Diagnozowanie nowotworów śródczaszkowych przy zastosowaniu metod konwencjonalnych możliwe jest tylko w przypadkach wyjątkowych. U kotów oponiaki niekiedy powodują zgrubienie i sklerotyzację pokrywy czaszki w odcinku leżącym bezpośrednio nad guzem. Opisano także poszerzone u dobrze widoczne odciski naczyniowe powstające na skutek rozdęcia tętnic oponowych. W przypadku formy inwazyjnej rzadziej dochodzi do zniszczenia kości. Zacienienia o gęstości wapnia w jamie czaszki mogą wskazywać na spotykaną nierzadko częściową mineralizację tkanek nowotworowych. Informacje dostarczone przez badanie RTG są jednak niewystarczające do postawienia precyzyjnego rozpoznania, rokowania i zaplanowania terapii.
TK i MRT są obecnie najczulszymi metodami pozwalającymi wykryć zmiany opon mózgowych, mózgu komór, nerwów czaszkowych oraz naczyń krwionośnych. TK i MRT pozwalają na stwierdzenie guzów śródczaszkowych, dzięki ich specyficznym właściwościom. Należy tu wymienić:
MRT przewyższa TK w diagnostyce chorób mózgu dzięki o wiele wyższej kontrastowości, która można wzmocnić dzięki zastosowaniu odpowiednich sekwencji. Patologiczne nacieki komórkowe mogą wpływać na intensywność sygnału w różnych sekwencjach, możliwe jest również stwierdzenie niewielkiego nawet obrzęku, z drugiej strony istnieją zmiany, które w każdej sekwencji są izointensywne w stosunku do otaczającej tkanki mózgowej, a ich obrazowanie możliwe jest dopiero po podaniu środka kontrastowego.
Aby było możliwe stwierdzenie zmian śródczaszkowych badaniem TK, muszą one powodować osłabienie promieni rentgenowskich. Większość nowotworów ma gęstość taką samą, jak tkanki otaczające przed podaniem środka kontrastowego. W przypadku niektórych wolno rosnących nowotworów, jak naciekające glejaki, TK może zawieść, ponieważ w obrazie przeglądowym i po podaniu środka kontrastowego mają niezmienioną gęstość oraz nie wykazują uszkodzenia bariery krew-mózg ze względu na brak uszkodzeń unaczynienia. Także bardzo małe guzy mogą pozostać niezauważone. Zwiększenie twardości promieniowania w obszarach bardzo gęstej kości utrudnia ocenę pnia mózgu, móżdżku i rdzenia przedłużonego.
TYPY ŚRÓDCZASZKOWYCH PROCESÓW ROZROSTOWYCH
|
Nowotworowe |
Nienowotworowe |
| nowotwory neuroepitelialne | ziarniniaki |
| nowotwory korzeni nerwowych | cysty |
| przysadka | ropnie |
| oponiak | zawały |
| potworniak | krwiaki |
| przerzuty | |
| chłoniaki |
Wyniki badań TK i MRT
Większość pierwotnych nowotworów mózgu powoduje pojedyncze zmiany. Wyjątek stanowią oponiaki i chłoniaki u kotów, które niekiedy występują w formie mnogiej. Przerzuty do mózgu mogą powodować powstawanie pojedynczych lub mnogich ognisk. Naciekanie opon mózgowych (miękkiej i twardej) można obserwować przy śródczaszkowych przerzutach chłoniakomięsaka.
