Producenci drobiu powinni zarówno w okresie odchowu, jak też produkcji przestrzegać ogólnych zasad technologii chowu określonych gatunków ptaków. Na bieżąco powinna być prowadzona karta producenta , w której należy rejestrować dzienne upadki i wybrakowania , spożycie paszy i wody, dzienny zbiór jaj oraz w odstępach tygodniowych przyrosty masy ciała. Ponadto na fermie winna być prowadzona książka rozchodu leków stosowanych przez lekarza weterynarii. W książce tej winien być odnotowany obowiązujący okres karencji dla zastosowanego leku.
Fermy wielkostadne powinny mieć stały nadzór weterynaryjny, a opiekujący się fermą lekarz weterynarii winien ocenić stopień przygotowania obiektu do odchowu ptaków, wartość biologiczną i stan zdrowotny zasiedlanych piskląt, jak też opracować stosowny dla danego regiony – program immunoprofilaktyki. Wizyta lekarza weterynarii, jak też wydane przez niego zalecenia i wyniki badań winny być odnotowane w karcie producenta lub zeszycie wizyt lekarskich.
W higienie produkcji istotnym elementem jest zapewnienie ptakom optymalnych warunków środowiskowych, na które składają się:
· temperatura,
· wilgotność,
· ruch powietrza,
· szkodliwe domieszki gazowe,
· zapylenie,
· mikroflora,
· hałas,
· oświetlenie.
Te czynniki środowiska decydują bowiem o poziomie dobrostanu ptaków, a tym samym o stanie zdrowia i produkcyjności. Warunki mikroklimatyczne pomieszczeń uzależnione są od sprawnie działających urządzeń grzewczo-wentylacyjnych, odpowiedniej jakości ściółki, właściwej obsady ptaków oraz stosowanego programu świetlnego.
Stan zdrowotny i wyniki produkcyjne derm w dużym stopniu uzależnione są od jakości stosowanych pasz i wody. W chowie intensywnym drobiu stosuje się standardowe mieszanki paszowe – pełnoporcjowe przeznaczone dla określonych gatunków i grup technologicznych drobiu. Natomiast używana na fermie woda winna odpowiadać wymogom jakościowym wody pitnej dla ludzi.
W rozprzestrzenianiu patogenów odgrywają też dużą rolę jaja wylęgowe. Od uch jakości zależy wartość biologiczna i stan zdrowotny piskląt. Jaja wylęgowe mogą być zakażone patogenami kongenitalnie – pionowo- przez nioski, jak też egzogennie przez skorupę jajową . Druga możliwość ma miejsce głównie Orzy znoszeniu jaj na ściółkę , niehigienicznym zbiorze jaj do wylęgu oraz niehigienicznych warunkach lęgu.
Pisklęta wolne od patogenów można uzyskać używając do lęgów jaja pochodzące ze zdrowych stad reprodukcyjnych oraz poddane wcześniej dezynfekcji.
Na fermach drobiu podstawowymi zabiegami umożliwiającymi unieszkodliwienie źródeł zakażenia ptaków są
· dezynfekcja
· dezynsekcja
· deratyzacja
Niekiedy do tej grupy 3D dołączane są zabiegi deawianizacji.
Dezynfekcja.
Dezynfekcją określa się ogół zabiegów mających na celu zniszczenie patogennych drobnoustrojów w danym środowisku, przy czym niszczone są tu jedynie formy wegetatywne drobnoustrojów. Dezynfekcję należy odróżnić od sanityzacji, która polega na mechanicznym usuwaniu , zmywaniu chorobotwórczych mikroorganizmów z zastosowaniem środków myjących czy detergentów. Z kolei sterylizacja pozwala na równoczesne usunięcie form wegetatywnych i przetrwalnikowych. Dezynfekcję pomieszczeń drobiarskich wykonują wyspecjalizowane ekipy dezynfekcyjne lub też producenci drobiu we własnym zakresie. W tym ostatnim przypadku należy zwrócić uwagę na przestrzeganie zasad BHP dla określonych preparatów dezynfekcyjnych. Dezynfekcję , w zależności od terminu realizacji określamy jako :
· zapobiegawczą,
· bieżącą,
· końcową.
W każdym przypadku odkażanie powinno być poprzedzone oczyszczaniem mechanicznym pomieszczeń, w których przebywały zwierzęta. Usuwane są resztki ściółki , karmy, wody, czyszczony jest sprzęt stanowiący wyposażenie podstawowe i dodatkowe pomieszczeń. Postępowanie takie ogranicza przeżywalność drobnoustrojów w środowisku zewnętrznym, umożliwiając równocześnie łatwiejszy dostęp środkom dezynfekcyjnym.
Dezynsekcja.
Obejmuje ona procedury , których systematyczne stosowanie zabeizpoecza teren ferm i budynki inwentarskie przed szkodnikami 0 głównie owadami i pajęczakami. Również i tu wprowadza się zasady zintegrowanej walki ze szkodnikami tzw. IPM, w skład których wchodzi m.in.:
· monitorowanie aktualnej aktywności szkodnika,
· określenie czynników mogących sprzyjać tej aktywności,
· sprecyzowanie programów i metod eliminacji szkodników.
