Agresja psów.
Ocena czy zachowanie psa jest agresywne czy nie, opiera się przede wszystkim na okolicznościach w jakich zwierzę się znalazło. Dotyczy to głównie interakcji z ludźmi lub innymi zwierzętami. Agresja u psów pojawia się najczęściej w odpowiedzi na czynniki środowiska zewnętrznego i w sensie etogramy psów stanowi zjawisko normalnie, choć nieakceptowane i niepożądane przez człowieka. Tylko jeśli nie zaistniał żaden związek z elementami zewnętrznymi, jak:
• manipulacje przy zwierzęciu,
• bezpośredni kontakt,
• nagłe pojawianie się człowieka nieznanego psu,
można podejrzewać, że agresja jest wynikiem pierwotnym zaburzeń w zachowaniu zwierzęcia.
W każdym jednak wypadku agresywnego zachowania niezbędne jest wykluczenie wszelkich rozpoznań różnicowych, jak:
• zapalenie mózgu,
• choroby wrodzone,
• nowotwory,
• zmiany degeneracyjne,
• zmiany w mózgu wywołane niedotlenieniem,
• wodogłowie,
• encefalopatia wątrobowa,
• choroby endokrynologiczne,
• fazę cyklu płciowego,
• bóle różnego pochodzenia: zapalenie wielostawowe, zapalenie opon mózgowych, zapalenie kanału słuchowego zewnętrznego, zwyrodnienia stawów.
To czy zwierzę przestanie być agresywne w przyszłości zależy od:
• rozpoznania,
• czasu trwania problemu,
• intensywności i częstotliwości ataków gryzienia,
• poziomu pobudliwości,
• impulsywności,
• spontaniczności,
• wielkości,
• masy,
• charakterystyki ofiary,
• struktury rodzinnej,
• sposobu utrzymania psa,
• zdolności i chęci właściciela do pracy z psem,
• zastosowanej terapii.
Skuteczne leczenie zaburzeń w zachowaniu opiera się przede wszystkim na stałym kontrolowaniu pacjenta oraz obserwacji jego postępów przez około 6-12 miesięcy. Związany z tym czas i nakład pracy niejednokrotnie nie są do pogodzenia z systemem pracy małej lecznicy weterynaryjnej.
Nie wolno mylić ani porównywać dominacji o podłoży socjalnym z agresją, ponieważ psy, o ile to możliwe,próbują zawsze unikać konfliktów. Rytualne gesty mogą wskazywać na groźbę lub podporządkowanie się i mają na celu przede wszystkim uniknięcie walki niosącej ze sobą ryzyko. Przyczyn agresji należy szukać w środowisku, w jakim zwierzę przebywa. Można wyróżnić wiele czynników, które wpływają na jego zachowanie. Agresję u zwierząt może ponadto wywołać:
• strach,
• chęć bronienia terytorium,
• nadpobudliwość wywołana problemami zdrowotnymi,
• niezbilansowany poziom neurotransmiterów.
Obniżony poziom serotoniny w centralnym układzie nerwowym powiązany jest z zaburzeniem kontroli impulsów. Problem ten jednak dotyczy znikomej ilości psów wykazujących agresję na tle socjalnym, dlatego też stosowanie leków podwyższających poziom serotoniny nie ma z reguły żadnych pozytywnych efektów. Podawanie leków przeciwlękowych może natomiast w niektórych przypadkach spowodować wyeliminowanie lęku i tym samym zwiększyć ryzyko wystąpienia agresji.
Sytuacje, w których dochodzi do rozwoju agresywnych zachowań u psa, są z reguły typowe. Właściciel powinien opisać:
• postawę ciała zwierzęcia przed atakiem i po,
• pozycję ludzi lub innych zwierząt w otoczeniu,
• dokładnie interakcje zachodzące między wszystkimi uczestnikami konfliktu,
• interwencje przed pogryzieniem, w trakcie pogryzienia i po pogryzieniu,
• środowisko oraz wpływ czynników zewnętrznych,
• inne zaburzenia zachowania.
Błędnie odczytywana komunikacja, wynikająca najczęściej z braku wiedzy o zachowaniu psów, obejmuje z reguły następujące sytuacje:
• stanie bezpośrednio nad psem,
• wpatrywanie się w psa,
• intensywne głaskanie,
• łapanie zwierzęcia w okolicy karku i głowy,
• obejmowanie i całowanie psa,
• chwytanie i manipulowanie przy różnych częściach ciała zwierzęcia,
• słowne lub fizyczne kary,
• zabieranie czegoś psu,
• odciąganie lub popychanie psa,
• przebywanie w pobliżu zabawki lub pokarmu.
