Co to jest akupunktura, elektroakupunktura i akupresura?!

   Akupunktura jest starożytną metodą leczniczą liczącą sobie ponad pięć tysięcy lat, pochodzącą z chińskiej medycyny ludowej.
Najstarsze dowody na stosowanie praktyk leczniczych przypominających dzisiejszą akupunkturę pochodzą z obszaru Chin i Mongolii, a datowane są na okres neolitu (10.000-4.000 r.p.n.e.). W wykopaliskach z tamtego okresu znaleziono gładzone, kamienne narzędzia zwane "bian", wykonane z krzemienia, stosowane w leczeniu i służące do uciskania oraz nakłuwania. Sukcesywnie znajdowano potem późniejsze formy praigieł (drzazgi bambusowe, odłamy kości, igły z brązu, od VII w.p.n.e. igły żelazne, a od II w.p.n.e. igły złote i srebrne). W okresie Wojujących Cesarstw (V w.p.n.e.), kiedy takie metody lecznicze jak nakłuwanie, przyżeganie, leczenie ziołami rozwinięte były na wysokim poziomie, zaczęły pojawiać się pierwsze dzieła medyczne. Najstarszym zachowanym do dziś dziełem dotyczącym medycyny chińskiej jest "Huangdi-Neijing" ("Przyroda i Życie"), nazywane również "Kanonem Medycyny Wewnętrznej", które opracowane zostało przez grupę lekarzy nadwornych cesarza Huang Ti. Dzieło to zawiera omówienie ówczesnej wiedzy na temat filozofii, fizjologii, przebiegu meridianów, zasady diagnozowania i zapobiegania chorobom, akupunktury i ziołolecznictwa. Akupunktura nie przestała się rozwijać również w wiekach naszej ery. Jej dalszy postęp dokonał się dzięki lekarzom w okresie Trzech Królestw, a związany był głównie ze słynnym lekarzem chińskim Hua-To (141-208 r.n.e.), który to stworzył zestaw ćwiczeń leczniczych, zapoczątkował rozwój chirurgii i był także wielkim znawcą akupunktury (za jego czasów akupunktura była wykorzystywana między innymi do analgezji w trakcie zabiegów chirurgicznych). Zhang Zhongjing położył nacisk na kombinację w terapii ziół i akupunktury, poszerzył także naukę o różnicowaniu syndromów chorobowych. W tym czasie tworzyły się podstawy teoretyczne medycyny chińskiej. W III w.n.e. Huang-Foumi napisał jedną z najobszerniejszych książek o akupunkturze - "Kia-yi-King" ("Akupunktura i Przyżeganie"), zawierającą położenie 649 punktów akupunkturowych i sposoby ich nakłuwania. Za czasów rządzącej w Chinach dynastii Tang (618-907 r.n.e.) akupunktura została uznana za samodzielną specjalność medyczną, a w Cesarskim Kolegium Medycznym stworzono wydział akupunktury, która stała się od tej pory dyscypliną naukową. W 1027 r., za czasów panowania dynastii Sung, lekarz Wang-Wei-Yin odlał z brązu dwie figury ludzkie naturalnej wielkości z zaznaczonymi punktami akupunkturowymi, które służyły studentom do nauki akupunktury i przeprowadzania egzaminów praktycznych. Problem precyzyjnej lokalizacji punktów akupunkturowych pozostawał jednak nadal otwarty. Pierwszym dziełem podsumowującym wiedzę na ten temat było "Systematic Clasic of Acupuncture and Moxibustion", napisane przez Huangfu Mi, które zawierało także najnowsze dane na temat Teorii Pięciu Elementów, Zang-Fu, budowy całej sieci kanałów energetycznych oraz najnowszych zastosowań akupunktury i przyżegania. W tym czasie napisano również ważne dzieła podsumowujące dotychczasowe osiągnięcia medycyny m.in. "Tysiąc złotych recept" czy "Collection of Moxibustion Therapy for Emergency". Sun Simiao opracował także kolorowe tablice z naniesionymi meridianami oraz opisanymi 650 punktami akupunkturowymi. Za czasów panowania dynastii Song w 1341 r. Hua Shou zajął się badaniem przebiegu kanałów energetycznych i ich związku z punktami akupunkturowymi, napisał także dzieło "Exposition of Fourteen Meridians", a Xi Hong i Dou Cai opisali liczne techniki manipulacji igłami podczas nakłuwań. Do europy pierwsze wzmianki o akupunkturze dotarły wraz ze znanym weneckim podróżnikiem Marko Polo w XIII w. Pobyt misyjny polskiego jezuity Michała Boyma w Chinach na dworze ostatniego cesarza z dynastii Ming - Yung Li w latach 1644-1659 spowodował znaczne rozpropagowanie chińskiej medycyny ludowej w Europie. Obserwacje poczynione podczas podróży stały się podstawą do napisania pierwszych książek europejskich dotyczących tradycyjnej medycyny chińskiej - "Flora Chin" (1656 r.) oraz "Klucz medyczny" (1668 r.), na podstawie