Najczęstszą przyczyną obwodowego zespołu przedsionkowego u psów i kotów jest infekcja ucha wewnętrznego, pochodząca z infekcji ucha środkowego. Z 83 przypadków obwodowej choroby przedsionkowej u psów 49% związane było z infekcją. Zapalenie ucha środkowego jest również częste u zwierząt hodowlanych, z wyjątkiem koni. U małych zwierząt najczęstszym powodem zapalenia ucha zewnętrznego jest wystąpienie zapalenia ucha środkowego i wewnętrznego, bez objawów procesu zapalnego dotyczących ucha zewnętrznego, szczególnie u dużych zwierząt. W tym przypadkach można podejrzewać infekcję wstępującą przez trąbkę słuchową, z gardła lub drogą hematogenną. Rzadką przyczyną objawów przedsionkowych u koni jest rozprzestrzenienie się grzybicy zachyłka gardłowego. Zapalenie ucha środkowego u zwierząt najczęściej wywołują bakterie; opisywano także drożdże i inne grzyby. Do bakterii przyczynowych u małych zwierząt zalicza się Proteus spp., Pseudomonas spp., Pasteurella spp. oraz Escherichia coli. U koni najczęściej spotykane są Streptococcus spp., Actinobacillus spp. oraz Staphylococcus spp. U bydła i owiec opisywane są najczęściej Pasteurella spp., Streptococcus spp. lub Corynebacterium spp., a u świń Streptococcus spp. Rasy psów predysponowanych do przewlekłego stanu zapalnego (takie jak cocker spaniele, pudle, owczarki niemieckie) oraz zwierzęta z przewleką infekcją Otodectes stanowią grupę o podwyższonym ryzyku zapalenia ucha wewnętrznego. Czasami ciała obce takie jak wąsy kłosów traw usposabiają psy do wystąpienia zapalenia ucha zewnętrznego; proces ten najczęściej występuje w kierunku ucha środkowego i wewnętrznego. Często pojawiają się nawroty choroby.
Objawy kliniczne
Jak wspomniano wcześniej, zapalenie ucha środkowego i wewnętrznego może wywołać objawy kliniczne ataksji przedsionkowej. Potrząsanie głową, bolesność małżowin usznych oraz zaburzenia funkcjonowania pojawiają się również często w przebiegu pierwotnego zapalenia ucha zewnętrznego. Gdy pacjent nie wykazuje objawów niedowładów, charakterystyczne objawy neurologiczne wskazujące na zapalenie ucha wewnętrznego to:
Częstym objawem jest również jednostronne porażenie nerwu twarzowego, ponieważ proces rozprzestrzenia się na nerw twarzowy, przebiegający przez kość skalistą. Zapalenie ucha środkowego bez angażowania ucha wewnętrznego nie wywołuje dysfunkcji przedsionkowej ani porażenia twarzowego. Gdy procesem zapalnym objęty jest przebiegający przez ucho wewnętrzne nerw współczulny, możliwe jest pojawienie się objawu pełnego lub częściowego zespołu Hornera. Ponieważ u dużych zwierząt nerwy współczulne nie wnikają do ucha wewnętrznego, zespół Hornera nie występuje u tych gatunków w przebiegu zapalenia ucha środkowego i wewnętrznego.
W jaki sposób potwierdzamy rozpoznanie?
Rozpoznanie zapalenia ucha środkowego i wewnętrznego potwierdzają badanie otoskopowe oraz obrazowanie czaszki. W przypadku otoskopowego zapalenia ucha zewnętrznego należy wykonać posiew bakteryjny z kanału zewnętrznego małżowiny, następnie ucho powinno być ostrożnie, ale dokładnie wyczyszczone. W badaniu otoskopowym pomaga głęboka sedacja lub znieczulenie ogólne. Należy dokładnie zbadać błonę bębenkową pod kątem obecności przekrwienia, obrzęku, krwotoków lub nadżerek. Obecność płynu w uchu środkowym powoduje zmianę wyglądu błony bębenkowej na matową i prowadzi do wpuklenia jej do kanału słuchowego zewnętrznego. W przypadku naderwania lub nadżerek należy delikatnie zaaspirować płyn z ucha środkowego w celu wykonania badań cytologicznych oraz posiewu bakteriologicznego. Jeżeli błona bębenkowa jest nienaruszona, należy wykonać myringotomię za pomocą trzycalowej igły rdzeniowej o średnicy 18-20 G lub za pomocą sterylnego noża do myringotomii. W razie zbyt małej ilości płynu należy wprowadzić 0,25-0,5 ml sterylnego płynu fizjologicznego i ponownie zaaspirować. Płyn powinien być zbadany pod kątem obecności komórek zapalnych, bakterii. Należy również wykonać posiew bakteriologiczny.