Odwrócenie zachowania i konsekwentne obniżanie poziomu wrażliwości.
Zasada tego postępowania polega na tym, że niepożądane zachowanie zwierzęcia zastępuje się zachowaniem przeciwnym (odwracanie zachowania). Czynnik pobudzający agresje u psa powinien najpierw zostać osłabiony, a następnie stopniowo nasilany, aż do momentu, gdy zwierzę zacznie go tolerować bez wzbudzania w nim agresji (obniżanie wrażliwości).
Kastracja samca.
Kastracja samca, który nie osiągnął jeszcze dojrzałości płciowej zmniejsza ryzyko agresywnego zachowania zwierzęcia w stosunku do ludzi i innych psów.
Agresja o podłożu hierarchicznym u psów mieszkających w stadzie.
Agresja między psami żyjącymi w stadzie pozornie może wystąpić nagle i spowodować atak, który wydaje się niesprowokowany.
Walki występują najczęściej, gdy:
• jeden z psów osiągnął dojrzałość płciową,
• choroba lub wiek nie pozwalają jednemu z psów utrzymać swojej rangi społecznej,
• psy chcą kontrolować te rzeczy, które ze względu na ich status hierarchiczny im się nie należą,
• dochodzi do sytuacji, w których zwiększa się napięcie wśród zwierząt,
• właściciel umyślnie lub nie, umacnia pozycję psów stojących niżej w hierarchii i karze psa, stojącego wyżej w grupie i będącego najczęściej osobnikiem atakującym, za jego zachowanie.
Walki na początku zdarzają się sporadycznie, ale z czasem, jeśli psy nie potrafią wyjaśnić zasad dominacji panujących między nimi, ich częstotliwość wzrasta. Kłótnie powodują zranienia, niejednokrotnie poważne, przede wszystkim gdy problem dotyczy dwóch samic. Ingerencja właściciela może być niebezpieczna, ponieważ psy mogą skierować swoją agresję na niego.
Agresja między psami podczas przypadkowych spotkań.
Nieporozumienia między obcymi psami zdarzają się zdecydowanie częściej. Walki takie występują najczęściej między dwoma samcami i rzadko w ich wyniku dochodzi do poważnych zranień, szczególnie jeśli zwierzęta odznaczają się normalnymi zachowaniami socjalnymi.
Do rozwoju agresji może prowadzić:
• strach i nieodpowiednia socjalizacja zwierzęcia podczas pierwszych 3-4 miesięcy życia i w okresie dojrzewania,
• doświadczenie z poprzednich walk,
• nieporozumienie na tle hierarchicznym,
• frustracja wynikająca z braku możliwości normalnych kontaktów z psami,
• ochrona terytorium,
• przekierowanie napięcia z właściciela na psa.
Diagnoza może być postawiona najczęściej na podstawie obserwacji zwierzęcia lub nagrań na kasecie, przedstawiających sposób psa w stosunku do innych zwierząt oraz opisu okresu socjalizacji, rozwoju młodego zwierzęcia, sposobu narastania problemu i interwencji właściciela.
Agresja wynikająca ze strachu.
Agresywne zachowanie może być wynikiem strachu przed ludźmi, innymi zwierzętami lub konkretnymi sytuacjami. Pies często ukrywa typowe gesty, świadczące o lęku, takie jak:
• opuszczona głowa,
• odwrócony wzrok,
• położone małżowiny uszne,
• ugięte kończyny,
• podwinięty ogon,
• opuszczone kąciki warg,
zachowując się agresywnie.
Zwierzę zdecyduje się na atak, by następnie móc szybko wycofać się w bezpieczne miejsce. Zła interpretacja jego zachowania prowadzi do pogryzień, których ofiara nie przewidywała.
Agresja u kotów.
Właściciel nieraz odczytuje agresywne zachowanie kota za nienormalne. W takiej sytuacji powinien zwrócić uwagę na to, czy zwierzę nie ma problemów medyczno-neurologicznych.
Agresja u kotów to prawie zawsze agresja łowiecka, zarówno ofensywna, jak i defensywna. Jest ona ukierunkowana na inne koty, zwierzęta lub ludzi. Dokładny wywiad może ułatwić postawienie diagnozy, czy podobne zachowanie wystąpiło spontanicznie, czy też było konsekwencją pewnej interakcji, która sprowokowała do ataku.
