Ogólnie rzecz biorąc, szczepienia zwierząt można podzielić na tzw. core (bezwzględne) oraz non core (względne). Core oznacza, że dane szczepienie jest wskazane dla wszystkich osobników danego gatunku, niezależnie od stopnia narażenia oraz trybu życia zwierzęcia. Non core – są to szczepienia, które lekarz weterynarii zaleca po uprzednim wywiadzie na temat ewentualnego ryzyka zarażenia daną chorobą, a czasami wręcz je odradza.
Wszystkie koty, bez względu na to, czy są wychodzące czy ściśle domowe, powinniśmy zaszczepić na katar koci (herpeswirozę, kaliciwirozę) oraz panleukopenię. Czynniki chorobotwórcze wywołujące te choroby przenosi się chociażby na butach, więc nawet takie koty, które nigdy nie były poza mieszkaniem, są narażone.
Szczepienia bezwzględne
FHV-1 (feline herpesvirus type I) jest reprezentowany przez jeden serotyp. Kocięta mają zazwyczaj pierwszy kontakt z tym wirusem już w okresie przedodsadzeniowym, zatem szczepienie następuje już po pierwszym kontakcie. To sugeruje, iż ograniczona jest sensowność takiego szczepienia; jednak brak jest pojedynczej szczepionki przeciwko herpeswirozie, zawsze jest wariant łączony herpes – kalici.
FCV (feline calicivirus) to wiele serotopów; w szczepionce zawarte są zazwyczaj dwa lub trzy z nich; odporności krzyżowej brak. Szczepienie nie chroni przed zakażeniem, a przed ciężkimi objawami choroby.
FPV (feline panleukopenia virus), podobnie jak herpeswirus koci, również reprezentowany jest przez jeden serotyp; koty są jednak podatne również na serotyp psi (pies – tylko na psi).
Schemat szczepień core:
1) Kocięta poniżej 3 miesięcy:
• pierwsze szczepienie między 6 a 7 tygodniem życia – HCP;
• drugie po 3 – 4 tygodniach(max 5)
• trzecie po kolejnych 3 – 4 tygodniach
• czwarte po dwunastu miesiącach (zakończenie immunizacji gruntownej)
• każde następne co trzy lata.
2) Kocięta powyżej 3 miesięcy:
• pierwsze szczepienie HCP;
• drugie po 3 – 4 tygodniach
• trzecie po 12 miesiącach ( zakończenie immunizacji gruntownej)
• każde kolejne co trzy lata.
H – szczepionka przeciwko herpeswirozie
C – szczepionka przeciwko kaliciwirozie
P – szczepionka przeciwko panleukopenii
Jeżeli jest zalecenie odstępu 3 – 4 tygodnie, to nie należy przekraczać 5 tygodni.
Można sobie zadać pytanie: od czego zależy, kiedy szczepimy pierwszy raz, a tym samym który schemat wybrać? Gdy poziom przeciwciał matczynych jest przypuszczalnie wysoki (kotka była szczepiona przed ciążą, kocięta pobrały siarę) – wtedy decydujemy się rozpocząć szczepienie powyżej 3 miesiąca życia. Gdy istnieją sytuacje stresowe, hodowla jest słaba i zagrożona – wtedy już w wieku 7 tygodni.
Szczepienia względne
Wścieklizna – szczepionka na wściekliznę daje uodpornienie przeciwko wszystkim serotypom oprócz Lagos i Mokola (te jednak prawdopodobnie nie są groźne dla zwierząt domowych). Takie szczepienie zalecamy kotom wychodzącym. Należy uprzedzić właściciela o ryzyku wystąpienia miejscowego powikłania w postaci fibrosarkomy; dlatego tak ważne jest, by szczepić zawsze w prawy bok lub prawą tylną kończynę (tzw. bok ‘rabies’). Pierwsze szczepienie przeprowadzamy u kota powyżej trzech miesięcy; jeśli potrzebujemy ustalenia miana przeciwciał do paszportu – dla pewności zaleca się powtórzyć je po 3-4 tygodniach. Kolejny raz szczepimy za 12 miesięcy, powtarzamy w zależności od zalecenia wytwórcy danej szczepionki maksymalnie co 4 lata.