których powstały następne europejskie publikacje na ten temat. Akupunktura była prężnie rozwijana w Chinach aż do przejęcia władzy przez dynastię mandżurską Tsing w 1644 r. Dynastia ta zaczęła zwalczać wszelkie przejawy rozwoju narodowego oraz kultury chińskiej i z tego powodu również akupunktura została oficjalnie zakazana i zeszła do podziemia. Przez blisko trzysta lat rozwój akupunktury został zahamowany, a przynajmniej bardzo zwolniony. Udało się, co prawda napisać kilka dzieł medycznych, z których najważniejszym było "Złote Zwierciadło Medycyny", lecz nie wywarły one już wtedy wielkiego wpływu na rozwój i szerzenie się tej dziedziny. W XIX w. medycyna tradycyjna była wręcz tępiona, a zbiegło się to z rozwojem i napływem nowoczesnej medycyny zachodniej do Chin. Medycyna tradycyjna przez kilkadziesiąt lat istniała w ukryciu i czyniono usilne starania by przywrócić jej dawną świetność. Stało się to dopiero w 1949 r. po utworzeniu Chińskiej Republiki Ludowej za sprawą dekretu wydanego przez Mao Zedonga, który zrównywał w prawach medycynę zachodnią i tradycyjną medycynę chińską. Odtąd obydwie były wykładane w tamtejszych akademiach, a pacjenci mogli wybierać, w jaki sposób chcą być leczeni. Obecnie akupunktura jest wykładana na każdym wydziale lekarskim i stosowana jako metoda lecznicza w każdej placówce służby zdrowia w Chinach. Cały czas prowadzone są liczne badania, mające wyjaśnić mechanizm jej działania oraz potwierdzić skuteczność w wielu jednostkach chorobowych. Akupunktura jest również obecnie szeroko stosowana w wielu krajach na całym świecie i została uznana przez Międzynarodową Organizację Zdrowia (WHO) jako oficjalna metoda leczenia.
   Efekt leczniczy w terapii akupunkturą osiągany jest poprzez wkłuwanie w skórę w ściśle określonych punktach ciała specjalnych pełnych igieł srebrnych lub złotych na głębokość od 2 mm do 3 cm, na okres od kilku sekund do kilku godzin oraz manipulowaniu tymi igłami - w zależności od rodzaju dolegliwości należy wybrać właściwe miejsce i technikę wkłucia. Punkty te nazywają się receptorami, a są to unerwione miejsca pozostające w ścisłym związku z określonymi organami odpowiadających za największą aktywność narządów wewnętrznych. U podstaw tradycyjnej medycyny chińskiej leży teoria zakładająca istnienie w przyrodzie dwóch przeciwstawnych, a jednocześnie uzupełniających się wzajemnie sił: yin i yang. Warunkiem zachowania zdrowia jest utrzymanie równowagi i pełnej harmonii między tymi siłami, natomiast zachwianie jej prowadzi do rozwinięcia się choroby. Dalszym rozwinięciem teorii sił yin i yang była teoria pięciu praelementów, stanowiących materialną podstawę świata: ogień, ziemia, metal, woda, drzewo. Każdemu z nich przypisano jeden z głównych narządów ciała (sercu - ogień, śledzionie - ziemie, płucom - metal, nerką - wodę, a wątrobie - drzewo), gdyż zauważono, że pomiędzy poszczególnymi narządami istnieje takie samo powiązanie, jak pomiędzy odpowiadającymi im elementami. Mogą one pozostawać względem siebie w uzupełniającym się wzajemnie stosunku, ale mogą także działać przeciw sobie i niszczyć się nawzajem. Chińska medycyna ludowa zakłada także, że każdy żywy organizm rodzi się ze specjalną siłą, którą dziś utożsamiamy z wolą życia. Siła ta, nazywana energią Qi, krąży we wszystkich ustrojach żywych, jak i w każdej materii posiadającej strukturę chemiczną. Płynie ona przez kanały – meridiany, a każdy z nich odpowiada za pracę konkretnego organu. W zdrowym organizmie przepływ tej energii jest swobodny, natomiast w przypadku choroby jest spowolniony lub wręcz dochodzi do jego zatrzymania. Jeśli przepływ energii przez któryś z meridianów jest niewłaściwy, odpowiadający mu narząd przestaje funkcjonować prawidłowo. Na przebiegu tych kanałów znajdują się specyficzne receptory aktywne biologicznie, zwane punktami akupunktury. Wkłuwanie igieł w punkty akupunktury odblokowuje przepływ energii budząc ją z zastoju, przywraca normalne krążenie, uśmierza ból i w dużym stopniu ułatwia proces zdrowienia, co stwarza możliwość powrotu do zdrowia i prowadzi do zrównoważenia funkcji organizmu. Według medycyny chińskiej brak tej równowagi jest przyczyną większości chorób somatycznych.