Charakterystyka
Guzy mogą przyjmować kształt owalny, okrągły, o szerokiej podstawie lub występować w formie płytki, co dostarcza kolejnych wskazówek, co do punktu wyjścia nowotworu. Nowotwór o szerokiej podstawie lub w formie płytki, leżący w pobliżu ściany czaszki, z dużym prawdopodobieństwem jest oponiakiem, szczególnie gdy posiada dodatkowo wypustki wchodzące w opony (dobrze wychwytujące kontrast), tzw. „dural tail”. Nowotwory przysadki typowo mają formę okrągłą lub owalną i charakterystyczna lokalizację, wyściółczaki i brodawczaki splotów są dobrze odgraniczonymi, okrągłymi lub o nieregularnym kształcie tworami, łączącymi się z systemem komór. Gwiaździak, skąpodrzewiak i chłoniakomięsak mają zróżnicowany wygląd – od dobrze odgraniczonych i okrągłych do amorficznych i nieodgraniczonych. Potencjał wzrostowy guza zależy od jego typu oraz dynamiki, a najlepszym sposobem jego kontrolowania jest badanie MRT. Wolno i ekspansywnie rosnące guzy, takie jak oponiaki czy brodawczaki splotu, powodują przemieszczanie i ucisk struktur sąsiadujących, podczas gdy zmiany agresywne, takie jak Gwiaździak IV stopnia lub gruczolakoraki nosa powodują naciekanie lub zastępowanie tkanki mózgowej. Sprawia to, że w obrazie MRT guz może występować jako struktura dobrze odgraniczona od prawidłowej tkanki mózgowej, czynnik zaburzający budowę mózgu lub jako źródło emisji nieprawidłowego sygnału.
W TK większość nowotworów przed podaniem środka kontrastowego ma gęstość taką samą, jak zdrowa tkanka mózgowa. Możliwe jest ich odgraniczenie dzięki większej gęstości fizycznej tkanek martwicowych lub wskutek występowania obrzęku otaczających tkanek (zmiany obrzękowe mają niższą gęstość). Innymi objawami towarzyszącymi są krwotoki i zmiany mineralizacyjne o zwiększonej gęstości w obrazie TK. W obrazie MRT większość nowotworów jest hipointensywna w obrazach T1, a hiperintensywna w T2. Dotyczy to przede wszystkim bardzo agresywnych nowotworów pierwotnych mózgu i zmian przerzutowych, które są często hipointensywne w obrazach T2. Wyjątkiem są raczej łagodne nowotwory śród- i pozaosiowe, które przed podaniem kontrastu są izointensywne w obrazie MRT.
Procesy rozrostowe mózgowia prowadzą z reguły do zmiany w strukturach otaczających. Efekt masy charakteryzuje się obrzękiem, przemieszczeniem i uciskiem lub niszczeniem sąsiednich struktur anatomicznych. Obrzęk w obrazie TK ma zmniejszoną gęstość, w obrazie T1 jest hipo-, a w T2 hiperintensywny i dzięki zastosowaniu specjalnych sekwencji inwersyjno-powrotnych możliwe jest jego odróżnienie od płynu mózgowo-rdzeniowego lub innych płynów (np. zawartości cyst). Rozległość obrzęku jest bardzo zmienna i zależy od rodzaju procesu rozrostowego, a w mniejszym stopniu od wielkości zmiany.
Zmiany przerzutowe otoczone są często obrzękiem około ogniskowym, podobnie jak w niektórych schorzeniach nowotworowych, np. ropniu mózgu. Cysty mogą występować wraz z wieloma rodzajami nowotworów (najczęściej z oponiakami) i możliwe jest ich dokładne odgraniczenie przy zastosowaniu TK i MRT. Nowotwory w niektórych miejscach systemu komorowego mogą powodować powstanie wodogłowia. Krwawienia w obrazie TK mają zwiększona gęstość, a ich obraz w MRT zależy nie tylko od czasu, jaki minął od powstania krwiaka do momentu wykonania badania, ale także od zastosowania magnesu. Mineralizację, zmiany proliferacyjne kości i ich sklerotyzację lub ogniska nowotworowego niszczenia kości można jednoznacznie obrazować przy użyciu obu technik. Badania kontrastowe są integralną częścią składową badania TK, ponieważ wiele procesów patologicznych daje się zobrazować tylko dzięki wysyceniu kontrastem. Również w MRT badania kontrastowe odgrywają dużą rolę, gdyż typ i stopień wychwytu kontrastu dostarczają ważnych informacji o naturze nowotworu. W przypadku prawidłowej tkanki mózgowej bariera krew-mózg zapobiega wnikaniu środka kontrastowego i związanego z tym wzrostu gęstości rentgenowskiej w TK lub zwiększeniu intensywności sygnału w MRT. Wiele nowotworów i niektóre procesy nienowotworowe mają zaburzoną barierę krew-mózg, co pozwala na wychwyt środka kontrastowego.
