Nadczynność tarczycy jest chorobą wielonarządową, wynikającą z nadmiernego wytwarzania i wydzielania T4. Wole oznacza powiększenie tarczycy. Choroba Gravesa to zaburzenie automimmunologiczne, przy której krążące autoprzeciwciała stymulują tarczycę. Jest to najczęstsza przyczyna nadczynności tarczycy u ludzi.
Nadczynność tarczycy może występować u psów i kotów; znacznie częściej jednak dotyczy kotów, u których zazwyczaj wynika z gruczolakowa tego rozrostu jednego lub obu płatów.
W 80% przypadków choroba jest obustronna, aczkolwiek często przebiega niesymetrycznie. W 5% przypadków zmianom podlega ekotopowa tkanka gruczołowa. Nadczynność tarczycy kotów wywołana przez złośliwego raka tarczycy należy do rzadkości. Przyczyn nadczynności tarczycy u kotów pozostaje nieznana. Wśród postulowanych przyczyn choroby wymieniano obecność we krwi stymulujących tarczycę immunoglobulin, istnienie w surowicy przeciwciał powodujących rozrost tkanki tarczycy, goitrogeny w pokarmie oraz czynniki wirusowe. W niedawnym badaniu sugerowano, że koty, które preferują pokarm puszkowy o smaku ryby lub wątroby podrobów, są bardziej narażone na rozwój nadczynności tarczycy, zapewne dlatego, że w pokarmach tych znajduje się relatywnie dużo jodu. W wymienionym badaniu wykazano, że narażenie na kontakt z:
• nawozami,
• herbicydami,
• pestycydami,
• środkami przeciw pchłom,
• dymem
nie zwiększało ryzyka zachorowania.
Nadmiar T4 w krwiobiegu powoduje dysfunkcję wielonarządową. Zatrucie hormonami tarczycy powoduje zwiększenie tempa metabolizmu oraz uwrażliwia na działanie katecholamin, co prowadzi do szeregu poważnych zmian w pracy układu sercowo – naczyniowego oraz metabolizmie. Nawet do 80% kotów z nadczynnością tarczyc y ma wynikające z tyreotoksykozy choroby serca, a u ok.. 20 % z nich rozwija się zastoinowa niewydolność serca. Niekiedy stwierdza się także nadciśnienie, ale występuje ono rzadziej niż choroby serca. Wskutek działania wieloczynnikowych mechanizmów u niektórych kotów z nadczynnością tarczycy pojawiają się zaburzenia ze strony OUN oraz zaburzenia nerwowo-mięśniowe.
T3 i T4 łączą się z receptorami sarkoplazmatycznymi, przez co zwiększają ilość ciepła wytwarzanego przez mięśnie oraz zużycie tlenu w mitochondriach. Przy nadczynności tarczycy może dochodzić do zmniejszenia kurczliwości mięśni w wyniku rozprężenia fosforylacji tlenowej. Hormony tarczycy obniżają próg pobudliwości dla aktywności tkanki mózgowej, zmieniają aktywność niektórych enzymów w mózgu oraz wchodzą w interakcję z katecholaminami, przez co zmieniają stan umysłowy chorych zwierząt. Wśród zaburzeń OUN wymienia się:
• nadpobudliwość,
• drażliwość,
• agresję,
• ataki drgawkowe,
• splątanie,
• otępienie.
Rozpoznanie.
Obraz kliniczny.
Predyspozycje.
Nadczynność tarczycy w większości przypadków dotyczy kotów, które mają ponad 10 lat; opisano jednak przypadek choroby u 8-miesięcznego osobnika. Nie istnieje predyspozycja płciowa. Koty syjamskie i himalajskie wydają się w mniejszym stopniu narażone na rozwój nadczynności tarczycy. Większe ryzyko zachorowania może dotyczyć kotów otrzymujących jedzenie wyłącznie z puszek oraz korzystających ze żwirku. Choroba z większym prawdopodobieństwem rozwija się u kotów preferujących pokarm puszkowy o smaku ryb lub wątroby o podrobów.
Badanie podmiotowe.
Większość kotów trafia do lekarza weterynarii w celu określenia przyczyny utraty masy ciała występującej przy zachowanym lub wręcz nadmiernym apetycie, nadpobudliwości lub nadmiernej aktywności. Sporadycznie zauważa się niewielką zmianę guzowatą po brzusznej stronie szyi. Niekiedy odnotowuje się także:
• wymioty,
• biegunkę,
• poliurię,
• polidypsję,
• agresję,
• szorstką okrywę włosową,
• czasem również większą częstotliwość oddawania kału.
Temperatura ciała bywa nieznacznie podwyższona. U ok. 10% kotów z nadczynnością tarczycy stwierdza się depresję, ospałość, brak łaknienia, osłabienie – tzw. „apatyczna nadczynność tarczycy”.
Badanie przedmiotowe.
