Badanie układu nerwowego zwierząt, Cz. 3

Badanie układu nerwowego zwierząt,
Cz. 3

Badanie odruchów.

Badanie odruchów wymaga opanowania pewnej techniki i doświadczenia. Nie wszystkie tego rodzaju badania są wygodne do stosowania w praktyce, zwłaszcza u dużych zwierząt. Zasada powstawania odruchów i niezaburzone ich występowanie polegają na działaniu odpowiedniego bodźca i przenoszeniu tegoż po odpowiednim nieuszkodzonym łuku odruchowym.

Odruch rzepkowy.

Odruch ten, zwany również kolanowym, powstaje przy uderzeniu więzadła rzepkowego, polega zaś na skurczu mięśnia czworogłowego uda i wyprostowaniu kończyny w stawie kolanowym, przy czym wyraźnie zaznacza się napięcie mięśni uda. Drogi wstępujące dla bodźców i zstępujące biegną w odpowiednich włóknach nerwu udowego, a ośrodek znajduje się w jądrach tego nerwu w 4,5,6 odcinku lędźwiowym rdzenia kręgowego.

Badanie tego odruchu przeprowadza się na zwierzęciu leżącym na przeciwnym boku. Badający jedną ręką przytrzymuje od przyśrodkowej powierzchni kolano, a młotkiem opukowym uderza w więzadło rzepki. Uderzenie u małego zwierzęcia wykonuje się trzonem młotka. U dużych zwierząt badaną kończynę przytrzymuje pomocnik za staw skokowy i środek podudzia.

Odruch rzepkowy występuje stale w warunkach normalnych. Zarówno przy uszkodzeniu korzeni dogrzbietowych, jak i dobrzusznych rdzenia kręgowego, występuje obniżenie napięcia mięśni i obniżenie odruchu lub zupełne zwiotczenie mięsni i brak odruchu. Przy uszkodzeniu dróg piramidowych i pozapiramidowych następuje silne napięcie mięśni i wzmaga się odruch rzepkowy. Brak odruchu rzepkowego spostrzec można w przypadku guzów w okolicy móżdżku.

Odruch ścięgna Achillesa.
Odruch ten, inaczej nazywany skokowym, bada się również w pozycji leżącej zwierzęcia uderzając młotkiem w ścięgno Achillesa. Można badać ów odruch także na obciążonej kończynie. Odruch uzewnętrznia się przez napięcie mięśnia brzuchatego. Pewne znaczenie diagnostyczne ma tylko wzmożenie tego odruchu. Prawidłowy odruch skokowy na ogół zależy od nie naruszonego łuku odruchowego, biegnącego przez nerw piszczelowy i dogłowową część krzyżową rdzenia kręgowego.

Odruch nadgarstkowy.
Jest to odruch ścięgnowy mięśnia prostownika nadgarstka promieniowego i mięśnia prostownika palców wspólnego. Powstaje przy opukiwaniu ścięgien na przedniej powierzchni przedramienia nisko ponad nadgarstkiem przy zgiętej lekko kończynie. Polega na chwilowym wyprostowaniu kończyny w stawie nadgarstkowym. Odruch ten występuje tylko u małych zwierząt.

Odruch łokciowy.
Odruch ten jest mało przydatny i trudny do wywołania. Powstaje przy uderzaniu w ścięgno mięśnia trójgłowego nieco powyżej wyrostka łokciowego. Bada się go w ułożeniu bocznym zwierzęcia, a polega na słabym wyprostowaniu badanej kończyny w stawie łokciowym.

Wzmożone odruchy ścięgnowe na ogół występują:

•    przy ośrodkowych porażeniach,
•    w zapaleniach mózgu i opon mózgowych,
•    przy wodogłowiu,
•    przy kołowaciźnie,
•    na skutek zniesienia pewnego hamowania korowego.

Mogą się pojawić również przy utrzymującym się pobudzeniu w łuku odruchowym, jak w zatruciu strychnina lub w tężcu.Całkowicie zaś zahamowanie odruchów ścięgnowych występuje przy utracie przez mięśnie zdolności kurczenia się, np.:

•    w zwyrodnieniu,
•    w mięśniochwacie porażennym,
•    w ciężkich stanach ogólnych,
•    przy uszkodzeniu pnia mózgu.

Odruchy skórne i błon śluzowych.
Są tzw. odruchy powierzchniowe, wśród nich odruch kłębowy, łatwy do wywołania u konia, znacznie trudniej u bydła, powstaje przy lekkim przesuwaniu ostrego końca igły po skórze kłębu. Odrcuh ten również można sprowokować przez pocieranie skóry we wspomnianym miejscu trzonkiem młotka opukowego lub opuszkami palców. Polega na kurczeniu mięśni kłębu.

Podobny do poprzedniego jest odruch grzbietowy, któremu towarzyszy zgięcie kręgosłupa najwyraźniej zaznaczające się w odcinku lędźwiowym. Łatwo go wywołać u bydła u koni przez chwyt za fałd skóry tuż za kłębem.

Odruch brzuszny powstaje w następstwie lekkiego oszturchiwania powłok brzusznych końcem trzonka młotka opukowego lub drażnienia igłą. W odpowiedzi na to drażnienie pojawia się silny skurcz mięśni brzucha i fałdu kolanowego. Zaznacza się wówczas wyraźnie łuk żebrowy.

Odruch pośladkowy można wywołać u wszystkich zwierząt domowych za pomocą drażnienie skóry na wysokości stawu biodrowego i występuje skurcz mięśni pośladkowych. U ludzi za odruch pośladkowy uważa się również skurcz mięśni pośladkowych występujący przy opukiwaniu bocznego brzegu kości krzyżowej przy przyczepie m. gluteus maximus.