FeLV ( feline leukemia virus) – zalecane jest szczepienie tylko kotów wychodzących; wcześniej należy przeprowadzić test na obecność antygenów FeLV (tym testem wykrywamy jedynie zwierzęta wiremiczne; gdy zakażenie jest latentne, test wyjdzie fałszywie ujemny); ujemny wynik upoważnia nas do zaszczepienia. Kotów powyżej 6-8 lat nie szczepi się, gdyż nie są już podatne na zakażenie (zanik receptorów dla wirusa). Szczepienia tego nie wolno łączyć z żadnym innym. Również i w tym przypadku istnienie zwiększone ryzyko występowania fibrosarkomy w miejscu szczepienia – szczepimy zawsze w lewy bok lub lewą kończynę tylną (bok leukemia); ryzyka tego można uniknąć stosując szczepionkę bez adiuwantów, używając tzw. techniki wektorowej (Eurifel FeLV Merial). Pierwsze szczepienie przeprowadzamy w wieku 16 tygodni; drugie w wieku 20 tygodni i potem corocznie.
FIP (feline infectious peritonitis) – wywołują je koronawirusy kocie, rozprzestrzeniające się w makrofagach – dlatego nie wolno szczepić parenteralnie, gdyż w ten sposób wirus bardzo szybko się rozprzestrzenia; w przypadku zwierzęcia już FIP dodatniego wywołalibyśmy chorobę. Zaszczepić wolno wyłącznie zwierzęta seronegatywne (czyli – wcześniej należy wykonać test na obecność przeciwciał przeciwko wirusowi FIP). Wirus podany lokalnie nie rozprzestrzenia się, jest termolabilny – dlatego szczepi się donosowo. Wskazaniem do zaszczepienia jest oczekiwany pobyt w jakimś miejscu zbiorowego trzymania kotów, np. w hotelu kocim. Nie zaleca się stosowania szczepień w hodowlach. Schemat szczepienia jest identyczny jak FeLV (absolutnie nie wolno zaszczepić przed 16 tyg. życia, gdyż wtedy odporność komórkowa kota jest niedostatecznie wykształcona).
Chlamydia – przeciwko temu patogenowi szczepimy tylko populacje, w których występuje ten konkretny problem (Chlamydia jest dodatkowym czynnikiem wywołującym katar koci). Są dostępne szczepionki łączone z HC. Szczepić należy corocznie.
Bordetella – jest to komensal, wikłający czasem katar koci; szczepimy wyłącznie populacje dotknięte tym problemem, narażone na immunosupresję – również. Szczepimy donosowo raz w roku, bez konieczności szczepienia gruntownego. Odporność już po 24 godzinach – to niezaprzeczalny atut tego rodzaju szczepienia.
FIV (feline immunodeficiency virus) – szczepienia są dopuszczone wyłącznie w USA (w Europie brak zarejestrowanych szczepionek). Szczepienie nie zalecane, gdyż:
• badanie serologiczne przy konieczności diagnostyki tej choroby będzie niemiarodajne, bo nie odróżnimy zakażonych od zaszczepionych
• wirus występuje w serotypach A (USA), D (Chiny), oraz B (np. Niemcy) – szczepionka chroni tylko przed zakażeniem serotypem A i D
• zaszczepienie FIV dodatniego kota powoduje śmierć zwierzęcia.
Uwaga!
Nigdy nie rezygnować z badania klinicznego, szczepić wyłącznie zwierzęta zdrowe!
Szczepienie nie powinno się zbiegać idealnie w czasie z odsadzeniem.
Nigdy nie łączyć w strzykawce dwóch szczepionek płynnych ani szczepionek różnych producentów.
Jeśli regularny cykl szczepień został zaburzony przerwami, albo brak prawidłowego szczepienia gruntownego – należy przeprowadzić gruntowną immunizację po raz kolejny, niezależnie od wieku zwierzęcia.
Co zrobić w sytuacjach wyjątkowych?
Jeśli kot jest FeLV dodatni, to szczepimy wyłącznie HCP i zalecamy, by kot był ściśle domowy. Szczepić należy szczepionkami inaktywowanymi i corocznie powtarzać. Jeśli kot cierpi na choroby autoimmunologiczne, albo zaobserwowano incydent fibrosarkomy – rezygnujemy w ogóle ze szczepienia.
Jeśli kot jest FIV dodatni to nie szczepimy na żadną chorobę, a kot powinien być ściśle domowy. Gdy jest to niemożliwe i kot jest wolno wychodzący, stosować można ostatecznie szczepionki inaktywowane HCP+wścieklizna.
Informacje te zostały zgromadzone podczas realizowania bloku Heimtiere/Gesundheitsvorsorge na LMU Monachium.
stud.wet. Katarzyna Paździor