Wdrażane na terenach ferm programy mają za zadanie nie tylko określić działania profilaktyczne i interwencyjne, mające na celu niedopuszczenie do migracji na teren ferm szkodników i zasiedlania przez nie kurników. Celem programów jest także stworzenie na terenie samego budynku takich warunków, które nie sprzyjałyby bytowaniu i utrzymywaniu się w nim insektów. Monitoringu nie przerywa się nawet wówczas, gdy w obiekcie nie stwierdza się już obecności insektów. W przypadku owadów stosuje się pułapki klejowe i atraktantem pokarmowym , tzw. trapity, pułapki z feromonami , zawierające feromony płciowe wytwarzane przez samice, insektycydy z inhibitorami rozwoju, lampy owadobójcze wabiące owady promieniami UV, często zaopatrzone w lepy, preparaty żelowe wprowadzane do szpar i szczelin. Terminy przeprowadzania zabiegów, wybór metod oraz dobór insektycydów zależą od wielu czynników, z których najważniejsze to :
· wilgotność i temperatura,
· typ obiektu hodowlanego,
· rodzaj klatek,
· budowa ścian i podłóg,
· obecność innych zwierząt, np. gryzoni.
Przykładowym problemem fermowym w aspekcie dezynsekcji jest walka z ptaszyńcem oraz pleśni akowcem na ścianach klatek , w szparach i podłogach budynków. Trudność walki ze szkodnikiem wynika z faktu, iż ptaków nie można leczyć praktycznie tylko do przerw pomiędzy cyklami produkcyjnymi. Dogodniejsze warunki dla swego rozwoju roztocze znajdują w okresie letnim . W okresie zimowym rozwój jaj w związku z niskimi temperaturami ulega zahamowaniu. Planowanie likwidacji ptaszyńca winno uwzględniać też niewrażliwość jaj na działanie insektycydów. Zabiegi stosowane w okresie zimowym są więc mniej skuteczne. Alternatywą może być podniesienie temperatury w pomieszczeniach po usunięciu ptaków do ok. 20 stopni, co spowoduje przeobrażenie roztoczy w formy wrażliwe na preparaty dezynsekcyjne. Wzrost temperatury zwiększa dodatkowo aktywność szkodników , które wychodzą z kryjówek. Ogólną zasadą w przypadku roztoczy jest więc dopasowanie terminów dezynsekcji do czasu nasilonej aktywności życiowej szkodnika, zaś termin jej powtórzenia warunkowany jest temperaturą zewnętrzną.
Deratyzacja.
Deratyzacja na fermach ma nie tylko zapewnić usunięcie gryzoni z pomieszczeń obiektu, ale także zabezpieczyć tak zwaną szczuroszczelność. Termin ten określa konstrukcyjne i techniczne wykończenie budynków, uniemożliwiające gryzoniom wtargnięcie do wnętrza obiektu, wędrówki po pomieszczeniach, wyszukiwanie wody , pokarmu , itp. W zależności od możliwości fermy tworzy się strefy ochronne, umieszczając w karmikach deratyzacyjnych atestowane przez PHZ rodentycydy. Pozwala to na stwierdzenie faktu przedostawania się gryzoni na teren budynków. Wewnątrz budynków czy hal rozmieszczane są coraz częściej pułapki żywo łowne zamiast pułapek gilotynowych czy potrzasków. Istotnym działaniem jest ograniczenie możliwości dostępu gryzoni do pokarmu , wody i kryjówek. Wiąze się to z magazynowaniem i przechowywaniem pasz i ściółki dla drobiu w odpowiednio zaprojektowanych budynkach :
· usytuowanie
· odpowiednie materiały konstrukcyjne
· szczelność ścian i podłóg
· okna zabezpieczane siatkami o małych otworach
· utwardzone tereny bez darni wokół magazynów
· brak krzewów i drzew na najbliższym otoczeniu
· oświetlenie ułatwiające monitoring
· sprzątanie resztek ziarna i słomy
Mechanizm toksycznego działania rodentycydów polega na zaburzeniu procesu krzepnięcia krwi. Uszkadzają ponadto naczynia krwionośne . Działanie rozpoczyna się po 48 godzinach po wyczerpaniu zapasów protrombiny.
Ocena biologiczna ferm winna uwzględniać wszystkie elementy procesu technologii chowu i produkcji drobiarskiej. Te działania, jak też dbałość o dobrostan zwierząt oraz efektywną immunoprofilaktykę mogą zadecydować o rentowności produkcji drobiarskiej. Powodzenie tych działań wymaga jednak ścisłej i odpowiedzialnej współpracy producentów drobiu, kooperantów oraz służby weterynaryjnej.
Agata Grudzień
studentka III roku medycyny weterynaryjnej