Odruch podeszwowy powstaje przy pocieraniu skóry tylnej kończyny psów między opuszkami palcowymi. W odpowiedzi na drażnienie następuje chwilowe zgięcie palców oraz nieznaczne stawu skokowego. Drogi przenoszenia podniet dla tego odruchu przebiegają przez nerw kulszowy i szósty segment lędźwiowy rdzenia kręgowego. Wzmożony odruch podeszwowy zaznacza się przez wyprostowanie palców lub wyprostowanie na przemian ze zginaniem, a nawet równoczesny skurcz wysoko położonych mięśni kończyny i taki sam skurcz kończyny drugiej.

Odruch drapania jest bardzo charakterystyczny dla psów, a polega na wyprostowaniu kończyny tylnej po badanej stronie na skutek lekkiego drażnienia (końcem igły lub opuszką palca) skóry na powierzchni kości krzyżowej.

Odrcuh ogonowy wywołuje się przez dotknięcie nasady ogona, zawierzę zaś reaguje na to przyciskaniem ogona do krocza.

Odruch odbytowy jest często badany zwłaszcza u koni (przed badaniem przez odbytnicę). Powstaje po zadrażnieniu odbytu przez wprowadzenie palca (lub nieco mocniejsze dotknięcie z zewnątrz) i polega na skurczu zwieracza.

Odruch kroczowy wywołuje się przez drażnienie skóry krocza. Następuje w związku z tym przyciśnięcie nasady ogona i skurcz zwieracza odbytu oraz mięśni pośladkowych, a u samic również uniesienie sromu.

Odruch opuszkowo-jamisty powstaje w odpowiedzi na zadrażnienie przez dotknięcie opuszką palca ujścia zewnętrznego cewki moczowej psa. Następuje wówczas charakterystyczny krótki ruch miednicy w ustawieniu jak przy kryciu.

Odruch jądrowy (odruch mięśnia dźwigacza jąder) wyzwala się w następstwie opukiwania lub lepiej pocierania skóry na przyśrodkowej powierzchni uda w okolicy kłykcia kości udowej. Reakcja polega na skurczu mięśnia dźwigacza i unoszeniu jądra. Występuje tylko u ogierów.

Odruch mosznowy natomiast można spostrzegać oprócz u ogierów również u buhajów i psów, u których przy drażnieniu ostrzem igły moszna ulega lekkiemu fałdowaniu.

Odruch sutkowy (wymieniowy) występuje u krów przy dotykaniu skóry tylnej części gruczołu mlekowego. Krowa zgina wówczas nieznacznie kończyny w stawach kolanowych, obniża miednicę i wygina kręgosłup.

Znacznie mniejsze znaczenie w diagnostyce weterynaryjnej mają tzw. odruchy dotykowe. W granicach fizjologii mieszczą się bardzo znaczne różnice w reakcji zwierząt przy próbach wywołania tych odruchów. Zależy to m.in. od:

•    rasy,
•    temperamentu,
•    gatunku zwierzęcia.

Zaliczane przez niektórych do odruchów skórnych odruchy:

  • kopytowy,
  • pęcinowy,
  • śródręcza,
  • ścięgien zginaczy

nie są w całym tego słowa znaczeniu odruchami tego typu. Raczej należy je zaliczyć o odruchów głębokich, gdyż powstają przy:

  • opuku kopyta,
  • uciskaniu pęciny,
  • uciśnięciu ścięgien zginaczy

 – wyzwalają się w następstwie rozciągania mięśni.

Odruch powiekowy i odruch rogówkowy.
Badanie tych odruchów należy do klinicznego sprawdzania sprawności nerwu twarzowego. Odruch ten bada się dotykając rogówkę, a następnie spojówkę pasemkiem waty lub gazy. Prawidłowa reakcja (sprawny odruch) polega na szybkim zamknięciu powiek. Bardziej czuły jest odruch rogówkowy. Niezamykanie powiek może być następstwem porażenia nerwu twarzowego lub nerwu ocznego. Znika również ten odruch w śpiączce cukrzycowej lub mocznicowej, a nasila się w zapaleniu rogówki i spojówki.

Odruch kichania.
Zależy od sprawnej czynności II gałęzi nerwu trójdzielnego. Wywołuje się go drażniąc błonę śluzową nosa pędzelkiem, piórem ptasim lub pręcikiem, którego koniec obwiązuje się kawałkiem gazy bądź waty. Nie występuje ów odruch przy porażeniu wspomnianego nerwu szczękowego w śpiączce, a nasila się przy nieżycie błony śluzowej nosa.

Odruchy źreniczne.
Odruchowa czynność źrenic polega na ich zwężaniu przy silniejszym naświetleniu i to nie tylko w oku bezpośrednio poddanym działaniu światła, ale i w drugim, będącym w cieniu. Droga odruchu składa się z szeregu członów, tj.:

•     siatkówki,
•     pasma wzrokowego,
•    wzgórków wzrokowych,
•    jądra Westphala-Edingera,
•    drogi odprowadzającej,
•    zwoju rzęskowego,
•    włókien pozazwojowych w nerwach rzęskowych,
•    mięśnia zwieracza źrenicy.

Rozszerzenie źrenicy przy zaciemnianiu umożliwia mięsień rozwieracz źrenicy, który unerwiony jest przez nerw współczulny.




Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 94 Nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 Nr 43 poz. 170) oraz zmianami z dnia 9.05.2007 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 662) za naruszenie praw własności poprzez kopiowanie, powielanie i rozpowszechnianie przedstawionych na stronach Veterynaria.pl, Vetforum.pl, Sklep.Veterynaria.pl treści bez zgody właściciela grozi grzywna oraz kara pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 5 (art. 115.1).