Ponieważ nowotwory pozaosiowe wywodzą się z tkanek nieposiadających bariery krew-mózg charakteryzują się silnym wychwytem ŚK. Jednak proces ten nie zawsze jest jednolity. Nierzadko obraz jest niehomogenny i plamisty, oponiaki także w przypadku braku cyst mogą charakteryzować się pierścieniowatym wysyceniem ŚK. Liniowe wysycenie kontrastem opony twardej, graniczącej z pozaosiowym procesem rozrostowym, określa się jako objaw „dural tail” i występuje pierwotnie w przypadku oponiaków, a także bardzo rzadko w innych zmianach zapalnych i nowotworowych.
Przyczyną zmiany może być naciekanie komórek nowotworowych na oponę twardą lub reakcja naczyniowa. Specyficznie zachowują się także mikrogruczolaki przysadki. Ze względu na specjalne zapotrzebowanie w krew charakteryzują się one lekko opóźnionym wychwytem środka kontrastowego w stosunku do zdrowej tkanki, co powoduje we wczesnej fazie obrazowania brak wysycenia kontrastem. Stopień i obraz wychwytu środa kontrastowego jest bardzo zróżnicowany. Nowotwory łagodne charakteryzują się brakiem lub bardzo silnym wychwytem środka kontrastowego. Formy agresywne wykazują niejednorodny wychwyt środka kontrastowego lub wysycenie pierścieniowate, powodowane przez martwice, krwawienia lub tworzenie cyst. Pierścieniowate wysycenie kontrastem nie jest charakterystyczne dla żadnego nowotworu. Nowotwory lub zapalny naciek opon, na przykład w przypadku przerzutów chłoniakomięsaka, mogą również powodować wzmożone wysycenie środkiem kontrastowym, przy czym MRT jest o wiele czulszą metodą diagnostyczną niż TK.
Specyficznie rozwija się naczyniakowatość opon (choroba opisana do tej pory u psów), która jest łagodnym procesem rozrostowym z ekspansywnym wzrostem, lokalizującym się w okolicy mózgu lub jego pnia. Nie jest jasne, czy chodzi w tym przypadku o nowotwór dysontogenetyczny w rodzaju odpryskowca, oponiaka opony miękkiej czy zaburzenia rozwojowe naczyń. W przeciwieństwie do naciekowych oponiaków nie dochodzi do infiltracji mózgu. W obrazie TK i MRT (w T2 hiperintensywnie) są one wyraźne widoczne. Mogą ulegać częściowej mineralizacji oraz możliwe jest wystąpienie obrzęku wokół zmian oraz dochodzi do wysycenia środkiem kontrastowym. Pewne zróżnicowanie z oponiakiem i innymi nowotworami na podstawie obrazów TK i MRT jest możliwe.
Innymi sporadycznie występującymi nowotworami rozwojowymi są cysty dermoidalne i epidermalne oraz czaszkogardlak. Cysty dermoidalne i epidermalne maja w obrazie TK gęstość równą otaczającym go tkankom lub niższą i nie mogą być różnicowane ze względu na różną zawartość. Zawartość cyst epidermalnych charakteryzuje się sygnałem podobnym do płynu mózgowo-rdzeniowego. Cysty dermoidalne zawierają komponenty tłuszczowe hiperintensywne w obrazie T1. Dodatkowo maja one zróżnicowaną budowę i ze względu na brak naczyń krwionośnych nie wychwytują kontrastu.