W większości przypadków występuje wyczuwalna palpacyjnie zmiana guzowata na szyi. Zmieniona tarczyca często opada niżej pod wpływem swojego ciężaru, ponieważ jest luźno przytwierdzona do powięzi tchawicy. W sporadycznych przypadkach gruczoł spada do wpustu klatki piersiowej, gdzie nie jest już wyczuwalny. Wśród dodatkowych zaburzeń stwierdzanych niekiedy podczas badania klinicznego, wymienia się wychudzenie, rzadką lub szorstką okrywę włosową, zaburzenia w pracy serca. Do nieprawidłowości w badaniu EKG zalicza się tachykardię, wydłużenie czas trwania zespołu QRS, zwiększoną amplitudę załamków R w odprowadzeniu II oraz zespól preekscytacji komór.
Badania obrazowe.
W badaniu radiologicznym klatki piersiowej oraz badaniu echokardiograficznym, często stwierdza się powiększenie sylwetki serca, świadczące o kardiomiopatii przerostowej. Jeśli u pacjenta rozwinęła się zastoinowa niewydolność serca, wówczas obserwuje się cechy obecność płynu w jamie opłucnej i / obrzęku płuc.
Ektopowa tkanka tarczycy rzadko jest widoczna tylko w obrazie radiograficznym. Scyntygrafia tarczycy stanowi najlepszą metodę obrazowania, ponieważ pozwala zarówno na potwierdzenie nadczynności tarczycy, jak i wykazanie ekotopowej funkcji tego narządu. Procedura wymaga podania technetu 99m dożylnie lub domięśniowo. Cząsteczki radioaktywnego pierwiastka zostają wychwycone przez funkcjonalna tkankę tarczycy, ale nie są łączone w związki organiczne. Obrazowanie całego organizmu za pomocą kamery gamma pozwala na określenie położenia anatomicznego funkcjonalnej i szczątkowej, nadmiernie aktywnej tkanki tarczycy. Rozpoznanie nadczynności tarczycy stawia się pow wykazaniu, że tempo wychwytu pierwiastka przez tarczycę jest przynajmniej dwukrotnie większe niż szybkość jego wychwytu przez ślinianki.
Postępowanie chirurgiczne.
Leczenie chirurgiczne nadczynności tarczycy polega na wykonaniu tyroidektomii. Podstawowym powikłaniem po obustronnym zabiegu jest niedoczynność przytarczyc powstająca wskutek ich usunięcia lub zniszczenia. Zabieg należy zatem wykonywać ostrożnie, aby uniknąć tego powikłania. Jeśli przypadkowo usunie się przytarczyce, należy wszczepić je do brzuśca jednego z okolicznych mięśni, aby umożliwić rewaskularyzację narządu i przywrócenie jego funkcji. Niektórzy lekarze proponują, aby dla uniknięcia wywołania hipokalcemii wykonać zabieg dwustopniowo, w pierwszym etapie usuwając jeden płat tarczycy, a przynależny do niego gruczoł trzytarczowy przeszczepiając do okolicznych mięśni. Dwa lub trzy tygodnie później wykonuje się zabieg usunięcia drugiego płata i w podobny sposób przeszczepia drugą przytarczycę. Takie postępowanie zmniejsza co prawda ryzyko wywołania hipokalcemii, ale wiąże się z ryzykiem przeprowadzenia drugiego znieczulenia.
Materiały i narzędzia.
Małe i specjalistyczne narzędzie, takie jak nożyczki tęczówkowe oraz pęseta Bishop-Harmon,ułatwiają usunięcie tarczycy. Korzystne bywa także zastosowanie dwubiegunowych kleszczyków kauteryzujących w celu lepszego tamowania krwawienia, ponieważ pozwalają one na precyzyjniejsza koagulację naczyń krwionośnych niż kleszczyki jednobiegunowe. Jałowe waciki umożliwiają łatwiejsze odpreparowanie tarczycy od przytarczyc.
Opieka i ocena pooperacyjna.
Wśród powikłań po zabiegu wymienia się:
• hipokalcemię,
• niedoczynność tarczycy,
• nawrót nadczynności tarczce,
• nasilenie choroby nerek,
• zespół Hornera,
• porażenie krtani.
Hipokalcemia stanowi najpoważniejsze, ostre, zagrażające życiu powikłanie po tyroidektomii. U większości pacjentów nie pojawiają się objawy kliniczne hipokalcemii do chwili, gdy stężenie wapnia nie osiągnie wartości mniejszych niż 7,5 mg/dl, zależy to jednak od stanu gospodarki kwasowo-zasadowej. Zwierzęta należy uważnie monitorować pod kątem objawów hipokalcemii:
• zianie,
• nerwowość,
• pocieranie okolicy twarzowej,
• drganie mięśni,
• niezborność,
• ataki drgawkowe
przez 2-4 dni.
Do wczesnych objawów u kotów zalicza się:
• ospałość,
• brak łaknienia,
• zianie,
• pocieranie okolicy twarzowej.
Rokowanie.
Hipokalcemia spowodowana niedoczynnością przytarczyc może stanowić zjawisko przejściowe lub trwałe. Częstotliwość występowania tego zaburzenia szacuje się na:
• 15-35 % pacjentów po zabiegu metodą wewnątrztorebkową,
• 33% pacjentów po zabiegu zmodyfikowaną metodą wewnątrztorebkową,
• 82% pacjentów po zabiegu zewnątrz torebkową,
• 23 % pacjentów po zabiegu zmodyfikowaną metodą zewnątrztorebkową,
• 11% po dwustopniowym zabiegu zmodyfikowaną metodą wewnątrztorebkową.