   Dzisiaj wiemy, że akupunktura wywiera działanie bodźcowe na obwodowy i ośrodkowy układ nerwowy pobudzając zakończenia nerwowe znajdujące się w miejscach wkłuć igieł. Powstałe w ten sposób impulsy biegną drogami nerwowymi do mózgu i stamtąd dalej drogami nerwowymi do chorego narządu. Impulsy wywołane nakłuciami pobudzają układ współczulny lub przywspółczulny i w ten sposób na drodze odruchowej za pośrednictwem ośrodkowego układu nerwowego regulowana jest czynność narządów wewnętrznych. Pod wpływem bodźców wywołanych nakłuwaniem określonych punktów akupunkturowych, dochodzi także do uwolnienia z przysadki mózgowej i śródmózgowia endorfin i enkefalin - neurohormonów o działaniu przeciwbólowym, stukrotnie przewyższających działanie morfiny. Akupunktura wywiera również wpływ stymulujący na układ odpornościowy. Efektów terapeutycznego oddziaływania akupunktury nie można wyjaśnić za pomocą tylko jednego z tych mechanizmów, lecz należy rozumieć je jako zespół wzajemnych oddziaływań zachodzących pomiędzy układem nerwowym, dokrewnym i immunologicznym. Akupunktura działa przeciwbólowo i leczniczo poprawiając krążenie w naczyniach włosowatych, a jednocześnie pobudza organizm do usuwania wolnych rodników. Metoda ta stosowana jest w chorobach gośćcowych, porażeniach i niedowładach, zapaleniach, stanach spastycznych narządów wewnętrznych, nerwobólach, epilepsji i jako metoda znieczulenia w anestezjologii. Akupunktura jest bezpieczną i efektywną sztuką leczenia popartą przez tysiące lat praktyki i badań. W każdym przypadku jednak o zastosowaniu tej metody decyduje lekarz po indywidualnym badaniu pacjenta. W praktyce w większości schorzeń najlepsze efekty dają metody skojarzone, obejmujące akupunkturę i leczenie farmakologiczne.

   Elektroakupunktura jest metodą leczniczą, której historia sięga początku XIX stulecia. Wtedy zaczęły się próby zastosowania prądu elektrycznego w dziedzinie medycyny.
   Twórcami elektroterapii byli włoscy uczeni - Ludwik Galvani oraz Aleksander Volta, którzy po raz pierwszy zastosowali metodę leczenia prądem o niskim napięciu. 100 lat później francuski neurolog G.B. Duchenne unowocześnił metodę elektroterapii i ustalił zasady stosowania prądu elektrycznego, zarówno dla celów diagnostycznych jak i leczniczych. Upowszechnienie stosowania prądu elektrycznego w medycynie spowodowało również wprowadzenie pewnych modyfikacji tradycyjnego zabiegu akupunktury. Zauważono zwiększenie efektu terapeutycznego przy przepuszczaniu prądu elektrycznego przez wkłute igły w zabiegu akupunktury. Połączenie wkłuwania igieł ze stymulacją prądem elektrycznym zaowocowało powstaniem nowej metody leczenia, którą nazwano elektroakupunkturą. Z czasem zaczęto stosować przepuszczanie prądu bez użycia igieł, a mianowicie przez elektrody płaskie, przyłożone do powierzchni ciała z równie dobrymi efektami. Bardzo wielką zaletą tej metody jest usunięcie z użytku igieł wkłuwanych w ciało, w ten sposób zaoszczędzając niepotrzebnego bólu pacjentom. Idea elektroakupunktury polega na stymulacji aktywnych biologicznie punktów i stref skóry. Rosyjscy uczeni A.I. Nieczuszkin i O.W. Oganesjan stwierdzili, że przez punkty akupunktury stale płynie słaby prąd elektryczny. Wiadomo, że między powierzchnią skóry, a tkanką podskórną istnieje różnica potencjałów, która według tych badaczy częściowo wyrównuje się za pośrednictwem punktów biologicznie aktywnych.
