych projekcjach uzyskujemy porównywalne obrazy tych narządów. Z inną sytuacją spotykamy się w przypadku narządów patologicznie zmienionych i ciał obcych, których kształtu i położenia nie znamy.
O tym, że obraz radiologiczny odpowiada wiernie kształtowi przedmiotu badanego w danym rzucie, decyduje:
Aby obraz odpowiadał kształtowi narządu w danym rzucie, promień centralny musi biec prostopadle do błony rentgenowskiej oraz powinien być skierowany w centralną część przedmiotu badanego. Większość standardowych zdjęć wykonywana jest w rzucie prostopadłym zarówno do przedmiotu badanego, jak i do kliszy. Do zdjęć w projekcji skośnej promień centralny ustawia się skośnie do przedmiotu badanego, lecz prostopadle do kasety. Skośne skierowanie promienia centralnego w stosunku do błony rentgenowskiej powoduje projekcyjne zniekształcenie obrazu.
Ostrość.
Obraz rentgenowski ma wtedy dobrą ostrość, kiedy poszczególne jego elementy są wyraźnie zarysowane, a granice między nimi są dobrze widoczne. Natomiast jeżeli przechodzą one łagodnie jedne w drugi, czyli granice między nimi są trudno uchwytne, to obraz jest nieostry. Nieostrość obrazu wywołana jest przez wiele czynników. Niektórym rodzajom nieostrości można zapobiec, innym nie.
Nieostrość geometryczna.
Jedną z przyczyn nieostrości, tzw. nieostrość geometryczna zależna jest m. in. od wielkości ogniska. Nieostrość geometryczna jest tym mniejsza, a obraz tym ostrzejszy, im mniejsze jest ognisko; z tego właśnie względu producenci aparatów rentgenowskich dążą do wyprodukowania lamp o możliwie małym ognisku. Gdyby ognisko lampy było punktem, to cień badanego przedmiotu byłby ostro zarysowany. Ognisko lampy stanowi jednak mniejszą lub większą płaszczyznę i emituje promienie całą powierzchnia. Promienie wychodząc z licznych punktów ogniska biegną w różnych kierunkach. W związku z tym obraz badanego przedmiotu uwidacznia się w postaci dobrze wysyconego centralnego cienia otoczonego na obwodzie półcieniem. Ze względu na różny kierunek przebiegu promieni w wiązce obwodowa część badanego przedmiotu pochłania mniej promieni niż centralna. Półcień ten warunkuje nieostre zarysowanie obrazu badanego przedmiotu, a wielkość jego jest miarą nieostrości geometrycznej.
Nieostrość geometryczna zależy również od odległości między przedmiotem badanym a ogniskiem, jak również od odległości między badanym przedmiotem a odbiornikiem promieniowania (np. błoną rentgenowską). Ostrość obrazu jest tym większa, im przedmiot badany położony jest bliżej odbiornika promieniowania, nie tylko ze względu na zachowanie odpowiedniej wielkości, lecz przede wszystkim ze względu na dążność do uzyskania ostrego obrazu powinno się podczas badania radiograficznego dbać o to, by badany narząd lub okolica ciała znajdowały się blisko błony rentgenowskiej.
Nieostrość ruchowa.
Z nieostrością ruchową mamy do czynienia w przypadku zdjęć rentgenowskich. Jej przyczyną jest poruszenie się pacjenta, ruch części ciała (np. ruchy oddechowe klatki piersiowej) lub narządu ruchu (ruchy serca) w czasie ekspozycji. Rzadziej przyczyną nieostrości ruchowej jest ruch lamp lub kasety z błoną rentgenowską w momencie ekspozycji, chociaż i takie sytuacje zdarzają się w praktyce (np. kiedy kaseta jest trzymana w ręku).
Nieostrość ruchowa przysparza radiografii weterynaryjnej sporo kłopotów. Nie możemy bowiem polecić pacjentowi, aby się nie poruszał lub wstrzymał oddychanie. Jedyną metodą jej ograniczania jest stosowanie krótkich czasów ekspozycji, co jednak – ze względu na dużą masę ciała niektórych zwierząt oraz wyposażenie większości pracowni w aparaty o małej lub średniej mocy – jest w praktyce przeważnie niemożliwe.
Kontrast.
Kontrastem nazywa się różnicę w intensywności cienia między poszczególnymi obszarami (elementami) obrazu badanego odcinka ciała. Kontrast jest tym większy, im więcej stopni szarości występuje w obrazie. Wiązka promieni po przejściu przez organizm jest, jak wspomniano, zróżnicowana pod względem natężenia: części wiązki, które przeszły przez narządy silnie pochłaniające promienie są bardziej osłabione, w porównaniu z tymi, które przeszły przez narządy słabo pochłaniające promienie. Kontrast zależy:
Obraz części ciała złożonych z narządów bardzo zróżnicowanych pod względem pochłaniania promieniowania (np. klatka piersiowa, jama brzuszna) jest bardziej kontrastowy w porównaniu z obrazem części ciała, których narządy nie są mniej zróżnicowane pod względem pochłaniania promieni (np. kończyny). Promienie o mniejszej energii („ miękkie”) dają obraz bardziej skontrastowany w porównaniu z promieniami o dużej energii („twardymi”). Duża kontrastowość obrazu nie zawsze jest zaletą. W zależności od badanej okolicy posługujemy się promieniowaniem różnej długości, a więc i energii, aby uzyskać najlepszy pod względem diagnostycznym obraz. Przy badaniu jamy brzusznej posługujemy się promieniowaniem o mniejszej energii niż przy badaniu klatki piersiowej. W przypadku klatki piersiowej zdjęcia wykonane zbyt „miękką” techniką utrudniają interpretację uzyskanego obrazu.
Sumowanie cieni.
Tradycyjne metody badania radiologicznego:
dają dwuwymiarowy obraz badanej okolicy ciała. Jeśli w danej okolicy w rzucie jednego z narządów znajduje się inny narząd, to na zdjęciu i na ekranie następuje sumowanie się cieni obu narządów. W przypadku, gdy dwa leżące w tym samym rzucie narządy dają dobrze wysycone cienie, to w miejscu ich nałożenia się widoczne jest wzmożenie cienia. Małe słabo wysycone cienie mogą ginąć w cieniu większych, lepiej wysyconych. Niekiedy można je uwidocznić na zdjęciu wykonanym w innej projekcji. Przez nałożenie się cienia dobrze wysyconego na przejaśnienie następuje osłabienie cienia, mimo to obraz cieni ułożonych na tle przejaśnień ma dobry kontrast.