Badanie radiologiczne czaszki jest wartościowym narzędziem diagnostycznym oraz rokowniczym przewlekłego zapalenia ucha środkowego i wewnętrznego. Do projekcji radiologicznych puszki kostnej zalicza się rzuty:
Badanie określa się jako dodatnie w razie wykrycia zagęszczenia płynu w puszce oraz odczynu kostnego (egzostozy), zgrubienia lub ubytków w zakresie puszki. Rozmiękanie puszki lub otaczających ją struktur jest najczęściej związane z toczącym się procesem nowotworowym. U koni można mieć do czynienia ze złamaniami uciskowymi kości skalistej oraz zmianami rozrostowymi okolicy puszki i kości gnykowych. Niestety prawidłowe zdjęcie radiologiczne nie wyklucza patologii w zakresie ucha środkowego. Pomimo zmian stwierdzanych w badaniu otoskopowym badanie radiologiczne może być prawidłowe. W tych sytuacjach zalecane jest wykonanie tomografii komputerowej (MR).
Jak leczyć?
Farmakologicznie leczenie zapalenia ucha środkowego i wewnętrznego polega na długotrwałej ogólnej terapii antybiotykowej, dobranej na podstawie wyników antybiogramu. Odpowiednimi antybiotykami są penicyliny oporne na penicylinazę, cefalosporyny oraz chloramfenikol. Należy zachować szczególną ostrożność podczas długotrwałej terapii chloramfenikolem u kotów ze względu na możliwość powodowania anoreksji, depresji, utraty masy ciała oraz czasami dyskrazji krwi. W przypadkach przewlekłych polecana jest terapia antybiotykami bakteriobójczymi trwająca 6-8 tygodni. Układowa terapia amino glikozydami powinna być ostrożnie, ponieważ objawy oto toksyczne mogą być maskowane objawami wcześniejszej choroby. Antybiotyki i środki kortykosteroidowe rzadko przenikają z kanału zewnętrznego małżowiny do ucha środkowego, dlatego też są rzadko stosowane w infekcjach ucha wewnętrznego. Należy unikać stosowania środków ototoksycznych, ponieważ mogą one przenikać z ucha środkowego do wewnętrznego. To wyklucza niestety zastosowanie większości popularnych leków powierzchniowych.
W przypadku przewlekłej infekcji dotyczącej ucha środkowego i puszki kostnej wymagane jest często chirurgiczne opracowanie oraz drenaż ucha w celu pozbycia się infekcji. Opisywanych jest wiele technik. Preferowana jest jednak brzuszna osteotomia puszki. Po zabiegu dren powinien być utrzymywany jeszcze przez 10 dni, z jednoczesną kontynuacją terapii farmakologicznej. U psów z przewlekłym zapaleniem ucha zewnętrznego i środkowego może być wymagana ablacja kanału słuchowego połączonego z osteotomią puszki kostnej. Polipy nosowo-gardzielowe ucha środkowego mogą wywoływać nawracające infekcje, dlatego powinny być usunięte chirurgicznie.
Terapia zapalenia ucha środkowego i wewnętrznego musi zarówno likwidować infekcję, jak i zapobiegać jej rozszerzaniu na pień mózgu. Rokowanie dotyczące zdrowienia zależy od wielu czynników:
W przypadku zapalenia ucha wewnętrznego deficyty neurologiczne mogą być nieodwracalne, jednakże większość zwierząt szybko je kompensuje. Nieodwracalne jest najczęściej porażenie twarzy. Suche zapalenie rogówki i spojówki, pojawiające się jako powikłanie, wymaga długotrwałej terapii za pomocą sztucznych łez.
Agata Grudzień
studentka III roku medycyny weterynaryjnej
" style="text-decoration:underline;font-size:14px">