   Do stymulacji tych punktów używana jest specjalna aparatura wytwarzająca elektroimpulsy, a w zależności od wskazań stosuje się prąd stały lub zmienny o odpowiednim natężeniu. Prąd stały powoduje regenerację i odżywianie tkanek, usprawnienie krwiobiegu i zaktywizowanie procesów przemiany materii. Prąd zmienny stosujemy zazwyczaj w przypadku porażeń, niedowładów, stanów zapalnych narządu ruchu oraz do zwalczania bólu, a także w celu podniesienia odporności. Metoda elektroakupunktury jest bardzo skuteczna, a zarazem bezpieczna, bezbolesna i  bezinwazyjna. Można ją stosować w przypadkach, w których klasyczna akupunktura nie przynosi wyraźnej poprawy lub od razu w wielu chorobach i dolegliwościach, w których metoda ta jest szczególnie skuteczna.

   Akupresura to najstarsza w świecie metoda leczenia wywodząca się z Chin, gdzie pradawni lekarze stosowali ją już przed kilkunastoma tysiącami lat. Na jej podstawie zrodziła się w późniejszym czasie technika akupunktury, której gwałtowny rozwój przysłonił tą metodę leczniczą, lecz akupresura jest metodą zdecydowanie prostszą, bo nie potrzeba tu żadnych igieł, wystarczą same ręce i wiedza lekarza.
   Efekt leczniczy osiągany jest poprzez ucisk poszczególnych punktów na ciele. Punkty te nazywają się receptorami, a są to unerwione miejsca pozostające w ścisłym związku z określonymi organami. U podstaw tradycyjnej medycyny chińskiej leży teoria zakładająca istnienie w przyrodzie dwóch przeciwstawnych, a jednocześnie uzupełniających się wzajemnie sił: yin i yang. Warunkiem zachowania zdrowia jest utrzymanie równowagi i pełnej harmonii między tymi siłami, natomiast zachwianie jej prowadzi do rozwinięcia się choroby. Dalszym rozwinięciem teorii sił yin i yang była teoria pięciu praelementów, stanowiących materialną podstawę świata: ogień, ziemia, metal, woda, drzewo. Każdemu z nich przypisano jeden z głównych narządów ciała (sercu - ogień, śledzionie - ziemie, płucom - metal, nerką - wodę, a wątrobie - drzewo), gdyż zauważono, że pomiędzy poszczególnymi narządami istnieje takie samo powiązanie, jak pomiędzy odpowiadającymi im elementami. Mogą one pozostawać względem siebie w uzupełniającym się wzajemnie stosunku, ale mogą także działać przeciw sobie i niszczyć się nawzajem. Chińska medycyna ludowa zakłada także, że każdy żywy organizm rodzi się ze specjalną siłą, którą dziś utożsamiamy z wolą życia. Siła ta, nazywana energią Qi, krąży we wszystkich ustrojach żywych, jak i w każdej materii posiadającej strukturę chemiczną. Płynie ona przez kanały – meridiany, a każdy z nich odpowiada za pracę konkretnego organu. W zdrowym organizmie przepływ tej energii jest swobodny, natomiast w przypadku choroby jest spowolniony lub wręcz dochodzi do jego zatrzymania. Jeśli przepływ energii przez któryś z meridianów jest niewłaściwy, odpowiadający mu narząd przestaje funkcjonować prawidłowo. Na przebiegu tych kanałów znajdują się specyficzne receptory aktywne biologicznie, zwane punktami uciskowymi. Uciskanie ciała w odpowiednich punktach odblokowuje przepływ energii budząc ją z zastoju, przywraca normalne krążenie, uśmierza ból i w dużym stopniu ułatwia proces zdrowienia, co stwarza możliwość powrotu do zdrowia i prowadzi do zrównoważenia funkcji organizmu. Według medycyny chińskiej brak tej równowagi jest przyczyną większości chorób somatycznych.
   Dzisiaj wiemy, że uciski w trakcie zabiegu akupresury wpływają na obwodowy i ośrodkowy układ nerwowy pobudzając zakończenia nerwowe znajdujące się w tych miejscach. Powstałe w ten sposób impulsy biegną drogami nerwowymi do mózgu i stamtąd dalej drogami nerwowymi do chorego narządu. Impulsacja punktów uciskowych powoduje zmniejszenie bólu, rozluźnienie mięśni, zwiększenie ukrwienia i poprawę czynności danego narządu. Istnieją 4 zasadnicze punkty uciskowe (po jednym na każdej ze stóp i na każdej z łydek), bez względu na rodzaj bólu, ale oprócz głównych punktów uciskowych istnieją punkty na całym ciele, które stymuluje się w zależności od umiejscowienia schorzenia. Stosując akupresurę nie należy spodziewać się cudów, można jednak tym sposobem pozbyć się nieinwazyjnie wielu dolegliwości bólowych lub przynajmniej na pewien czas je złagodzić.